| 2. Сабақ барысы. 1.Ұйымдастыру кезеңi. 1 мин. Сәлемдесу, оқушылардың көңіл-күйін сұрау, сабаққа қатысуды тексеру. 5 Т ережесін сақтау.
2.Тыныштық сәтi. 3 мин. Су асты патшалығына ойша саяхат. Мұғалім: Көзіңізді жұмыңыз және бірнеше рет терең тыныстаңыз; денеіңізді босатыңыз. Бірнеше секундтан соң теңіз түбіне саяхат жасаймыз. Теңіз жағасымен келе жатқаныңызды елестетіңіз. Толқындардың жеңіл шалпылына, шағалалардың шуылына құлақ түріңіз. Жалаң аяқтарыңызбен құмды сезініңіз. Шалғайдан қара нүкте көріп тұрсыз: ол жақындаған кезде дельфин екенін түсіндіңіз. Ол сізді теңіз түбіне алып кету үшін келді. Ол өте әдепті жәндік, сізді шыдамдылықпен күтіп тұр. Жайлап оның арқасына отырыңыз, мықтап ұстап, жолға шығыңыз. Дельфиннің арқасында жайланып отырып, өзіңді қауіпсіз сезіну, су астында жүзу қандай керемет. Жан-жағыңызға қараңыз: мұнда кемпірқосақ тәрізді арлы-берлі жарқырай қалқыған әсем балықтар қаншама. Теңіз түбіне бойлаған сайын айнала қалайша өзгереді, суда тербелген қаншама ғажайып балдырлар. Қараңызшы, қандай орасан зор балықтар, ал енді анау жаққа көз тастаңыз... бұл орасан зор сегізаяқ. Су асты неткен қызықты әрі ғажап әлем. Сіз бір нәрсені байқадыңыз ба? Мұнда неткен тұңғиық, толық тыныштық. Осы тыныштық күйде болыңыз.(Мұғалім бірнеше секунд үнсіз қалады). Ал қазір жоғарыға, өз әлемімізге кері қайтуға дайындалыңыз. Айналаға жіті қараңыз. Ғажап түстерге тағы бір рет қараңыз және тыныштыққа құлақ түріңіз. Осындай тыныштық сізге самалдай әсер береді. Енді дельфин кері қарай жолға шықты. Сіз су бетіне шықтыңыз, жағаға жақындадыңыз. Дельфиннің арқасынан түсіңіз, оны сипалаңыз және осындай ғажап саяхатқа апарғаны үшін ризашылық білдіріңіз. Сыныпқа оралыңыз және өз орныңызға келіңіз. Бірнеше секундтан соң көзіңізді ашыңыз, осы түйсінген тыныштықты өз бойыңызда сақтауға тырысыңыз.
3.Үй тапсырмасын тексеру. 5 мин. Мәтінмен жұмыс Ақселеу Сейдімбек Табиғат туралы ғылыми-танымдық шығармасынан үзінді оқып келу. Басы жұмыр пендеге қарағанда салт-дәстүрдің,әдет-ғұрыптың өмірі әлде қайда ұзақ екенін тарих тағы дәлелдеді. Бұл да заңдылық. Адам қоғамындағы ілгері дамудың бәрі де өткен өмірдің нәтижесі. Сондықтан тарихқа мойын бұру, ата-бабаның өмір тіршілігін ұмытпау- біздің адамгершілік міндетіміз ғана емес, сонымен бірге ілгері дамудың кепілі. Көшпенділер дүниетанымы бойынша табыныр тәңірі- көк аспан, шексіз әлем болса, сол көк аспан мен шексіз әлем құдіретті жаратылысы-көктегі күн. Сондықтан да, бертін келгенше қазақ Күнді тәңірінің көзіне балап, киіз үйлерінің есігін күнге қаратып тігіп, шығып келе жатқан күнге ақ шашып тәу ететін болған. Ең ақырғысы төрткүл дүниенің тарабын белгілеуде жүзін күнге қаратады да, маңдай алдының – шығыс, ту сыртының батыс, оң қол жағы- оңтүстік, сол қол жағы- солтүстік екенін айырады.Яғни, әрісі көшпенділердің, берісі қазақтың кең дүние кеңістікті Тәңірінің көзі- күн жолы арқылы бағдарлап, белгілеу ертеден орныққан үрдіс. Көшпелі өмір салты табиғатты жатсынбаған, табиғатты болмыс- тіршілігінің құрамдас бір бөлігі деп қараған. Олар табиғат құбылыстарына, қоршаған ортаға қарсылас ретінде қарамаған. Неғұрлым табиғат сырын терең танып, табиғат пен етене болған сайын өмір сүру қолайлы мүмкіндіктердің де молая түсетінін жақсы білген. Сондықтан да, көшпенділер үшін қоршаған орта, тау- тас, өзен-көл, дала- орман, табиғат құбылыстары, тіптен аспан денелеріне дейін баршасы «тұлғаланған», «кейіптенген» немесе «жанданған» қалпында қабылданады. Мәселен Евразия көшпенділерінің соңғы тұяғы қазақтар күні бүгінге дейін «күн күлімдеді», «жұлдыз жымыңдады», «күнің көзі», «таудың басы», «қамыстың саусағы», «жердің төсі», «судың беті», «жылдың басы», «жылдың аяғы», «шөптің тамыры», «ағаштың өзегі», «долы дауыл», «қатал қыс», «ерке самал»т.б.дейді. Немесе аспандағы айдың өзгерістерін қалт жібермей бақылап отыратын көшпелі- қазақ «ай туды», «ай өлді» деп отырады. Айдың тууы мен солуының және толысуы мен солып жығылуының арасы әрқайсысы он төрт тәуліктен жиырма сегіз тәулік болады. Яғни төрт апта. Енді осыған қоса «өлген ай» мен «туған айдың» арасында көзге көрінбейтін екі тәулік бар. Әлгі «ай өлді» немесе «өліара» дейтіні осы. Міне, бұл сияқты сөз тіркестерінің баршасы көшпелі- қазақтың қоршаған орта мен табиғат құбылыстарын тек қана «тұлғаланған», «кейіптенген» немесе «жанданған» қалпында қабылдайтынын көрсетеді. Қысқасы, Ұлы Дала көшпенділері мыңдаған жылдық тәжірибесі арқылы Айдың, Күннің, жұлдыздың жерге қатысты әсер- құбылыстарын аңғарып, сол әсер- құбылыстарға барша өмір салтын бейімдеп, табиғат құбылыстарымен үйлескен ырғақты өмір салтын орнықтырып, өзіндік дүниетанымдарын қалыптастырған. Сұрақтар: 1.Көшпенділердің сенімін қалай түсінесіз? 2.Олардың табиғат құбылыстарын дәл байқап, бағалай алуының сыры неде деп ойлайсыңдар?
| Сабақ барысын талқылау: 5Т ереже -Тәртіп -Талап -Тыныштық -Тазалық -Татулық сақтау Тыныштық сәтіне музыка «су астына саяхат» бейнеролигі
|
| 7.Топпен ән айту. 3 мин. Құстар қайтып барады. Сөзі: Т. Молдағалиев Әні: Н.Тлендиев 1.Жаз өмірін, мәз өмірін қысқартып, Бара жатыр, бара жатыр құс қайтып. Зымырайды менің бала кезімдей, Бір жалт етіп өте шыққан сезімдей. 2.Құстар, құстар сызылтып ән салады, Сол әніммен тербетеді даланы. Ал, адамдар күліп бастап өмірін, Кетерінде жылай да алмай қалады. 3.Біздің жаққа бауыр басып кеткен бе? Тамаша әнмен келіп еді көктемде. Өскен жерге сыймай кетіп барады, Өскен жерін қимай кетіп барады.
| Музыка
|
