Зат есім 7 сынып

   Ш?О ?ржар ауданы Айтбай ауылы                                                                                                                        «Т?рсабеков атында?ы орта мектеп-                                                   ба?шасы»КММ  ?аза? тілі, ?дебиеті                                                                  п?ніні? м??алімі ?ожабекова                                                                         Марияш Т?ралы??ызы

7- сынып  ?аза? тілі               

 Сабакгы? та?ырыбы: Зат есімні? жіктелуі

 Саба?ты? ма?саты:

Саба?ты? ма?саты: білімділік −зат есімні? жіктелу ж?йесін ж?не жіктік жал?ауларыны? емлесін ме?герту, с?йлеу кезінде жіктік жал?ауларын д?рыс ?олдана білуге ?йрету; дамытушылы? − о?ушыларды? сауатты жазу да?дыларын жетілдіру, с?здік ?орын байыту, байланыстырып с?йлеу да?дысын одан ?рі дамыту; т?рбиелік−о?ушыларды тап?ырлы??а, е?бек?орлы??а, ана тілін ?адірлеуге т?рбиелеу. 

Саба?ты? т?рі: жа?а білім беру

Саба?ты? ?дісі: т?сіндіру, суреттеу, салыстыру, с?ра?-жауап, с?здікпен ж?мыс, ба?алау, бекіту, ?орытындылау

Саба?ты? к?рнекілігі: дид. материалдар, кестелер, кеспе ?а?аздары, тірек сызбалар

Саба?ты? формалары: жеке баламен, топпен, сынып ?жымымен ж?мыс ж?ргізу.

Саба?ты? типтері: ?йымдастыру кезе?і, ?й тапсырмасын с?рау, жа?а саба?ты т?сіндіру, ?орытындылау, ба?алау.

Саба?ты? барысы:

а)?йымдастыру кезе?і.

1. С?лемдесу.
2. Кезекші м?лімдемесі.
3. Жа?а саба??а дайынды?.

?) ?й тапсырмасын с?рау.

1. ?ткен саба?та ?тілген ережені с?рау.
2. Жатты?у ж?мысыны? орындалу барысын д?птерлерінен тексеру
3. О?ушыларды? берген жауаптарына ?арай білімдерін ба?алау.

б)Жа?а сабакты т?сіндіру.

Б?гінгі жа?а саба?та о?ушылар?а «Зат есімні? жіктелуі» та?ырыбы жайлы т?сіндіру

Лексикалы? ма?ынасы тек адамды білдіретін зат есімдер ?ана жіктеліп келіп, жіктеу есімдіктерімен ?атынас?а т?седі: мен ?ш?ышпын, сен балы?шысы?, сіз д?рігерсіз, ол атбегі, мен С?лтап Бейбарыспын, біз о?ушымыз, сендер студентсі?дер.т. б. Сонда адам аттары мен маманды? к?сібіне ?атысты зат есімдерді ?ш жа?та бірдей жекеше, к?пше т?рде жіктеп айту?а болады. Ал зат есімдерді? ?ал?ан тобы жіктелмейді. Мысалы, ?зен, сай, т?бе, кереге, зейін, ынта, білім, наданды?, аю, ?ас?ыр, б?дене, т?йе, сиыр, аяз, ??йын, ?а?аз секілді адамнан ?зге барлы? н?рселер мен ??былыстар?а, жан-жануарлар?а ?атысты айтылатын зат есімдер тура ма?ынасында ж?мсал?анда жіктік жал?ауын ?абылдамайды. Кейде к?ркем ?дебиетте н?рселер мен к?былыстарды?, жан-жануарларды? аттары адамны?; ?р алуан ?асиеттерін бейнелеу ?шін ауыспалы м?нде ж?мсалады. М?ндайда олар жіктік жал?ауында келе береді. Мысалы:

Шамдансам, жы?ар асаумын,

Шамыр?ансам, сынар болатпын. (Махамбет)

Зат есімні? жіктелу кестесі

Жа?

Т?бір

Жіктік жал?ау

Жекеше

К?пше

1

?аржыгер технолог ?ке ?стаз

-мін -пын -мін -бын

-МІЗ

-пыз -міз -быз

П

?аржыгер технолог ?ке ?стаз

-сі? /-сіз -сы? /-сыз -сі? /-сіз -сы? /-сыз

-сі?дер /-сіздер -сы?дар /-сыздар -сі?дер /-сіздер -сы?дар /-сыздар

III

каржыгер технолог             ?ке ?стаз

Осында зат есім орнына ?олданып т?р?ан асау с?зі мен заттыц аты болып жіктеліп, бірінші жа?та айтылып т?р, себебі б?лар Махамбетті? ерлігі мен ?айсарлы?ын таныту ?шін ауыспалы м?нде ж?мсал?ан.

Зат есімге жіктік жал?ауды? толы? т?рі жал?анад

Міне. осылайша жа?а саба?ты т?сіндіріп, тапсырманы орындап бол?ан со? жатты?у ж?мыстарын орындатамын. Ал?аш?ы орындалатын тапсырма: 47-жатты?у ж?мысыны? орындалу шартын т?сіндіремін: Т?мендегі ?ле?дерден жіктеліп т?р?ан зат есімдерді тауып, жіктелу себебін т?сіндірі?дер.

Осылайша жаттыгу ж?мысын орындап бол?ан со?, тапсырма орындатамын. О?улы?та?ы зат есімдерді? ?айсысы жіктеліп, ?айсысы жіктелмейді? Жіктелетіндерді? ?ш жа?та жекеше, к?пше т?рде жікте?дер.

Келесі орындалатын тапсырма: 48-жатты?у ж?мысыны? шарты: М?тінді о?ып, ?арамен жазыл?ан с?здерге т?сінік бері?дер. Олар ?ай с?з табы ж?не ?андай формада т?р?анын талда?дар. ?аза? хал?ы ?олдан?ан ыдыс-ая?тар неден ж?не ?алай жасал?анын м?тінге с?йеніп айты?дар.

Саба?ты? ?орытындысы: .

 С?ра? ?ою ар?ылы жа?а саба?ты  ?орытындылау

О?ушылардыц берген жауаптарына ?арай білімдерін ба?алау                                                                                             ?йге тапсырма: ?зіндік ж?мыс.

1. Тапсырма:

1. К?птік жал?ауы жал?анбайтын с?здер бола ма?

2. Т?уелдік жал?ауы ?андай с?зден со? т?сіп ?алып айтылады?

3. Септік жал?ауларын бір- бірінен ?алай ажырату?а болады?

4. Ілік жал?аулы с?з ?ай жал?ауда?ы ?ай с?з табымен байланысып  келетінін бай?а?дар.