Адам эволюциясы

Сабақтың тақырыбы: Адам эволюциясы. Адамның шығу тегі туралы көзқарастар

Адам эволюциясы. Антропология. Антропогенез.

- адамның шығу тегін - тарихи даму кезеңдерін - нәсілдік ерекшелігін - рухани қазыналарын - биологиялық факторлары - әлеуметтік факторлары

Адамның шығу тегі туралы

алғашқы көзқарастар

р/с

Ғалымдардың

аты-жөні

1.

Пікірлері мен көзқарастары

Аристотель

(б.з.д.384-322 ж.ж.)

2.

Антропология терминін алғаш ғылымға енгізді

К.Линней (1735)

3.

Адамдарды сүтқоректілер класына, приматтар отрядына, саналы адам түріне жатқызды

Ж.Бюффон (1766)

4.

5.

Приматология ғылымымен айналысты. Орангутандар туралы еңбек жазды.

Ж.Б.Ламарк (1810)

Адам адамтектес маймылдардан шыққан, адам мен маймыл арасында өтпелі форма болуы мүмкін деген.

Буше де Перта

(1840-50)

6.

Қазба қалдықтар, тастан жасалған құралдардың қазбаларызерттеп, мамонттардың кезімен сәйкес зерттеді

Ч.Дарвин (1871)

7.

Адамның дамуындағы әлеуметтік фактордың рөлі, “Адамның шығу тегі және жыныстық сұрыпталу” атты еңбекті жазды

Ф.Энгельс (1896)

“ Маймылдың адамға айналу барысындағы еңбектің рөлі”, “адамды адам еткен еңбек” түсінігін тұжырымдады

Адамның шығу тегі туралы алғашқы эволюциялық көзқарастар көне заман

ойшылдарының еңбектерінде кездеседі. XVIII- ғасырда К.Линней адамды

лемур және маймылмен бірге приматтар отрядына жатқызады. Ламарк адам

ағаштарға өрмелеуден жер бетімен жүруге көшкен маймыл тәрізді ата-

тектерден шықты деп жорамалдайды.

Адам тарихын түсінудегі ірі оқиға Ч.Дарвиннің "Адамның шығу тегі мен

жыныстық сұрыпталу" атта еңбегі болды. Ұлы ағылшын ғалымының бұл

еңбегі "Түрлердің шығу тегі" атты туындысы сияқты адамның Құдай

жаратылысының өнімі ретінде қарастыратын көзқарасқа қатты соққы болды.

Ал Адамның әлеуметтік тұлға ретінде қалыптасуының заңдылықтарын одан

кейінгі уақытта тарихи материализмнің негізін қалаушылар ашты.

Адамның шығу тегі мен эволюциясын, оның жануар ата-тектерінің тіршілігі

қандай биологиялық заңдылықтарға тәуелді болғанын, биологиялық

заңдылықтардан әлеуметтік заңдылықтарға көшу процесін зерттеумен

жаратылыстанудың саласы – антропология (грек тілінен anthropos – адам) –

айналысады.

Бүгінгі таңда адам баласының жер бетінде пайда болуы жөнінде түрлі көзқарастар бар.

Мұндай көзқарастар 3 топқа бөлінеді.

Біріншісі - діни түсінік бойынша бүкіл әлемді, соның ішінде адамды да Құдай жаратты деген ұғым.

Екінші көзқарас бойынша адам баласы жер бетіне ғарыштан келген.

Үшінші пікір бойынша - адам баласы жер бетіндегі басқа да тіршілік иелері сияқты ұзақ эволюциялық даму нәтижесінде қалыптасқан. Әлемнің көпшілік ғалымдары осы көзқарасты жақтайды. Чарлз Дарвиннің ілімі бойынша адамның пайда болып, қалыптасуы мен дамуы қарапайымнан күрделіге қарай жүрген. Алғашқы адамның қазіргі адамдардан көп айырмашылығы болды. Олар қолдары аяқтарынан ұзын, терісін қалың түк басқан ірі маймылдарға ұқсас келді

Адамның жануарлар дүниесін жүйелеудегі орны.

Адам мен адамтектес

маймылдарды салыстыру

Ұқсастығы

Айырмашылығы

• орталық жүйке жүйесі
• шартты-шартсыз рефлекстер
• есте сақтау қабілеті
• тырнақтары
• терісінің құрылысы
• қан топтары
• жалпы аурулары
• паразиттері
• 12-13 жұп қабырға
• 5-6 омыртқалы сегізкөз
• тіс түрлері
• хромосома саны
• қуану, ызалану, реніш
• ұрпағына мейірімділік

• тік жүру
• омыртқа жотасының

иірімдері

• аяқ сүйектері ұзын
• бас бармақ басқа саусаққа

қарама-қарсы

• жамбас қуысы қысыңқы
• кеуде қуысы жалпақ
• ми көлемі 1400-1600 см³
• үлкен ми сыңарлары: маңдай,

төбе, самай жақсы дамыған

• терісінде түктер аз
• дыбыс саңылауындағы

бұлшықеттер дамыған

Австралопитек пен адамтектес маймылдардың

қаңқасын салыстыру.

Ми сауыты іштей

бекітілген

Омыртқа жотасы

“ S ” тәрізді

?

?

?

?

?

Жамбасы сыртқа

?

табаны ?

табаны

?

Башпайларының

орналасуы

Саналы адам мен адамтектес маймылдардың

эволюциялық дамуы

РАМАПИТЕКТЕР

Саналы адам мен адамтектес маймылдардың

эволюциялық дамуы

Архантроптар - Синантроптар

1,5 млн. - 500 мың ж.б

2000 жылы Кениядан

табылған

“ Миллениум-Адам”

деген атпен белгілі

адам қаңқасы қазбалар.

Сахелонтроп - 6-7 млн. жыл бұрын тіршілік еткен.

Сахарының оңтүстік маңынан табылған

ежелгі гоминидтердің өкілі. Дьюраб шөлді жерінен 2001 жылы табылған бассүйек. Миының көлемі 350см³ шамасында. Екі аяғымен қозғалған

болуы мүмкін.

АВСТРАЛОПИТЕКТЕР

HOMO ERECTUS – ТІК ЖҮРЕТІН АДАМ

HOMO HABILIS – ЕПТІ АДАМ

НЕАНДЕРТАЛЬДЫҚТАР

КРОМАНЬОНДЫҚТАР

Нәсілтану. Адам нәсілдері.

• Адамдардың барлығы бір түрге жатады
• Түрі – “санала адам”
• Анатомиялық-физиологиялық

жағынан бірдей жеке адамның дамуы биологиялық заңдылық

бойынша жүреді

• Табиғи орта жағдайларына

байланысты морфологиялық

айырмашылықтар қалыптасқан

• Бұл белгілер тұқымқуалайтын

өзгергіштік арқылы ұрпақтан-

ұрпаққа беріледі

• Түрішілік тұқымқуалайтын

өзгергіштік – нәсілдер

(Ф.Бернье 1684ж.)

Нәсілтану. Адам нәсілдері.

Еуропоидтық

Монголоидтік

Негроидтік

Адамның тарихи дамуы Африка жерінен басталатыны белгілі. Ежелгі адамдар көшпелі түрде өмір сүрген. Жер бетіндегі барлық нәсілдердің генетикалық бірлігі дәлелденген, яғни шығу тегі бір. Бірақ қоныстанулары біртін-біртін жүрген, Еуропаның 40 мың, Азияның

60 мың, ал Америка 12 мың жыл бұрын қоныстанған.