Просмотр содержимого документа
«Генетиканың даму тарихы»
Қош
келдіңіздер !
«Біз өмір бойына жететін білім алу» моделінен
«өмір бойы білім алып өту» моделіне көшуге тиіспіз. Болашаққа біліммен қадам басып, лайықты қолтаңбамызды қалдырайық.
Елбасы Н. Ә. Назарбаев
Келісім қабылдау
1. Біз барлығымыз өзімізді оқыту үшін жауаптымыз
2. Өзгенің пікірін тыңдаймыз
3. Өз ойларымызбен бөлісеміз
4. Әділ бағалаймыз
5. Уақытты үнемді пайдаланамыз
Генетика
Г Е Н Е Т И К А
Тұқым
қуалаушылық
Өзгергіштік
Сипаттама
Сипаттама
Адамдарды тұқым қуалаушылықтың 3 қасиеті қызықтырған:
1-ші ата-ана белгілері мен ұрпақ белгілерінің ұқсас болуы;
2-ші ұрпақ белгілерінің ата-ана белгілерінен өзгеше болуы;
3-ші кейбір ұрпақтарда арғы ата-баба қасиеттерінің қайталануы;
Б.з.д. І ғасырда Рим философы Лукреций кейде балалар өздерінің ата-әжелеріне ұқсастығын тапса, Плиний дені сау н/е дәл ата-анасындай кемтер бала туатынын жазған.
Иоганн Грегор Мендель(1822-1884 ж.ж.)
Чехияның көрнекті ғалымы. Генетика ғылымының негізін салушы. Алғаш рет генетикалық талдау әдісін қолданып, тұқым қуалаушылықтың заңдарын ашты.
Сабақтың тақырыбы
Моногибридті будандастырудағы тұқым қуалау заңдылықтары.
Мақсаты:Г.Мендельдің өмірбаяны, моногибридті будандастырудағы тұқымқуалау заңдылықтары, Г.Мендельдің гибридологиялық әдісі туралы білім беру.
1-топ:
Г.Мендельдің өмірбаяны
Генетикалық символдары мен ұғымдары
2-топ:
Г.Мендельдің моногибридті будандастырудағы тұқым қуалау заңдылықтары
Грегор Иоганн Мендель
(1822-1884)
Грегор Иоганн Мендель
Будандастыруды ж/е оның нәтижелерін сызбанұсқа түрінде жазу үшін төмендегі белгілер қолданады:
Р – ата-ана (лат. раrental - ата-ана)
Ғ – ұрпақ (лат. Filia-ұрпақ)
Ғ1 – бірінші ұрпақ, яғни олар Р-ның ұрпағы.
Ғ2 – реті бойынша екінші ұрпақ, яғни олар Ғ1-дің
ұрпақтары.
♀ - аналық жынысы
♂ - аталық жынысы
Χ – шағылыстыру белгісі
: - ұрпақтардың фенотиптері н/е генотиптері б/ша
ажыраудың сандық арақатынасы.
Ген – организмнің нақты бір белгісіні анықтайтын хромосоманың не ДНҚ-ның бір үлескісі. Гомологті хромосомалар (жұп)– дене жасушаларындағы хромосомалардың жұп күйі. Аллельді гендер гомологті хромосомаларда болады.
Аллельді гендер – бір белгінің көрінісін анықтайтын жұп гендер АА – гомозиготалы доминантты аа – гомозиготалы рецессивті Аа - гетерозиготалы
Гибридологиялық әдіс.
Гибридологиялық әдіс. Тұқым қуалаушылықтың заңдылықтарын зерттеудің ғылыми негізін Грегор Мендель қалады. Ол өз тәжірибелеріне қолайлы объект ретінде асбұршақты (Pіsum satіvum) алды. Себебі, басқа өсімдіктермен салыстырғанда асбұршақтың мынадай айрықша қасиеттері бар: 1) бірнеше белгілері бойынша бір-бірінен айқын ажыратылатын көптеген сорттары бар; 2) өсіруге қолайлы; 3) гүліндегі жыныс мүшелері күлтежапырақшаларымен толық қалқаланып тұратындықтан, өсімдік өздігінен тозаңданады. Сондықтан, әр сорт өзінше таза дамып жетілетіндіктен, белгілері ұрпақтан-ұрпаққа өзгеріссіз беріледі; 4) бұл өсімдіктің сорттарын қолдан тозаңдандыру арқылы өсімтал будандар алуға болады.
Мендельдің 1-ші заңы.
♀
♂
Р.
АА
Р.
Х
аа
гамета
А
а
Аа
F1ұрпақ
Ұрпақтар: гетерезиготалар
Мендельдің 2-ші заңы.
F
- ні табу.
Ажырау заңы
2
♀
♂
F
Р
A a
A a
F
Р
X
1
1
А
а
а
А
гамета
АА
а А
аа
А а
Ұрпақтары:
Гомозиготалы
сары
сары
жасыл
сары
Есептер шығару
1-есеп:Қара көзділік гені доминантты, көк көзділік гені рецессивті. Әкесі де шешесі де гетерезиготалы қаракөз жұбайлардан көк көз баланың дүниеге келуі мүмкін бе?
А – қаракөз доминатты гені
а - көк көз рецессивті гені
Жауабы:
Р ♂ А а х Р♀ А а
Қара көз
Қара көз
Г: А а А а
F : АА А а а А аа
1
Гомо
гетеро
Қара көз
Қара көз
гетеро
Рецессивті
Қара көз
Көк көз
2-есеп:H сау адам (гемофилиямен ауырмайтын адам) , һ гемофилия гені. Есептің шарты бойынша анасы сау бірақ гемофилия генін тасымалдаушы, әкесі сау. Ұрпақтарында гемофилияның гені кімге беріледі?
Жауабы:
Р♂ Х Н У х Р♀Х Н Х һ
Г: Х Н У Х Н Х һ
F 1 :X H X H X H X h X H Y X h Y
Сау гемофилияны сау гемофилиямен
қыз тасымалдаушы ұл ауру
қыз бала
Гемофилия генін тасушы қызбала, өздері ауырмайды, ұлдарына беріп, ұлдары ауру болып келеді.