Статья на тему; "Работа с трудными детьми"

        1 . Т?рбие отбасынан басталады
?иын балаларды? отбасында?ы беріктігі ж?не ?негелі отбасында ?негелі ?рпа? т?рбиеленетіні с?зсіз. ?иынды?ты шешуді? негізгі жолы-отбасында ?арым-?атынастарды орнату.
В.Сухомлинский т?рбиені отбасы жа?дайын зерттеуден бастайды. Ол баланы? саба? ?лгеріміні? жа?саруымен ?оса денсаулы?ыны? мы?ты болуына ,ой-?рісіні? ке?еюіне к??іл б?лді ж?не балаларды? 3-4 сыныптар?а деиін бір?алыпты ,т?ртіпті болып келіп, 4-сыныптан кейін бастайтынды?ын т?сіндірді. Ересек кезе? – бала т?рбиелеудегі е? ?иын кезе? екендігін айта келіп, ата-аналарды балалармен сырласу?а ша?ырады.
Отбасыны? ?о?ам мен мемлекет, тіпті к?ллі адамзат алдында?ы ат?аратын ?ажеті сан ?ырлы . «Отан отбасынан басталады» десек, адам т?рбиесі –Отанды с?ю, ?мірге ??штарлы? , с?лулы?ты тану бала бала кезден жан?яда басталатыны барша?а аян.
А.С. Макаренко: «Т?рбие –баламен с?йлесумен, о?ан а?ыл-ке?ес берумен ?ана шектелмейді.Т?рбие-т?рмысты д?рыс ?йымдастыра білуде, бала?а ?ркімні? ?з жеке басы ар?ылы ?лгі -?неге к?рсетуінде»,-деген ?ой.Баланы жас кезінен бастап сыйлап,?адір-?асиетін ,ар-намысын ба?алап, д?рыс с?йлеп, д?рыс ?арым-?атынас жаса?ан абзал.
Баланы? айтайын деген ?тінішін ,а?ылдас?ысы келген м?селесін ата-анасы ты?дап, а?ыл-ке?ес беруі керек.
Ата-ана отбасында?ы ?лкендерді сыйлап, ??рметтесе ,кішілерге ?ам?ор болса, бала да сондай болу?а ?мтылады.Баланы? т?рбиелі болып ?суіне берекелі отбасыны? ?сері мол екені белгілі.
Л. Керімов ?иын балалар т?рбиесі м?селесіне арнал?ан зерттеулерінеде «?иын» о?ушыны зерттеуді, е? алдымен ,отбасынла?ы т?рбие жа?дайын білуден бастауды ?сынады.Баланы? жетіліп ?алыптасуында отбасыны? орны ерекше екенін т?сіндіре келе, о?ушы?а ?иын атану?а алып келетін ата-аналарды? балалармен ,м??алімні? о?ушылармен ?арым-?атынасында?ы бірнеше кемшіліктерді к?рсетіп берген.Б?л ?иынды?ты шешуді? негізгі бірден-бір жолы-отбасында?ы ізгілікті ?арым-?атынастарды орнату .
Баланы д?рыс т?рбиелеу ?шін отбасы ?о?аммен ты?ыз байланыста болуы керек.?алым-педагог И.Гребенников отбасы ?ызметін 5 топ?а б?леді:?рпа?жал?астырушылы?,экономикалы?,т?рбиелік,?арым-?атынасты? ж?не бос уа?ытты демалуды ?йымдастыру.
        Демек,отбасында ата-ана осы ?асиеттерді барынша бірігіп,жа?сы ?йымдастыра білсе ж?не педагогикалы? жа?ынанбілімлі ,психалогигалы? ?діс-т?сілден хабардар болса,отбасында?ы ахуал ерекше болма?.
М.Ж?мабаев «Педагогика» ?ылыми е?бегінде «жас бала –жас бір шыбы?, жас кезінде ?ай т?рде иіп тастаса?,есейгенде сол иілген к?йінде ?атып ?алма?» деп т?йін жасайды.
       2. ?иын балаларды т?рбиелеудегі ?станымдар.
О?ушыны? жан-жа?ты т?лім-т?рбие алу?а ,оларды? ішкі ?асиеттерін аны?тап, дарынын шы?дап,сол ар?ылы ?здері к?здеген т?рбие б?ла?ына жа?дай жасауымыз ?ажет.
О?у-сан?ырлы рухани ?мірді? тек бір ?ана ??рамды б?лігі.Егер ?жым ішінде идеялы?,азаматты?, интеллектуалды?, е?бектік,эстетикалы? ?арым-?атынастар бол?ан жа?дайда о?ушылартолы? м?нді рухани ?мір с?ре алады.
Т?рбие к?шіне ену дегеніміз- ?з ж?мысына ,ісіне сену.Себебі,на?ыз сенім бар жерде ?ана,на?ыз талашылды? ,е?бек т?ртібі болады.
       ?азіргі жас ?рпа?тарды? –болаша?та?ы елімізді? ерте?і болып табылатын балаларды? сана-сезімін,мінез-??лы?ын,а?ыл-ойын дамыту ?шін ?зін-?зі бас?аруды ны?айтып,?жымды? шы?армашылы? істерге да?дыландыруды? т?лім-т?рбиелік ма?ызы ?лкен.
      Мектепте о?удан тыс уа?ытта о?ушыны? та?дауына с?йкес келетін,оларды? ?абілеті мен ішкі ?ажеттілігін ?амтамасыз ететін іс-?рекеттерді ?йымдастыру к?зделеді.Со?ан сай оларды? ?абілетін ашу?а м?мкіндік ту?ызатын спорт,дене е?бегі,?ол?нер,техникалы? шы?армашылы?,т.б.іс-?ракетті ?йрету ?йірмелері мен секциялар?йымдастырылады.?р о?ушы кез-келген ?йірмеге ,секция?а,клуб?а ?з ж?регіні? ?алауымен ?атынасып, ?зіні? жеке басына т?н ?асиетін,я?ни ?зіндік «менгі?» бас?алар?а таныту?а м?мкіндік алады.
      ?сіресе,?стазбен о?ушыны? ?зара т?сіністігі ,о?ушы?а сенім к?рсету, іс-?рекетке ерік беру,к?термелеу,адамгершілік ?асиеттерін танытуда, ?зін-?зі тану?а,?зін-?зінт?рбиелеуге жа?дай ту?ызу.
Е? бастысы,т?рбие ісіні? н?тижесін ба?алап,оны іске асыруды? с?ра?-жауап, д?ст?рлі ба?алау,?стазбено?ушыны? пікірлесуі ар?ылы іске асыру.
        ?иын о?ушыларды? пайда болуына себепті факторлар.
1) Отбасы т?рбиесіні? д?рыс ?йымдастырылмауы, я?ни т?рмыста?ы ?рыс – талас, даужанжал, баланы? таби?и психологиялы? ерекшеліктерін ескермеу, ата – ананы? біреуіні? болмауы, т. б. Жа?дайлар себепті болады.
        ?о?амды? ?йымдар мен ж?ртшылы?пен ж?ргізілетін ж?мысты? ?сіресе, о?ушылар т?ратын микроаудандарда к?рт т?мендееуі. ?иын балаларды? пайда болуына бірден – бір себепті болатын ж?не жа?ымсыз жа?дай ту?ызатын – отбасы т?рбиесі. Оны? басшылары: баланы? к?нделікті ж?ріс – т?рыстарын ?ада?аламау; оны? к?зінше ара? – шарап ішу, дау – жанжал, ?рыс – керіс ту?ызу. Екіншіден, т?рбиені? к?зі, баланыкиіндіру, тама?тандыру, м?? – м??таждын ?амтамасыз етуідеп санаушылы?.
          Жастайынан е?бектену ?дет – да?дыларын?алыптастырмау, баланы? жан д?ниесіне к??іл аудармау, отбасында?ы ажырау ж?не жа?а адамны? отбасы м?шесі болып етуіне себеп болады. Мысалы: зерттеулерді? ?орытындысы д?лелденгендей т?ртібі нашарла?ан о?ушыларды? к?бі ата аналарды? мораль?а жат ?ылы?тарымен ?з балаларына теріс ?серлер жаса?ан. Баланы? т?рбиесіне кері ?сер ететін келе?сіз жа?дайларда (?рыс – керіс, дау – жанжал), бірін – бірі сыйлау сия?ты ?асиеттерді? сезбейтіндігі аян. .
       ?иын балаларды? ж?мыс істеуді? негізгі шарттары:
1) ?рбір ?иын баланы жан – жа?ты зерттеп, мінез – ??лы?тарыны? ба?ыт – ба?дарын ай?ындау, оны? ішіндегі адамгершілік типтегі ?асиетін іріктеп алу.
2) ?рбір о?ушыны? адамгершілік сынды т?жірибелерді? ??ра біліп, соны? негізінде т?ртіпті, айналасында?ы ?мірге к?з?арасты, ?жымды? ?арым – ?атынас да?дыларын ?алыптастыруды ?йымдастыру.
3) ?рбір жеке т?л?аны? ерекшеліктері мен м?мкіндіктеріне ж?не творчестволы? талап – тілектеріне орай, ?абілеті мен икемдектерін дамыту, ?о?ам ж?мыстарына ?атыстыру.
4) Кейбір ?иын о?ушыларды? о?у – т?рбие процесінде ?жымды? ?мір ?арым – ?атынастарында ?с?ынсыз ауыт?ушылы?тар болса, деп кезінде ?ол ?шін беріп, одан са?тандыру, оны ту?ызатын ?рекеттерді жою. ??гімелеу о?у – т?рбие процесінде е? ?ажетті ??ралы. О?ушыны? жеке басына т?скен жа?дай, оны орта?а салу?а болмайтындай болса, онда м??алім т?жірибелі педагог баламен жеке сырласу ар?ылы к?здерін жеткізеді.
        ?иын балалармен т?рбие ж?мыстарын ж?ргізу кезінде таланттар ?ойылуы ?ажет. Одан педагогикалы? т?жірибелерге с?йене отырып, ?рбір оны? баланы? бейім ?абілетіне, мінез – ??л?ына сай онды шы?армашылы? ?асиеттерін ?йымдастырып отыру ?ажет. ?иын балалрмен ж?мыс істеуді? та?ы бір ?дісі – оларды?, к?шен, жолдастарымен жа?ымсыз байланыстарын ?ду. Осы ?дісті іс ж?зіне асыруды? бірнеше жолдары бар. Соны? бірі т?ра?ты мектебін ауыстыру, мектебін алмастыру, Сондай – а? ата – ана, мектеп инспекция ?ызметкерлеріні? к?шін біріктіре отырып, к?шені? жолдастарыны? теріс ы?палдарынан б?ліп ?кету ?ажет. Сонымен бірге ?иын баланы т?рбиелеуде моральды? т?р?ыдан ?сері ?рекет ету.
        Сонымен бірге ?иын баланы т?рбиелеуде моральды? т?р?ыдан ?серлі ?рекет ету. ?иын баланы? ?рбір теріс ?ылы?ын, істерін, т?ртіпсіздігін т. б. О?ушыны? арына тигізбей айыптаса, б?л істер ?з н?тижесін береді.
Та?ы бір ?діс – ?иын баланы? ба?дарын, ма?саты мен міндетін ?айта ??ру.         Б?л ?дісті? ??ндылы? м?ні – о?ушы ?ателігін т?сіну ?зін - ?зі т?рбиелеуді? ба?дарламасына колма береді. Мектептегі нерв ж?йесі нашарла?ан ?иын балалармен т?рбие ж?мысын ж?ргізу к?птеген ?иынды?тар ту?ызады.        ?йткені, ?рбір о?ушыны? ?зіндік ерекшеліктері мен ?атар, сыр?аттарына байланысты ?згешіліктері бар. Ескеретін м?селелерді?, бірі ?иын о?ушыларды т?рбиелеу процесіндегі ?дістік – т?сілдерді ?дістемелік жа?ынан ?олдануда?ы т?рбиелеу ж?йесіні? кезе?дері:
-    дайынды? кезе?і;
-    ?иын баланы? т?ртібіні? т?мендеуіне себепті бол?ан жа?дайларда а?ы?тау;
-    екінші кезе? – ?иын о?ушылар мен к?ш жора – жолдастары арасында?ы байланыстыруды? д?режесін тере?дігін а?ы?тау.
?шінші кезе? ?згеріс кезе?і. К?птеген ?иын о?ушыларды? ішкі жан д?ниесінде ?згерістер т?л бастайды. Жеткіншіліктерді? мінезіндегі теріс ?ылы?тар, ?дет да?дылар мен ?алыптаса баста?ан жа?а адамгершілікті сапаларды? арасында к?рес басталады.
Со??ы кезе? бекіту кезе?і, ірбір ?иын о?ушы мінез ??л?ында?ы адамгершілік м?нді ?згерсітер бол?ан сайын, ?зін - ?зі т?рбиелеуге талаптанып, о?ды ?асиеттерді дамытады. ?иын балаларды ?айта т?рбиелеу, алдын ала олармен бірге ат?арылатын іс шараларын мектеп ?жымдар мен ж?ртшылы? на?ты а?ы?тап, оларды д?рыс жол?а т?сіндіре отырып, ая?тай к?рес ж?ргізулері керек.
3.?аза? хал?ы-?ажап т?лімгер.
Халы?ты? педагогиканы о?ыту ?рдісінде пайдалана отырып, ?лтты? т?рбие беруде жеткіншектерге тілі мен ?дебиетін ,тарихы мен ?нерін ?астерлеп, салт-д?ст?рін ме?герту-о?ушы?а ?ажет.
Хал?ымызды? рухани м?раларыны? бірі-салт-д?ст?р. Сол ар?ылы ?рпа??а адалды?, а?ыл-ой, е?бек, эстетика, отбасы т?рбиесіне байланысты т?лім-т?рбие беретіні ежелден белгілі. Жас?спірімдерді, наша?орлы?тан, ?рлы?танарашалауда, оларды? санасына кісілік, адамгершілік ?асиетті? рухын ?ялату?а берері к?п Ата-бабаларымыз ?дептілігімен, ?нерпазды?ымен отбасы м?шелеріні? бір-біріне деген?зара досты? ?арым-?атынасымен, ере? е?бегімен балаларына ?лгі ?неге к?рсеткен. Тілі енді шы?ып келе жат?ан н?рестені? д?рыс анна тілінде с?йлеуіне де зор м?н берілген,?рт?рлі жа?ылтпаш, ма?ал-м?телдер ?йрететін,ерптегілеп айтып беретін ата-аналарыны? «Бала бізді? болаша?ымыз» деп ?арауы болаша? ел ?рпа?ыны? жа?сы адамзат болып ?суіне зор ы?палы тигізері аны?.
«Елді? к?ркі тіл десек, тілді? к?ркі с?би ме деп ?аласы?», -деп ?. Мырзалиев тегін айтпа?ан. Сонды?тан отбасы м?шелері арасында жа?сы ?арым-?атыныс ?алыптас?ан болса.олар ?з анна тілінде с?йлесе, ол жан?яда м?дениетті азамат ?сіп шы?атыны с?зсіз.
Б?гінгі ХХІ ?асыр талабында Жан-жа?ты ел тарихын жетік білетін , заман талабына сай азаматтарды т?рбиелеу-басты міндет.

Пайдалан?ан ?дебиеттер:
1.?аза?стан мектебі 2002 ж.№1
2.Мектептегі сыныптан тыс ж?мыстары .2007 ж. №5
3. М.Ж?мабаев «Педагогика»

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Статья на тему; "Работа с трудными детьми" »

Қиын балалармен жұмыс

1 . Тәрбие отбасынан басталады
Қиын балалардың отбасындағы беріктігі және өнегелі отбасында өнегелі ұрпақ тәрбиеленетіні сөзсіз. Қиындықты шешудің негізгі жолы-отбасында қарым-қатынастарды орнату.
В.Сухомлинский тәрбиені отбасы жағдайын зерттеуден бастайды. Ол баланың сабақ үлгерімінің жақсаруымен қоса денсаулығының мықты болуына ,ой-өрісінің кеңеюіне көңіл бөлді және балалардың 3-4 сыныптарға деиін бірқалыпты ,тәртіпті болып келіп, 4-сыныптан кейін бастайтындығын түсіндірді. Ересек кезең – бала тәрбиелеудегі ең қиын кезең екендігін айта келіп, ата-аналарды балалармен сырласуға шақырады.
Отбасының қоғам мен мемлекет, тіпті күллі адамзат алдындағы атқаратын қажеті сан қырлы . «Отан отбасынан басталады» десек, адам тәрбиесі –Отанды сүю, өмірге құштарлық , сұлулықты тану бала бала кезден жанұяда басталатыны баршаға аян.
А.С. Макаренко: «Тәрбие –баламен сөйлесумен, оған ақыл-кеңес берумен ғана шектелмейді.Тәрбие-тұрмысты дұрыс ұйымдастыра білуде, балаға әркімнің өз жеке басы арқылы үлгі -өнеге көрсетуінде»,-деген ғой.Баланы жас кезінен бастап сыйлап,қадір-қасиетін ,ар-намысын бағалап, дұрыс сөйлеп, дұрыс қарым-қатынас жасаған абзал.
Баланың айтайын деген өтінішін ,ақылдасқысы келген мәселесін ата-анасы тыңдап, ақыл-кеңес беруі керек.
Ата-ана отбасындағы үлкендерді сыйлап, құрметтесе ,кішілерге қамқор болса, бала да сондай болуға ұмтылады.Баланың тәрбиелі болып өсуіне берекелі отбасының әсері мол екені белгілі.
Л. Керімов қиын балалар тәрбиесі мәселесіне арналған зерттеулерінеде «қиын» оқушыны зерттеуді, ең алдымен ,отбасынлағы тәрбие жағдайын білуден бастауды ұсынады.Баланың жетіліп қалыптасуында отбасының орны ерекше екенін түсіндіре келе, оұушыға қиын атануға алып келетін ата-аналардың балалармен ,мұғалімнің оқушылармен қарым-қатынасындағы бірнеше кемшіліктерді көрсетіп берген.Бұл қиындықты шешудің негізгі бірден-бір жолы-отбасындағы ізгілікті қарым-қатынастарды орнату .
Баланы дұрыс тәрбиелеу үшін отбасы қоғаммен тығыз байланыста болуы керек.Ғалым-педагог И.Гребенников отбасы қызметін 5 топқа бөледі:ұрпақжалғастырушылық,экономикалық,тәрбиелік,қарым-қатынастық және бос уақытты демалуды ұйымдастыру.
Демек,отбасында ата-ана осы қасиеттерді барынша бірігіп,жақсы ұйымдастыра білсе және педагогикалық жағынанбілімлі ,психалогигалық әдіс-тәсілден хабардар болса,отбасындағы ахуал ерекше болмақ.
М.Жұмабаев «Педагогика» ғылыми еңбегінде «жас бала –жас бір шыбық, жас кезінде қай түрде иіп тастасаң,есейгенде сол иілген күйінде қатып қалмақ» деп түйін жасайды.
2. Қиын балаларды тәрбиелеудегі ұстанымдар.
Оқушының жан-жақты тәлім-тәрбие алуға ,олардың ішкі қасиеттерін анықтап, дарынын шыңдап,сол арқылы өздері көздеген тәрбие бұлағына жағдай жасауымыз қажет.
Оқу-санқырлы рухани өмірдің тек бір ғана құрамды бөлігі.Егер ұжым ішінде идеялық,азаматтық, интеллектуалдық, еңбектік,эстетикалық қарым-қатынастар болған жағдайда оқушылартолық мәнді рухани өмір сүре алады.
Тәрбие күшіне ену дегеніміз- өз жұмысына ,ісіне сену.Себебі,нағыз сенім бар жерде ғана,нағыз талашылдық ,еңбек тәртібі болады.
Қазіргі жас ұрпақтардың –болашақтағы еліміздің ертеңі болып табылатын балалардың сана-сезімін,мінез-құлығын,ақыл-ойын дамыту үшін өзін-өзі басұаруды нығайтып,ұжымдық шығармашылық істерге дағдыландырудың тәлім-тәрбиелік маңызы үлкен.
Мектепте оқудан тыс уақытта оқушының таңдауына сәйкес келетін,олардың қабілеті мен ішкі қажеттілігін қамтамасыз ететін іс-әрекеттерді ұйымдастыру көзделеді.Соған сай олардың қабілетін ашуға мүмкіндік туғызатын спорт,дене еңбегі,қолөнер,техникалық шығармашылық,т.б.іс-әракетті үйрету үйірмелері мен секцияларұйымдастырылады.Әр оқушы кез-келген үйірмеге ,секцияға,клубқа өз жүрегінің қалауымен қатынасып, өзінің жеке басына тән қасиетін,яғни өзіндік «менгің» басқаларға танытуға мүмкіндік алады.
Әсіресе,ұстазбен оқушының өзара түсіністігі ,оқушыға сенім көрсету, іс-әрекетке ерік беру,көтермелеу,адамгершілік қасиеттерін танытуда, өзін-өзі тануға,өзін-өзінтәрбиелеуге жағдай туғызу.
Ең бастысы,тәрбие ісінің нәтижесін бағалап,оны іске асырудың сұрақ-жауап, дәстүрлі бағалау,ұстазбеноқушының пікірлесуі арқылы іске асыру.
Қиын оқушылардың пайда болуына себепті факторлар.
1) Отбасы тәрбиесінің дұрыс ұйымдастырылмауы, яғни тұрмыстағы ұрыс – талас, даужанжал, баланың табиғи психологиялық ерекшеліктерін ескермеу, ата – ананың біреуінің болмауы, т. б. Жағдайлар себепті болады.
Қоғамдық ұйымдар мен жұртшылықпен жүргізілетін жұмыстың әсіресе, оқушылар тұратын микроаудандарда күрт төмендееуі. Қиын балалардың пайда болуына бірден – бір себепті болатын және жағымсыз жағдай туғызатын – отбасы тәрбиесі. Оның басшылары: баланың күнделікті жүріс – тұрыстарын қадағаламау; оның көзінше арақ – шарап ішу, дау – жанжал, ұрыс – керіс туғызу. Екіншіден, тәрбиенің көзі, баланыкиіндіру, тамақтандыру, мұң – мұқтаждын қамтамасыз етуідеп санаушылық.
Жастайынан еңбектену әдет – дағдыларынқалыптастырмау, баланың жан дүниесіне көңіл аудармау, отбасындағы ажырау және жаңа адамның отбасы мүшесі болып етуіне себеп болады. Мысалы: зерттеулердің қорытындысы дәлелденгендей тәртібі нашарлаған оқушылардың көбі ата аналардың моральға жат қылықтарымен өз балаларына теріс әсерлер жасаған. Баланың тәрбиесіне кері әсер ететін келеңсіз жағдайларда (ұрыс – керіс, дау – жанжал), бірін – бірі сыйлау сияқты қасиеттердің сезбейтіндігі аян. .
Қиын балалардың жұмыс істеудің негізгі шарттары:
1) Әрбір қиын баланы жан – жақты зерттеп, мінез – құлықтарының бағыт – бағдарын айқындау, оның ішіндегі адамгершілік типтегі қасиетін іріктеп алу.
2) Әрбір оқушының адамгершілік сынды тәжірибелердің құра біліп, соның негізінде тәртіпті, айналасындағы өмірге көзқарасты, ұжымдық қарым – қатынас дағдыларын қалыптастыруды ұйымдастыру.
3) Әрбір жеке тұлғаның ерекшеліктері мен мүмкіндіктеріне және творчестволық талап – тілектеріне орай, қабілеті мен икемдектерін дамыту, қоғам жұмыстарына қатыстыру.
4) Кейбір қиын оқушылардың оқу – тәрбие процесінде ұжымдық өмір қарым – қатынастарында ұсқынсыз ауытқушылықтар болса, деп кезінде өол үшін беріп, одан сақтандыру, оны туғызатын әрекеттерді жою. Әңгімелеу оқу – тәрбие процесінде ең қажетті құралы. Оқушының жеке басына түскен жағдай, оны ортаға салуға болмайтындай болса, онда мұғалім тәжірибелі педагог баламен жеке сырласу арқылы көздерін жеткізеді.
Қиын балалармен тәрбие жұмыстарын жүргізу кезінде таланттар қойылуы қажет. Одан педагогикалық тәжірибелерге сүйене отырып, әрбір оның баланың бейім қабілетіне, мінез – құлқына сай онды шығармашылық қасиеттерін ұйымдастырып отыру қажет. Қиын балалрмен жұмыс істеудің тағы бір әдісі – олардың, көшен, жолдастарымен жағымсыз байланыстарын үду. Осы әдісті іс жүзіне асырудың бірнеше жолдары бар. Соның бірі тұрақты мектебін ауыстыру, мектебін алмастыру, Сондай – ақ ата – ана, мектеп инспекция қызметкерлерінің күшін біріктіре отырып, көшенің жолдастарының теріс ықпалдарынан бөліп әкету қажет. Сонымен бірге қиын баланы тәрбиелеуде моральдық тұрғыдан әсері әрекет ету.
Сонымен бірге қиын баланы тәрбиелеуде моральдық тұрғыдан әсерлі әрекет ету. Қиын баланың әрбір теріс қылығын, істерін, тәртіпсіздігін т. б. Оқушының арына тигізбей айыптаса, бұл істер өз нәтижесін береді.
Тағы бір әдіс – қиын баланың бағдарын, мақсаты мен міндетін қайта құру. Бұл әдістің құндылық мәні – оқушы қателігін түсіну өзін - өзі тәрбиелеудің бағдарламасына колма береді. Мектептегі нерв жүйесі нашарлаған қиын балалармен тәрбие жұмысын жүргізу көптеген қиындықтар туғызады. Өйткені, әрбір оқушының өзіндік ерекшеліктері мен қатар, сырқаттарына байланысты өзгешіліктері бар. Ескеретін мәселелердің, бірі қиын оқушыларды тәрбиелеу процесіндегі әдістік – тәсілдерді әдістемелік жағынан қолданудағы тәрбиелеу жүйесінің кезеңдері:
-    дайындық кезеңі;
-    қиын баланың тәртібінің төмендеуіне себепті болған жағдайларда аңықтау;
-    екінші кезең – қиын оқушылар мен көш жора – жолдастары арасындағы байланыстырудың дәрежесін тереңдігін аңықтау.
Үшінші кезең өзгеріс кезеңі. Көптеген қиын оқушылардың ішкі жан дүниесінде өзгерістер тұл бастайды. Жеткіншіліктердің мінезіндегі теріс қылықтар, әдет дағдылар мен қалыптаса бастаған жаңа адамгершілікті сапалардың арасында күрес басталады.
Соңғы кезең бекіту кезеңі, ірбір қиын оқушы мінез құлқындағы адамгершілік мәнді өзгерсітер болған сайын, өзін - өзі тәрбиелеуге талаптанып, оңды қасиеттерді дамытады. Қиын балаларды қайта тәрбиелеу, алдын ала олармен бірге атқарылатын іс шараларын мектеп ұжымдар мен жұртшылық нақты аңықтап, оларды дұрыс жолға түсіндіре отырып, аяқтай күрес жүргізулері керек.
3.Қазақ халқы-ғажап тәлімгер.
Халықтық педагогиканы оқыту үрдісінде пайдалана отырып, ұлттық тәрбие беруде жеткіншектерге тілі мен әдебиетін ,тарихы мен өнерін қастерлеп, салт-дәстүрін меңгерту-оқушыға қажет.
Халқымыздың рухани мұраларының бірі-салт-дәстүр. Сол арқылы ұрпаққа адалдық, ақыл-ой, еңбек, эстетика, отбасы тәрбиесіне байланысты тәлім-тәрбие беретіні ежелден белгілі. Жасөспірімдерді, нашақорлықтан, ұрлықтанарашалауда, олардың санасына кісілік, адамгершілік қасиеттің рухын ұялатуға берері көп Ата-бабаларымыз әдептілігімен, өнерпаздығымен отбасы мүшелерінің бір-біріне дегенөзара достық қарым-қатынасымен, ерең еңбегімен балаларына үлгі өнеге көрсеткен. Тілі енді шығып келе жатқан нәрестенің дұрыс анна тілінде сөйлеуіне де зор мән берілген,әртүрлі жаңылтпаш, мақал-мәтелдер үйрететін,ерптегілеп айтып беретін ата-аналарының «Бала біздің болашағымыз» деп қарауы болашақ ел ұрпағының жақсы адамзат болып өсуіне зор ықпалы тигізері анық.
«Елдің көркі тіл десек, тілдің көркі сәби ме деп қаласың», -деп Қ. Мырзалиев тегін айтпаған. Сондықтан отбасы мүшелері арасында жақсы қарым-қатыныс қалыптасқан болса.олар өз анна тілінде сөйлесе, ол жанұяда мәдениетті азамат өсіп шығатыны сөзсіз.
Бүгінгі ХХІ ғасыр талабында Жан-жақты ел тарихын жетік білетін , заман талабына сай азаматтарды тәрбиелеу-басты міндет.

Пайдаланған әдебиеттер:
1.Қазақстан мектебі 2002 ж.№1
2.Мектептегі сыныптан тыс жұмыстары .2007 ж. №5
3. М.Жұмабаев «Педагогика»