"Ас ?орыту м?шелері" ашы? саба?

§45. Ас қорыту мүшелері.

• Сабақтың мақсаты:
• 1.Білімділік: Оқушыларды ас қорыту мүшелерінің құрылысымен,қызметімен таныстыру және олардың білім деңгейін жетілдіру.
• 2.Дамытушылық: оқушылардың биологиялық танымын ойындар ойнау арқылы, логикалық тапсырмалар арқылы шығармашылық қабілетін дамыту.
• 3.Тәрбиелілік: оқушыларды өз ойын еркін жеткізе білуге,дұрыс тамақтанудың маңызын біле отырып,өзінің тамақтану тәртібіне сын көзбен қарауға үйрету, салауатты өмір салтына тәрбиелеу.
• Көрнекілігі:Интерактивті тақта,перфокарталар.
• Сабақтың түрі:Жаңа білімді меңгерту.
• Әдісі: СТО тех-ң әд-рі,Блюм жүйесі,логикалық тапсырмалар,іскерлік ойындар.

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру.

2.Қызығушылықты ояту.

а)”Ребус”шешу

3.Білім жүйесі

а) “Ғажайып ондық”Іскерлік

ойын.

ә) Биологиялық есеп.

б) Білгенге маржан...

4. Мағынаны тану бөлімі.

5. Ой толғаныс.

а) Талдану жүйесі.

ә) Қолдану жүйесі.

б) Жинақтау жүйесі.

6. Қорытынды түйін.

7.Үйге тапсырма.

8.Бағалау.

Сабағымызды

бастамас бұрын

орындалатын мен ің

тапсырмаларым-

мен таныс болайық.

Бір-біріңізге іштей үш тілек айтыңыздар.

Биологиялық есеп

Ғажайып ондық

Неден бастаймыз?

Қызығушылықты ояту . «Ребус»

Ас адамның арқауы.

4

1

Б

і

л

і

м жүйе

с

і.

Ғажайып ондық

2

3

10

4

9

5

8

6

7

“ Ғажайып ондық”

1

Адам организмі үшін тамақтың рөлі қандай?

2

Қоректік заттар дегеніміз не?

3

Ас қорыту дегеніміз не?

4

Ас қорыту сөлі мен ферменттердің рөлі қандай?

5

Тамақ өнімдері деген не?

6

Адам организміндегі нәруыздардың рөлі?

7

Көмірсулар қандай тағам құрамында кездеседі?

8

Майлардың рөлі қандай?

9

Балалар мен жасөспірімдер организміне витаминдердің әсері?

10

Су мен минералды тұздардың ерекшеліктері мен қызметі қандай?

Ғажайып ондық

Зерттеушілердің айтуынша осы 10 та- ғам дастарханыңызға үнемі қоятын болса -ңыз жас,әрі ақыл-

ойыңыз сергек бола отырып,90 жасқа дейін өмір сүре аласыз.

Биологиялық есеп.

• Есеп №1.
• Егер бір адамға тәулігіне 6 грамм тұз жеткілікті болса,әр отбасыға бір айда,бір жылда қандай мөлшерде тұз жұмсалады?
• Әр оқушы өз отбасына есептеп шығаруға болады.

• Есеп №2

Тамақтанған кезде әр адам 1 грамм нанды шығындайды.

150 000 халқы бар қалада бір жылда қанша нан шығындалады?

(1 гр · 4 мезгіл) ·150 000 = =600 000 = 600 кг.

600 кг · 365 = 219 000 кг =

= 219 т

• (6 гр · отбасы саны) ·30 =
• (6 гр · отбасы саны) ·365 =

Білгенге маржан...

• Адам 70 жыл өмірінде
• Нәруыз
• 2,5 т Май Көмірсу Су
• 1,3 т 10 т 75 т

Білгенге маржан...

• Адам тамақ ішу үшін өмір сүрмейді,
• Бірақ өмір сүру үшін тамақтанады.

• Дәрігерлердің жорамалдауынша адам бала кезден ішкен тағамы ми жасушаларының қалыптасуына тікелей ықпал ететіні байқалған.Ол,әрине,бірден білінбейді.Жасы ұлғайғанда ми қызметінің бұзылуы бала кезде ішкен астың жұғымсыз болғанынан көрінеді.
• Дәл уақытында ішкен тағам бронхит,эмфизема ауруларының дамуынан сақтандырса,кейбір тағамдар адам бойындағы түрлі бактерияларды,вирустарды дәріден кем жоймайды екен.Жұғымды тағам аллергиялық тұмауды әлсіретеді,кетіреді.
• (Мұсылман күнтізбесі.Алматы.2004.)

Мағынаны тану бөлімі

• Ас қорыту- тамақ өнімдерінің едәуір қарапайым, организмге сіңірілетін заттарға ұсақталу және ыдырау процестері.
• Ас қорыту жүйесі

Ас қорыту жолы Ас қорыту бездері

(сілекей,бауыр,ұйқы)

Ауыз қуысы (тіс,тіл)

Жұтқын- шақ 11-13 см

Тік ішек

Өңеш

25 см

Ас қорыту жолы

8-10 м

Тоқ ішек

1,5-2 м

Асқазан (қарын) 2 - 3 л

Аш ішек

5 - 7 м

Асқорыту жолының қабырғасы

Ішкі

Эпителий ұлпа- сынан тұратын сілемейлі қабық

Сілекей

асқорыту сөлі

Ортаңғы

Бірыңғай салалы бұлшықет

Сыртқы

Шажырқай бекінетін дәнекер ұлпалы сірнелі қабат

Ауыз қуысының құрылысы

Тіласты сілекей безі

Жақ асты сілекей безі

Бауыр

Жұтқыншақ

Соқыр ішек

Өңеш

Ас қорыту мүшелері

Шықшыт сілекей безі

Ауыз қуысы

Қарын

Өт қабы

Ұйқыбезі

Тоқ ішек

Аш ішек

Тік ішек

Аналь тесігі

Асқазан қабырғасының бірыңғай салалы бұлшықеттері

Сопақша сақина (сфинктер)

қиғаш

Аш(ащы) ішек(5-7 м)

Ұлтабар Аш ішек Мықын ішек

(Он екі елі шек)

Сілемейлі қабығында ішек сөлін бөлетін

түтік тәрізді көптнген бездер және жіңішке өсінділер – ішек бүрлері болады.Бүрлердің жалпы мөлшері 4 млн-ға жетеді,биіктігі 1мм ,жалпы сіңіретін беті 200м 2 ,бір қабатты эпителиден тұрады,оның ортасынан қан тамырлары мен лимфа тамырлары өтеді.Мұнда астың қорытылуы аяқталып,астың сіңірілуі жүзеге асады.Қорытылмаған қалдық тоқ ішекке өтеді.

Тоқ ішек (1,5-2м)

Соқыр ішек жиек ішек тік ішек

(8-15 см аппендикс

Иммундық жүйенің мүшесі

Қабыну процесі-аппендицит)

Тоқ ішекте бүрлер болмайды,аз мөлшерде сөл өндіруші бездер бар, су қайта сіңіріліп,нәжіс түзіледі де тік ішек арқылы сыртқа шығарылады.

Бауыр,асқазан және ұйқы бездің орналасуы.

1 – бауыр;

2 – өңеш;

3 – асқазан (қарын);

4 – ұйқы безі;

5 – ұйқы безінің өзегі;

6 – ұлтабар (он екі елі ішек);

7 – өт қабының өзегі;

8 – өтқабы

Ой толғаныс. Талдану жүйесі.

1.Ас қорыту жүйесі қандай мүшелерден тұрады?

2.Ауыз қуысының құрылысы қандай?

3.Жұтқыншақ пен өңештің құрылысы қандай?

4.Асқазан құрылысының қандай ерекшеліктері бар?

5.Аш ішек қандай бөлімдерден тұрады?

6.Тоқ ішектің құрылысы қандай? Ол қандай

бөлімдерден тұрады?

Қолдану жүйесі

а) Ас қорыту мүшелерін тауып,ретімен

орналастырыңыздар

Қолдану жүйесі

б) Сәйкестік тест

• Ас қорыту мүшесі басталады. а) бөбешік
• 25 см іші қуыс бұлшық етті мүше. ә) бауыр
• .... 5-7 метр болады. б) ауыз
• Ең үлкен ас қорыту безі. в) өңеш
• Аш ішектегі ұсақ өсінділер. г) ащы ішек
• Ауыздағы кішкене тілшік . ғ) бүрлер

7.Сөйлеу функциясын атқаратын д) ұлтабар

8.Әрі тыныс алу,әрі ас қорыту мүшесі е) қарын

9.Өңештен кейінгі асқорыту жолы ж) жұтқыншақ

10.8-15 см құрт пішінді тұйық өскін з) тіл

11. Он екі елі шек и) соқыр ішек

Жинақтау жүйесі

Тренинг (Сенесің бе,сенбейсің бе?)

• Ас қорыту жолына: ауыз қуысы,жұтқыншақ ,өңеш, асқазан,ащы ішек,тоқ ішек жатады. а) ия; б) жоқ.

2. Ас қорыту жолының қабырғасы үш қабаттан тұрады. а) ия; б) жоқ.

3. Ауыз қуысының құрылысы : қатты ,жұмсақ таңдайдан,тіл мен ауыздың түбінен ,жұтқыншақтан тұрады. а) ия; б) жоқ.

4. Ұйқы безі аралас бездерге жатады. а) ия; б) жоқ.

5. Өт бауырдан бөлінбейді. а) ия; б) жоқ.

6. Ұлтабарда өт қабының және ұйқы безінің де өзегі ашылады.

а) ия; б) жоқ.

7.Тоқ ішекте су қайта денеге сіңіріліп, нәжіс түзіледі. а) ия; б) жоқ .

Тренинг (Сенесің бе,сенбейсің бе?)

1 – а

2 – а

3 – б

4 – а

5 – б

6 - а

7 - а

Түйін

“ Ылап – ұғпыл некші са,қазғаанс үсткен сат”

“ Апыл – ғұпыл ішкен ас, асқазанға түскен тас.

Үйге тапсырма:

§45.”Менің тамақтану мәдениетім”

эссе жазып келу .

Бағалау .

Жарайсыңдар

Пайдаланған әдебиеттер:

1.Биология 8- сыныпқа арналған оқулық.

Авт: Е.Очкур.Л.Аманжолова. Р.Жұмабаева.Алматы.Мектеп.2008

2.”Биолог анықтамалығы” журналы

4.Биологияны оқыту әдістемесі

Авт: Б.М.Тәжіғұлова, Д.Е.Мусина Ақтөбе,2006

5. Мұсылман күнтізбесі.Алматы.2004.