Адыраспан ?сімдігі.

Бұлақтыкөл орта мектебі

Аты-жөні: Жарас Жаннұр

Туған жылы,айы-күні:

Мектебі: Бұлақтыкөл

орта мектебі

Класы:6.

Пән мұғалімі: Садыкова

Жанаргүл

Нұрғазықызы.

Адыраспан дәрілік өсімдік

Зерттеу саласы :Өсімдіктер әлемі

Адыраспан гүлі

Ғылыми топтастыруы

Дүниесі:     Plantae

Бөлімі:       Magnoliophyta

Табы:         Magnoliopsida

Сабы:         Sapindales

Тұқымдасы:        Түйетабандар тұқымдасы

Тегі:  Peganum

Түрі: P. Harmala

Адыраспан (Harmal немесе Peganum harmala) — түйетабандар тұқымдасына жататын көп жылдық өсімдіктер туысы, терең тамырлы өсімдік.

Кіріспе бөлімі

Қазақстан табиғи жағдайлары әр түрлі болып келетін орманды, далалы, таулы аймақтардан тұрады. Республика аймағында 6000-ға жуық өсімдік түрлерін кездестіруге болады.Соның 500 түрінен дәрілік заттар алынады. Осынша байлықты игерумен бірге дәрілік өсімдіктерді зерттеудің , оны танып білудің маңызы зор.Ерте заманнан бері мал бағумен айналысқан көшпелі қазақ халқы шөптердің, жалпы өсімдіктердің емдік қасиеттерін ертеден білген. Әбу Насыр-Әл Фараби,Әбу-Әли Ибн-Сина, Беруни,Әл-Джуржани қазақ халық медицинасының дамуына әсіресе дәрілік өсімдіктерді тауып пайдалануына зор ықпал етті. Жер жүзіндегі дәрілердің 40%-ы өсімдіктен дайындалады екен Бұған дәлел халық нақылы " Дана көптен шығады, дәрі шөптен шығады," "Сенің денеңнің қуаты-өсімдіктің шырынында" деп медицинасы ілгері дамыған Қытай елінің дәрігері Шин Нон. Шындығында өзіміз табиғат берген байлыққа көңіл аудара бермейміз.

Емдік шөптер-үйіміздің жанында, бау-бақшамызда, жол бойларында кездесетін арам шөптер.Өсімдіктер сарқылмайтын қазына емес, сондықтан оларды орынды пайдаланып, қорғай білудің өмірдік маңызы зор. "Мың теңге тұратын дәрі дәл шарбағыңнын түбінде өсіп, тұр". "Дәріміз ем-домды дәрілік өсімдіктерден іздейік" "Жергілікті жердің өсімдіктеріне мән берсек … "Біздің тұрып жатқан жерімізде дәрілік өсімдіктердің түрлерінің 60% өседі. Оларға мынадай өсімдіктер жатады. Жабайы өсімдіктерден-жолжелкен, қалақай, жусан, жалбызтікен, сексеуіл, дәрілік түймедак, итбүлдірген, бақ-бақ, мия, адыраспан.

Зерттеу мақсаты:

Адыраспан-дәрілік өсімдік екендігіне зерттеу жүргізу.

Зерттеу міндеттері:

1.Адыраспанның биологиялық ерекшелігіне,

құрылысына талдау жасау.

2.Адыраспанның емдік қасиетін және емдеу тәсілдерін

зерттеу.

Зерттеу болжамдары:

Егер мен адыраспанның емдік қасиетін қолдансам,онда ауылымдағы ауру кісілердің денсаулығын сақтауда,тегін емдеп,мақсатыма жетер едім.

Зерттеу әдістері:

1.Ақпараттарды жинау және өңдеу.

2.Көрнекіліктер пайдалану.

Зерттеу кезеңдері:

2014-2015 оқу жылы материалдар жинақтау,іріктеу және жобаға дайындау.

Өсімдіктің аты

Биіктігі

Адыраспан

Гүлдеу мерзімі

Кездесетін орны

30-60 см

Маусым,шілде айлары

Пайдаланылатын бөлігі

Сортаң топырақ-ты далалар-да

Жинау мерзімі

Шөбі, жапыра-ғы, гүлі

Қандай ауруға пайдаланылады

Тамыз, қыркүйек

Бел ауруы, бас ауруы,ас-қазан

Дала дәріханасы

Жаз бойы өңін өзгертпей,

Тақырға өсер тарбиып,,

Тұрар бүрі арбиып.

Сарғайып қана тұрады.

Салалы әр бұтағы,

Қандай ауру болса да.

Бойына ащы нәр жиып.

Жұғымы оның соншама.

Біле білсең тұрағы

Күз келіп ол піскенде

Көшкен жұртқа шығады.

Алуды жинап жөн сана.

С.Кеттебайұлы

Адыраспан тұнбасы

1. Сабағы мен жапырағын қайнатып, мөлшерімен ішсе, талма, сал, ұмытшақтық, суықтан болған ми қабынуы және тарамыс ауруларына жақсы ем болады.2. Сабағы мен жапырағын 30 грамм алып, жаншып, 120 миллилитр суға қайнатып, шырынын сүзіп алып, 90 грамм бал, 60 грамм күнжұт майымен араластырып ішсе дереу құстырады.

  3. 500 грамм шөбін 0,5 литр қызыл араққа қайнатып, күніне 30 грамнан бір ай ішсе, талма, бастың созылмалы ауруынан айықтырады. Белгілі себеппен бала көтеруден тоқтап қалған әйелдер үш күн ішсе жүкті болады.

4. Күніне 4-6 грамнан он бес күн ішсе, ревматизмауруын басады. Оған жаншылған зығыр тұқымын қосып, жалғастырып ішсе, демікпені жазады.

5. Тісті адыраспан шөбімен ыстаса, қақсап ауырғаны басылады.

6. Буының жел-құз қоздырған қабынуына қолданылады. Ол үшін жас сабағы мен жапырағын жаншып буынға таңады.

  Адыраспан ерітіндісінің ауыл шаруашылығындағы зиянкестермен күресте де орны ерекше. Ол сонымен қатар ертеден бояғыш зат ретінде кәдеге асады. Оның тұқымынан негізінен жүннен тоқылған бұйымдарды бояйтын бояу алынады. Мәселен, ши тоқымасында әлі күнге дейін адыраспаннан жасалған бояуды пайдаланады. Түркияда ерте кезеңдерден ақ адыраспаннан қызыл бояу алып, онымен өздерінің ұлттық бас киімдері – фесканы бояған.