"Дидактикалық материалдар"

Қазақ тілі

Мен және менің отбасым

№1 Үлгі бойынша сөйлем жаз.

Радио тыңдаңыз, теледидар көріңіз, шай ішіңіз, диванға отырыңыз, төсекке жатыңыз.

Үлгі: Ата, радио тыңдаңыз.

№2 Өз отбасың туралы жаз.

Біздің отбасымызда .....адам бар. Олар:.... . Атам ...... . Әжем ..... . Мен ... жастамын. Менің отбасым ..... .

№3 Керекті әріпті қойып жаз.

... Н І ҰШ...ЫШ ША...ЫН СЕН...Ң

САТУШ... ...ПКЕ ...КЕ СІҢЛ...

№4 Сөйлемдерді толықтырыңыз.

1. Талғат - Арманның _________ .

2. Әсел – Ғалияның _________ .

3. Қанат - Арманның __________ .

4. Жанар – Талғаттың __________ .

5. Айжан – Арманның __________ .

№5 Нүктенің орнына керекті сөздерді қойып, сөйлемдерді толықтырып жаз.

1. ..... киім тігеді. 2. ... сурет салады. 3. ... қой бағады. 4. ... бала оқытады.

5. ... егін жинайды. 6. ... сабақ оқиды. 7. ... қант сатады. 8. ... балық аулайды.

№6 Шашылған сөздерді жина.

1. Менің ... .

2. Мараттың ... .

3. Арманның ... .

4. Ержанның ... .

5. Бахтиярдың ... .

6. Мадинаның ... .

7. Ерболдың ... .

8. Анеляның ... .

№7 Ұ, ғ, қ әріптерін қойып жаз.

Менің әкем – ж...мысшы. Ол зауыт... а барады. Атам ауылда. Атам мал ба...ады. Мен мектепте о...имын.

№8 Өлеңді жатқа жаз.

Ата менен ананың,

Айтқан тілін аламын.

Үлкен кісі жұмсаса,

Қайда болсын барамын.

Менің достарым

№1 Бос орындарды толтыр.

Оның дос _________ дәрігер

Менің дос __________ оқушы

Сіздің дос __________ студент

Сенің дос __________ инженер

№2 Сұрақтарға жауап жаз.

• Сенің досың бар ма?

• Менің досым ........

• Аты кім?

• Аты .........

• Ол қайда тұрады?

• Ол .......тұрады

• Қай мектепте оқиды?

• Ол ......мектепте оқиды

• Нешінші сыныпта оқиды?

• Ол .....сыныпта оқиды

• Ол қалай оқиды?

• Ол .......оқиды.

№3 Сыныптасыңнан досы туралы сұра.

Тірек сөздер: бар, қандай, нешінші, бойы, қалай?

Киім

№1 Сұрақтарға жауап жаз.

-Мынау көйлек пе?

- Иә,.......... ....

-Сенің көйлегің қандай?

-Менің көйлегім.........

- Көйлегің ұзын ба?

-Жоқ ...........

-Көйлегіннің жағасы бар ма?

- Иә, ..............

-Қалтасы бар ма?

-Иә, ........

-Түймесі қандай?

-Түймесі .......... (Керекті сөздер: көк, қысқа, бар, түймесі, ақ, көйлек)

№2 Сандармен сөйлем құрастыр

5 көйлек 12 қолғап 6 етік 51 жейде 45 бөкебай 62 тон

10 пима 20 бәтеңке 8 шалбар 48 құлақшын 14 жемпір

№3 Көп нүктелердің орнына керекті сөздерді қойып жаз.

Дамир әкесімен дүкенге......... Дүкенде........бар. Әкесі Дамирге ақ....., қара....., жылы .......сатып алды. Дамир сатып алған киімдерге өте.........Ол әкесіне риза...... Олар үйге келді.

Керекті сөздер: киімдер, келді, тон, етік, қолғап, қуанды, болды.

№4 Берілген сөздерді қатыстырып, сұрақтар құрастырып жаз.

Көйлек, қысқа, көк, қысқы, етік, қолғап, сатып алды, киді.

№6 Сөздерді буынға бөліп жаз.

Айжан кітапханадан келді. Ол пальтосын шешті. Мынау – ілгіш. Пальто – киім. Айжан пальтосын ілді.

№7 Сұрақтардың орнына керекті сөздерді жаз.

Керекті сөздер: оның, сенің, менің, сіздің.

(Кімнің?) күртешең ілгіште ілулі тұр.

(Кімнің?) шалбарым орындықта ілулі тұр.

(Кімнің?) көйлегі жаңа.

(Кімнің?) етігіңіз әдемі.

№8 Сөздердің аудармасын тап.

құлақшын валенки

тон шапка

қолғап рубашка

етік варежки

жейде ботинки

көйлек юбка

бәтеңке сапоги

белдемше платье

пима шуба

Дене мүшелері

№1 Алфавит ретімен сөздерді жаз.

Аяқ, қол, бас, мұрын, шаш, құлақ, саусақ, жақ, маңдай, көз, ауыз, тіс.

№2 Жуан, жіңішке сөздерді екі бағанға бөліп жаз.

Аяқ, қол, бас, мұрын, шаш, құлақ, саусақ, жақ, маңдай, көз, ауз, тіс.

№3 Сөздердің аудармасын тап.

Аяқ зубы

қол голова

бас рот

мұрын волосы

шаш глаза

құлақ лоб

саусақ пальцы

жақ щека

маңдай нос

көз нога

ауыз рука

тіс ухо

Менің бөлмем

№1 Сөйлемдерді толықтырып жаз.

қаласында

Мен көшесінде тұрамын.

үйде

№2 Сұрақтарқа жауап жаз.

-Сен қай қалада тұрасың?

-Қай көшеде тұрасың?

-Нешінші үйде тұрасың?

№3 Кім? Не? деген сұрақтарға жауап беретін сөздерді 2 бағанға бөліп жаз.

Оқулық, дәрігер,алаң, мұражай, ғарышкер, көше, маймыл, сіңлі, сатушы, әпке, немере, жолбарыс.

№4 Керекті әріпті қойып жаз.

П ...ТЕР ЕСК ... ҮСТ ... НДЕ Б ... ЛМЕ

ЖАРЫ ... К ... ШЕ БИ ... К ...ШІНДЕ

№5 Сөздерге тәуелдік жалғауын жалға.

І Менің орындығ …. . І Менің үстел …. .

ІІ Сенің орындығ… . ІІ Сенің үстел … .

Сіздің орындығ… . Сіздің үстел … .

ІІІ Оның орындығ… . ІІІ Оның үстел … .

№6 Тәуелдік жалғауы бар сөздерді теріп жаз.

Менің добым кішкентай. Сенің добың үлкен. Айнұрдың көйлегі көк, етігі қара.

Мынау менің бөлмем. Бөлменің есігі ашық. Пәтерім маған ұнайды. Сіздің үйіңіз Абай көшесінде. Пәтердің терезелері үлкен. Әділдің пәтері үшінші қабатта. Сенің бөлмең таза.

№7 Нүктенің орнына керекті сөзді қойып, сөйлемдерді көшіріп жаз.

Менің бөлмем – ....... Мен бөлмемді ..... . Әпкем еденді ..... . Бөлмемде ...... бар. Үстелдің жанында ......, үстінде бар.

№8 Көп нүктенің орнына керек жалғауды жаз.

Сенің үй... қай көшеде? Оның пәтер... үшінші қабатта. Сіздің бөлме... жылы. Менің ана... шаң сүртеді.

№9 Шашылған сөйлемдерден мәтін құрастыр.

Төсек жинады.

Ернар ерте тұрды.

Бөлме таза.

Шаң сүртті.

Еден жуды.

№10 Сөздерді буынға бөліп жаз.

Бөлме, ойыншықтар, заттар, шкаф, терезе, еден, есік, компьютер, тазалады, төсек, жинаймын, су, шаң, сүртті.

№ 11 Тиісті жалғауларды қойып жаз.

Мынау – Абай көше... . Бұл көшеде Абай... арналған ескерткіш бар. Ескерткіш... қасында кинотеатр бар. Менің дос... осы көшеде тұрады.Қала... ортасында әдемі саябақ бар. Арман демалыс күні саябақ... қыдырады.

№12 Берілген сөздерге антоним тап.

Жылы – Үлкен –

Биік – Кірді –

Алды – Ұзын –

Жас – Кең –

№ 13 Берілген сұрақтарға бір сөйлеммен жауап бер.

Кім? Қашан? Қайдан? Немен? Қайда? Кімге? Не істеді?

Уақыт

№1 Неше? сұрағына жауап беретін сан есімді жаз.

Бір аптада неше? күн бар .

Бір айда неше? күн бар.

Бір жылда неше? ай бар.

Бір жылда неше ? мезгіл бар.

№2 Баланың ұйқыдан тұрғаннан бастап мектепке кеткенге дейінгі іс-әрекетін жаз.

Күн тәртібі

7\00............... 15\00............

7\ 30............. 16\00...........

8\00.............. 18\00..........

13\00.......... 20\00..........

13\30........... 21\00...........

14\00............

Керекті сөздер: ұйықтаймын, тамағын ішеді, жатады, оқиды,ойнайды.

№3 Сұрақтарға жауап бер.

Сен сағат нешеде тұрасың?

Сен сағат нешеде мектептен келесің?

Сен сағат нешеде үйірмеге барасың?

№4 Қажетті әріпті қойып жаз.

Мен

Кітап кеш ән үй ыдыс

оқ..мын тұр...мын тыңда...мын сыпыр....мын жу..мын

№5 Сен қайда болдың? Сұраққа жауап жаз.

Мен сағат ......мектепке барамын.

20/00 15\30 14/00 16\00 17\00 21\00 7\00

№6 Сұрақтарға жауап бер.

а) Бір жылда неше күн бар?

ә) Кітапхана нешеде ашылады?

б) Сабақ сағат нешеде аяқталады?

в) Қыс айларын ата.

г) Сен мектпте неше сағат болдың?

№7 Есептік сан есімдерді реттік сан есімдерге айналдыр.

Жиырма алты, қырық сегіз, екі жүз елу, үш жүз отыз жеті, бес мың бір, тоқсан тоғыз, бір мың төрт жүз жетпіс бес, алпыс алты, бір жүз жетпіс.

№8 Реттік сан есімдерді сөз құрамына талда.

Бірінші, жиырма екінші, бесінші, алтыншы, оныншы, отызыншы, сексенінші, елу жетінші.

№9 Мәтінді оқы. Сан есімдерді 2 бағанға теріп жаз, оларға сұрақ қой.

Біз үш қабатты жаңа мектепте оқимыз. Менің сыныбым үшінші қабатта. Бүгін біздің сыныптан екі оқушы қалалық жарысқа қатысты. Айбар бірінші орынды жеңіп алды. Айсұлу екінші орынға ие болды.

№10 Көп нүктенің орнына сан есімдерді жазып, сұрақ қой.

Біздің мектеп ...... қабатты. Менің сыныбым ..... қабатта. Айнұр .... сыныпта оқиды. Сыныпта ...... оқушы бар. Бүгін бізде ...... сабақ болады. ...... сабақ математика болады.

Менің сүйікті тағамым

№1 Сөйлесуді жалғастыр.

-Сәлеметсің бе, .........

- Сәлеметсің бе,......!

-Мынау не ?

- Бұл- .........

-Қандай дүкен ?

- Азық-.........дүкені

-Дүкенде қандай азық-түлік бар?

-Дүкенде.....,.....,.......,.......бар.

-Сен не аласың?

-Мен...... аламын.

-Сау бол,.......!

-Сау бол,......!

№2 Әңгімені толықтырып жаз.

Айжан (с бабушкой) базарға (ездили). Олар (на базар) он екінші автобуспен (ездили). Базардан (яблоко, виноград, сливу) ( купили). Дүкеннен (булочки, молоко) сатып алды.Олар (домой) келді.

№3 Қарамен жазылған сөздерді көпше түрде жаз.

Үйдің жанында үлкен дүкен бар. Ол екі қабатты. Дүкенде бірнеше бөлім бар. Біз әжеммен бірге ет бөліміне бардық. Онда неше түрлі шұжық, ет, қазы бар екен. Ет алғанссоң сүт бөліміне бардық. Онда 1 литр сүт, 2 кг май сатып алдық. Кондитер бөлімінде бір кг кәмпит алдық.

Сыйлық

1 - тапсырма. Берілген сөздерден мақал - мәтелдер құрастырыңыздар.

1. Көз, көңіл, ұясы, сырдың, нұрдың, ұясы.

__________________________________________________________________

2. Сыйлық, сүю, қымбат, емес, қымбат.

__________________________________________________________________

3. Алды, ырыс, ынтымақ.

__________________________________________________________________

4. Кең, кем, болсаң, болмайсың.

__________________________________________________________________

2 - тапсырма. Тиісті шылауларын қойыңыздар.

Сыйласымдық............. достықтың белгісі ретінде сыйлық беріледі. Сыйлықты адамның талғамына.............. әуес ісіне байланысты таңдау керек.

Сыйлыққа кітап таңдау............. сыйлық берер адам нені оқитынын білу керек.

Сувенирлер сататын дүкенге............... автобуспен баруға болады. Мына сыйлығын тым -........... әдемі екен. Сыйлықты дүкеннен сатып алған жақсы,................ арнап шығарған өлең, салынған суреттен қымбат сыйлық жоқ.

Керекті шылаулар: бірақ, үшін, ақ, және, дейін, пен

3 - тапсырма. Мәтінді пайдалана отыра, берілген диалогті сұрақ қою арқылы толықтырыңыздар.

Сапардан сыйлық әкелу

Саяхаттап, іс - сапарға шығып, қыдырып басқа жаққа барып қайтқан адамдар үй ішіне әртүрлі сувенир тәрізді әсем заттарды ескерткіш белгі ретінде әкеліп береді. Басқа жақта тұратын туыстарына, дос, жолдастарына барған адамдар да сол отбасына сыйлықтар апарады. Сыйлық - құрмет белгісі болғандықтан, оны алған адам берілген сыйлықты арзан, қымбат, үлкен, кіші деп бөлмеуге, ренжуге тиісті емес. Кейде әйелдер алыста тұратын туған - туыстарына барғанында алма, алмұрт, апельсин, мандарин тәрізді жеміс - жидектерді де алады.

-.........................................................................................................................?

- Қыдырып басқа жаққа барып қайтқан адамдар үй ішіне әртүрлі

сувенир әкеліп береді.

-..............................................................................................................................?

- Басқа жақта тұратын туыстарына барған адамдар да сол отбасына

сыйлықтар апарады.

-.....................................................................................................................?

- Сыйлық алған адам берілген сыйлықты арзан, қымбат, үлкен, кіші деп бөлмеуге, ренжуге тиісті емес.

-........................................................................................................?

- Әйелдер алыста тұратын туған - туыстарына барғанында алма, алмұрт, апельсин, мандарин тәрізді жеміс - жидектерді де алады.

Кімге не сыйлау керек?

1 - тапсырма. Сөйлемдердің дұрыс, бұрысын анықтаңыздар.

1	Адамдарға ілтіпат көрсетуге жас кезінен үйрету керек.	дұрыс	бұрыс
2.	Бала ата - анасының туған күніне өлең жаттауына, ән үйренуіне болмайды.
3	Бала жолдасының туған күніне сыйлық таңдауына ата - анасы көмектеседі.
4	Мұғалімге сыйлық сыйлау орынды.
5	Мұғалімге алғыс сезімін білдіруі орынды.
6	Сыйлық таңдау баланың жеке қабілетіне байланысты.

2 - тапсырма. Мәтіннен 3 етістік теріп тұйық етістіктер жасап, септеңіздер.

Үлгі:

	алғанды
А. с	алу
Іл. с	алудың
Б. с	алуға
Т. с	алуды
Ж. с	алуда
Ш. с	алудан
К. с	алумен

3 - тапсырма. Мәтін бойынша бірнеше сұрақ құрастырып, жауап беріңіздер.

Көптеген ғасырлар бойы адамдар көңілдің, сыйласымдық пен достықтың белгісі ретінде бір - бірлеріне сыйлықтар сыйлаған. Кез келген сыйлық адамды қуантады. Сыйлықты кімге, қалай және қашан сыйлағанды білу керек. Кейбір сыйлықтарды сыйлаудың белгілі бір этикеті, дәстүрлері бар. Оның таңдалуы әр адамның жеке қасиеттеріне байланысты.

C.__________________

Ж.__________________

С.__________________

Ж._________________

4 - тапсырма. Бірнеше біріккен сөздер жазыңыздар.

Тақырып: Балаларға арналған сыйлықтар

1 - тапсырма. Берілген сөйлемдерді толықтырыңыздар.

Балаларға олардың жас __________________ сәйкес сыйлық берген жөн. Оны дұрыс ___________________ білудің маңызы зор.

Балаларға арналған ойыншықтардың ____________, _____________ көз тартатын болуға тиіс. Балаларға кітаптар сыйлап, сол арқылы кітапқа деген __________________ дарытуға болады.

Сыйлыққа ____________________, __________________алу ға болады.

Керек сөздер: таңдай, түрі де, тәтті тағамдар, киім - кешек, түсі де,

ерекшеліктері, сүйіспеншілік

5 - тапсырма. Лепті сөйлемдердің жасалу жолын анықтаңыздар.

Үлгі: Не деген сұлу еді! (күшейткіш мәнді сөздер арқылы)

Қап, көре алмай қалдым! _________________________________________

Туған күніңізбен құттықтаймын!____________________________________

Шіркін, табиғаты қандай көз тартар! ________________________________

Өзің қандай суретшісің – ай! _______________________________________

Жастан жасқа жете беріңіз! ________________________________________

Қандай керемет сыйлық еді - ау! _____________________________________

6 - тапсырма. Көп нүктенің орнына синоним сыңарларын жазыңыздар.

Тарту,........................... әдемі,..................................

Сыйлайды,....................... мейрам,...............................

Заттар,........................ бағалы,..................................

Қуанышты,................ санайды,................................

Мен досыма қандай сыйлықтар сыйлаймын?

1 - тапсырма. Берілген сөздерден достық пен бірлестікке тән қасиеттерді

білдіретін сөздерді тауып қоржынға салыңыздар.

«Достық пен бірлестік қоржыны»

Еңбек, мереке, өтірік айту, өзара сыйластық, шыншылдық,, қастық сүйіспеншілік, мейірімділік, сыйлық сыйлау, күлкі, кешірімділік, жауапкершілік, түсіністік, қамқорлық, адалдық, әдептілік, жалғандық, сенімділік.

Қоржын:

2 - тапсырма. Сөйлемдердің мағынасын түсініп, көп нүктенің орнына сәйкес керекті жалғауларын қойып көшіріңіз. Тұйық етістіктерді белгілеңіздер.

1. Сыйлық... қалай ұсын..., ол сондай әсер қалдырады.

2. Алыстағы адам... сыйлық... басқа кісіден беріп жіберуге болады.

3. Сыйлық... бірге хат жолдап, құттықтау айтқан жөн.

4. Сыйлық... кешіктірмей жеткізу керек.

3 - тапсырма. Берілген жұмбақтарды шешіп, сыйлықтын атауын табыңыздар.

- Ол өте әдемі, оның жақсы иісі бар, оны біз мерекелерде аналарға, әжелерге, қыздарға сыйлаймыз, бақта өседі. Ол не? ___________

- Бәрімізде бар, қалың, жұқа болады, барлық тілдерде жазылады, білім аламыз, оқимыз. Ол не? _______________

- Дөңгелек, төртбұрышты, аналар пісіреді, дүкеннен сатып алуға болады,

оны жейді, туған күндерге сатып аламыз, тәп - тәтті. Ол не? ______________

- Өзі қымбат сыйлық, барлығымызда бар, күнде пайдаланамыз, ол арқылы достарымызбен, ата - аналарымызбен сөйлесеміз. Ол не? ___________

Сыйлық таңдау

1 - тапсырма. Мәтінді түсініп оқыңыз. Оң жақ бағандағы сөздерді пайдалана отырып, сұрақтарға жауап беріңіздер.

Сыйлық таңдау талғамы

Сыйлықтың қымбат, пайдалы болуы міндетті емес. Бірақта алған сыйлығың арналған адамның талғамына сай болғаны абзал.

Сыйлық таңдағаныңда ол сенің де талғамыңды танытып тұратын болсын. Досына, туысына, қатты құрметтейтін кісісіне арнап шығарылған өлең, ән, күйден, салынған суреттен артық қымбат сыйлық жоқ. Құмырадағы өсіп тұрған гүлді де сыйлаған жөн. Ол гүлге көзі түсіп, оған су құйған сайын Сіз есіне түсесіз. Балаларға олардың жас ерекшеліктеріне сәйкес сыйлық берген жөн. Ойыншықтар баланың рухани азығы болғандықтан, оны дұрыс таңдай білудің маңызы зор.

Сыйлық алған адам өзгенің өзіне деген ілтипатын, қамқорлығын сезінеді, рухани шабытқа бөленеді.

Ненің қымбат болуы міндетті емес?	өсіп тұрған гүлді
Сыйлығың арналған адамның несіне сай болғаны абзал?	ілтипатын, қамқорлығын
Ол сенің талғамыңды қайтіп тұратын болсын?	танытып
Жақын адамдарыңа нелерден артық қымбат сыйлық жоқ?	талғамына
Нені сыйлаған жөн?	су құйған сайын
Ол қайткенде Сіз есіне түсесіз?	жас ерекшелігіне
Балаларға несіне сәйкес сыйлық берген жөн?	сыйлықтың
Сыйлық алған адам нені сезінеді?	арнап шығарылған өлең, ән, күйден, салынған суреттен

2 - тапсырма. Берілген сөздермен кестені толтырыңыздар.

Бағдаршам, бүгін, қарлығаш, Екібастұз, әкел, тасбақа, биыл, әпер, итмұрын, шекара, жаздыкүні, ешкім, Көкшетау, өнеркәсіп, ағайын.

Біріккен сөз	Кіріккен сөз

3 - тапсырма. Сызба бойынша сөйлемдер құрыңыздар.

..............................

.............................

.............................

Мен жақын адамыма.............................. сыйлаймын.

4 - тапсырма. Жұмбақты шешіп, етістіктерінен тұйық етістік жасаңыздар.

Бір нәрсе білмегенді білгізеді,

Өзіңді қарап тұрсаң күлгізеді.

Жалғанда әңгімесі сондай қызық,

Жаныңды тыңдай берсең кіргізеді.

Бұл не?....................

етістік	тұйық етістік

Анама қандай сыйлық сыйлаймын?

1 - тапсырма. Диалогті сұрақтармен толықтырып, өзара сөйлесіңіздер.

-..............................................................................?

- Ана – ардақты есім.

-................................................................................?

- Өмірдегі ең асыл, мейірімді жан.

-.................................................................................?

- Анамызға сыйлық сыйлау біз үшін үлкен бақыт.

-.................................................................................?

- Қаншалықты сыйлық берсек те, оның ақ сүтін ақтай алмаймыз.

-.................................................................................?

- Ана үшін ең бақытты сәт – баласының адам болуы.

-.................................................................................?

- Аналарды құрметтеу. сыйлау – бізге парыз.

-.................................................................................?

- Туған күні, мереке қарсаңында аналарға қандай сыйлық тартсақ та жарасымды.

2 - тапсырма. Шылау қатыстырып, сыйлық тарту туралы сөйлемдер құрыңыздар.

Үлгі: Мереке қарсаңында біз сыйлық таңдау туралы сөйлестік.

3 - тапсырма. Берілген сөз тіркестерің аударыңыздар.

Уважаемый человек -

Дорогое украшение -

Драгоценный подарок -

Хороший вкус -

Лелеть маму -

Благодарить –

Священный долг -

Безграничная доброта -

Заботиться -

Дарить подарок -

4 - тапсырма. Берілген мақал - мәтелдерді түсініп оқып, септік жалғауларын анықтаңыздар.

Ана алақанының аясы,

Ақ шынардың саясы.

Алып анадан туады,

Ат биеден туады.

Анаңа ауыр сөз айтпа,

Атыңа ауыр жүк артпа.

Ананың сүті — бал,

Баланың тілі — бал.

Ана көркі алдындағы баласы,

Қала көркі үйі, орман - ағашы.

Сыйлық жасау дәстүрі.

1 - тапсырма. Берілген сөздерден сөйлем құрап жазыңыздар.

1. Сыйлықтар, адамдар, сыйлаған, сыйласымдық пен, ретінде, достықтың белгісі.

2. Өмі, адамның, таңдау, салтына, керек, сыйлықты, байланысты, талғамына.

3. Ғасырларда, сыйлау, сыйлық, этикеті орта, қалыптасқан.

4. Нормаларына, оны, жатпайды, тез, бере, сал, этикет.

5. Қалдыруын, жағдайға, ыңғайсыз, қымбат, адамды, сыйлықпен, мүмкін.

2 - тапсырма. Берілген жай сөйлемдерден сондықтан, бірақ, және, немесе

жалғаулық шылауларын қолдана отыра құрмалас сөйлемдер құрыңыздар.

Ғасырлар бойы адамдар бір - бірлерін құрметтеген.

Сыйлықтар тарту еткен.

Сыйлықтың қымбат болуы міндетті емес.

Алған сыйлығың арналған адамның талғамына сай болғаны абзал.

Сыйлықты адамның талғамына байланысты таңдау керек.

Оны әдемі, сыпайы түрде сыйлау қажет.

Балаларға сурет салуға арналған құралдар сыйлауға болады.

Жас ерекшелігіне қарай ойыншықтар сыйлайды.

Фонетика

Қазақ тілінің төл дыбыстары:

Ә, Ғ,Қ, Ң, Ө,Ұ,Ү, Һ, І

Дауысты дыбыстардың жіктелуі

Еріннің қатысына қарай		Жақтың қатысына қарай		Тілдің қатысына қарай
еріндік	езулік	ашық	қысаң	жуан	жіңішке
О,ө,у,ұ,ү	А,ә,е,э,ы,і,и	А,ә,е,э,о,ө	Ы,і,ұ,ү,у,и	А,о,ы,ұ,(у), (и),э	Ә,ө,і,ү, (у), (и)

Дауыссыз дыбыстардың жіктелуі

Дауыстың қатысына қарай	Қатаң	Қ,к,п,с,т,ф,х,ц,ч,ш,щ
	Ұяң	Б,в,г,ғ,д,ж,з
	Үнді	М,н,ң,л,р,й,у

Менің отбасым

1. Мәтін бойынша деңгейлік тапсырмалар орындаңдар.

Менің отбасым үлкен. Отбасымда атам, әжем,әкем, шешем, ағам, әпкем, інім және кішкентай қарындасым бар.Менің атым-Асқар, жасым он екіде, мен жетінші сыныпта оқимын. Менің атам мен әжем құрметті демалыста, олар зейнеткерлер.Әкем жеке кәсіпкер, оның жиһаз жасайтын шағын цехы бар. Шешем гимназияда мұғалім болып жұмыс істейді. Ағам университеттің студенті, ал әпкем он бірінші сыныпта оқиды. Менің інім бесінші сыныпта оқиды, ол оқу озаты. Кішкентай қарындасым биыл бірінші сыныпқа барды. Мен оған сабағын дайындауға үнемі көмектесіп отырамын.

Біздің отбасымыз өте тату. Демалыс күндері біздің үйге туыстарымыз қонаққа келіп тұрады. Менің әке- шешем қонақжай жандар.

Деңгейлік тапсырмалар

ІІІ-деңгей:

1. Мәтінді оқып, аударыңдар.

2. Мәтіндегі сөйлемдерді сұраулы сөйлемдерге айналдырыңдар

3. Туыстық атауларды көшіріп жазыңдар.

ІІ-деңгей:

1. «Кішкентай» сөзіне фонетикалық талдау жасаңдар.

2. Сын есімді тіркестерді теріп жазыңдар.

3. Кішкентай қарындасым биыл бірінші сыныпқа барды. Сөйлемге синтаксистік талдау жасаңдар.

І-деңгей:

1. Өз отбасың туралы әңгімелеп бер.

2. Қазақ отбасындағы тәрбие туралы шағын әңгіме жаз.

2-тапсырма. Әже сөзін тәуелдеңдер.

Жекеше

І жақ: Менің әжем

ІІ жақ:..........................................................................

ІІ жақ:..........................................................................

ІІІ жақ:........................................................................

Көпше

І жақ: Біздің әжеміз

ІІ жақ:..........................................................................

ІІ жақ:..........................................................................

ІІІ жақ:........................................................................

3-тапсырма. Бақытты, көңілді сөздерін жіктеңдер.

Жекеше

І жақ: Мен бақытты-мын, көңілді- мін

ІІ жақ:..........................................................................

ІІ жақ:..........................................................................

ІІІ жақ:........................................................................

Көпше

І жақ: Біз бақытты-мыз, көңілді-міз

ІІ жақ:..........................................................................

ІІ жақ:..........................................................................

ІІІ жақ:........................................................................

4-тапсырма Менің әке-шешем сөз тіркесін септеңдер.

А.с. кім? Менің әке-шешем

І.с. кімнің?....................................

Б .с. кімге?....................................

Т .с. кімді?.....................................

Ж .с. кімде?...................................

Ш .с. кімнен?.................................

К .с. кіммен?..................................

5-тапсырма. Үлгі бойынша берілген септеулік шылауымен сөз тіркес, сөйлем құрастырыңдар; туралы

Үлгі: Дейін

Мектепке дейін

Мектепке дейін бардым

Мектепке дейін жаяу бардым.

Мен мектепке дейін жаяу бардым.

Туралы

.....................................

.........................................

...........................................

............................................

Тәрбие отбасынан басталады.

1-тапсырма. Мәтіндегі көп нүктенің орнына тиісті әріпті қойып, жазыңдар.

О бастан келе жат...ан қазақ отбасыны... дәст...рлі құ...ылым ж...йесі бойынша ата-ана, ...ке- шеше және бала- ша... а бір ша...ырақ астына топтасып т...ратын.Осындай к...п балалы отбасында өскен бала нег...зінен ата-әжес...нің т...рбиесін көріп, ...лттық салт-сана мен халы...тық қас...еттерді бойына сі...іріп өсуші еді.

(«Жаңғырған салт-дәстүрлер» кітабынан)

2-тапсырма. Берілген сөз тіркестерді сәйкестендір.

Үлгі-өнеге көрсетеді Дағды пайда болады Жақсы мінез-құлық Тәрбие негізі Жақсылық істеу Әдепке тәрбиелеу

Основа воспитания Делать добро Воспитать прилежным Показывают пример Появляются навыки Хороший характер

3-тапсырма. Сұрақтарға жауап жаз.

-Сенің отбасың үлкен бе?

- …………………………….

-отбасыңда неше адам бар?

-................................................

-отбасыңда қандай дәстүрлер бар?

-........................................................

-сен биыл отбасыңмен қайда демалдың?

-..............................................................................

-отбасыңда мерекелерді қалай қарсы аласыңдар?

-.......................................................................................................

4-тапсырма. Сұраулық шылауларды, өйткені, себебі жалғаулықтарын қолдана отырып, диалог құрастырыңдар.

Үлгі;

-Сания, сен бүгін концертке барасың ба?

-жоқ, Асия мен концертке бара алмаймын.

-неге? Жақсы концерт болады дейді ғой?!

-себебі менің анам ауырып жатыр, мен анамның қасында болуым керек.

Сыйлықтар

1-тапсырма. Мына етістіктерді тұйық етістікке айналдырып жазыңдар.

Үлгі: шақырды- шақыру

Сыйлады - ....................................

қуанды – .......................................

жақсы көреді – .............................

ынталандырды-...............................

үйренеміз- ........................................

тойлайды-.........................................

2-тапсырма. Берілген тұйық етістікті септеңдер.

А.с. не? Қуану

І.с. ненің? ..................

Б.с. неге?.....................

Т.с нені?......................

Ж.с.неде?.....................

Ш.с неден?..................

К.с немен?..................

3-тапсырма. Сөйлемдерден біріккен сөздерді тауып жазыңдар.

Бүгін менің нағашы атамның мерейтойы.Ол 75 жасқа толып отыр. Атам Талдықорған қаласында тұрады. Мен атамды құттықтауды ешқашан ұмытпаймын. Әнеугүні анам екеуміз дүкеннен атама сыйлық сатып әкелдік.

Біріккен сөздер;....................................................................................

................................................................................................................

................................................................................................................

4-тапсырма. Берілген үлгілерді пайдаланып, құттықтау жазыңдар.

• Мерекеңізбен құттықтаймын!

• Мерекеңіз құтты болсын!

• Бақытты болыңыз!

• Туған күніңізбен құттықтаймын!

• Зор денсаулық тілеймін!

5-тапсырма. Сөздердің аудармасын табыңдар.

Мейірімділік Мүмкіндік Сыйлық Мерейтой Мереке Көрсету Жаттау

Праздник Подарок Возможность Доброта Юбилей Выучить Показать

Жаз

1-тапсырма. Мәтіннен тәуелдік жалғаулы сөздерді теріп жазыңдар.

Жаз келді. Биыл жаз ыстық. Менің ата-анам кезекті демалысына шықты.Біз ата-анамызбен бірге Бурабайға демалуға барамыз. Бурабайдың табиғаты тамаша. Әкем ініміз екеумізді қайықпен Бурабай көлінде серуендетті. Біз тау бөктерінде фотосуретке түстік.Менің отбасым өте тату.

Бұл демалыс біздің есімізде қалады. Өйткені одан өте жақсы әсер алдық.

Тәуелдік жалғаулы сөздер:.............................................................................

............................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

............................................................................................................................

2-тапсырма. Сөйлемдердегі туынды сын есімдердің жұрнақтарын анықтаңдар.

Жылқы- өте сүйкімді, ақылды мал.Жылқы ыстыққа да, суыққа да шыдамды. Жылқының еті дәмді, қымызы шипалы.

Бұрынғы ата-бабаларымыз жылқысыз күн көре алмаған. Жылқыны көлік ретінде пайдаланған. Етін жеп,қылынан арқан еседі.

Туынды сын есімдер; ................................................. ........................... ................................................. ............................ ................................... ........................................................................................... .................................................................................................

3-тапсырма. Мына берілген есім сөздерге сын есім тудыратын жұрнақтар жалғаңдар.

Жаз,су.шөп, сауық, әуес, өнер, жаңбыр, сұлу, көңіл, қуаныш.

Үлгі; сауық-шыл, ................................................................................................

Ұлттық тағамдар.

1-тапсырма. Мәтіндегі көп нүктенің орнына тиісті әріпті қойып, жазыңдар.

Қазақша ет

Қазақ хал...ының қ...рметті қона...тарға ұсынатын әрі орны б...лек та...амдарының ең бастысы- қазақша ет. Қона...тарға таба... тарту да – үлкен ...нер. Әр таба... қонақты... д...режесі мен жасына қарай с...йкес келуі керек. Әр адамны... , қона...тың жасына, туыстық қатысына ...арай малды... әрб...р м...шесінің соған лайық орны болады.С...йтіп қона...тарға табақ-табақ ет тартылады.

2-тапсырма. Берілген сөздер арасынан күрделі сөздерді бір бағанға, жай сөздерді екінші бағанға жақыңдар.

Қонақжай, тағам, жал-жая, дәреже, табақ-табақ, Екібастұз, Ақтау,қалалар, қолғанат, соғым, тума-туыс, жақын-жуық, туыстар, мейрам.

Үлгі;

Күрделі сөздер; жай сөздер;

Екібастұз соғым

............................... ...................................

.............................. ....................................

................................ ..................................

................................. ...................................

.................................. ......................................

3-тапсырма. Септеулік шылаулы сөз тіркестерімен сөйлем құраңдар.

Ұлттық тағам туралы, асханаға дейін, түскі астан соң, сүттен басқа, жыл бойына.

Үлгі; Мен жыл бойына қымыз ішіп жүрмін.

.................................................................................................................

.................................................................................................................

.................................................................................................................

................................................................................................................

4-тапсырма.Сұрақтарға мәтін бойынша жауап жазыңдар.

-Наурыз көжені қандай мерекеге дайындайды?

-.............................................................................

-Наурыз көже қандай дәмнен пісіріледі?

-..............................................................................

-Наурыз мейрамында әр үйдің дастарқанына қандай тағамдар қойылады?

-..............................................................................

-Наурыз көженің құрамындағы дәмдер қандай мағына береді?

Киім

1-тапсырма.Мәтіндегі көп нүктенің орнына шартты рай жұрнақта-

рын қойып, жазыңдар.

Киім кие білу- мәдениет.Сондықтан қай жерге бар...ң, сол жерге сәйкес киім кигенің жөн. Мысалы, театрға бар...ң спорттық киім кигенің дұрыс емес.

Егер мектепте жүр...ң мектеп формасын киген жақсы.Жолға шық...ң жеңіл, ыңғайлы киім киген дұрыс.

2-тапсырма. Берілген шартты райда тұрған етістіктерден тұйық етістік жасаңдар.

Тіксе, кисе, сатып алса, үтіктесе, тазартса, жыртылса, әшекейлесе.

Үлгі; тіксе- тігу

....................................

......................................

.....................................

.....................................

......................................

3-тапсырма. Үлгі бойынша берілген сөз тіркестен сөйлем құрастырыңдар;

Ұлттық киім

Үлгі: жұмыс киімі

жұмыс киімін киді

жұмысшы жұмыс киімін киді.

жұмысшы жаңа жұмыс киімін киді.

Ұлттық киім

.....................................

.........................................

..........................................

............................................

4-тапсырма. Сөздердің аудармасын табыңдар.

Киімілгіш Ыңғайлы Қарапайым Тоқыма Жарасымды Сақтау Аяқ киім

Удобный Обувь Вешалка Простой Сохранить Вязанный Подходящий

5-тапсырма. Сұрақтарға жауап жазыңдар.

-Сен қандай киім кигенді ұнатасың?

-.............................................................................

-Мектепке қалай киіну керек?

-..............................................................................

-Қазақтың қандай ұлттық киімдерін білесің?

-..............................................................................

-Сәукеле, кимешек деген не?

-...............................................................................

Музыка әлемінде

1-тапсырма. Сөйлемдерден үндестік заңына бағынбайтын қосымшалары бар сөздерді тауып, астын сызыңдар.

Қазақстанның музыка өнері ғажап әрі көп жанрлы.

Күйші –сазгер Құрманғазы Сағырбаев, Дәулеткерей Шығаев, Тәттімбет Қазанғапов, әнші Жаяу Мұса Байжановтың шығармалары халық өмірін шынайы суреттеп, адамгершілікке және тәрбиеге,ең алдымен,жастар тәрбиесіне әсер етті.

Ұлттық музыкамен кең әрі терең танысуымыз керек.

2-тапсырма. Берілген сөздерді үш бағанға бөліп, (араб-парсы, монғол, орыс тілінен енген)жазыңдар.

Глобус, мерген, сәулетші, әңгіме,метр, жәшік, ұлық, самауыр, әкім, бәтеңке, жарлық,

Үлгі; араб-парсы монғол орыс тілі

....................... ......................... ......................

....................... ......................... .......................

...................... ......................... ......................

...................... ......................... .......................

3-тапсырма. Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалары бар сөздерді қатыстырып, сөйлем құрастырыңдар.

Баланікі, атамдікі, өнерпаз, саудагер, шеберхана, асхана, талапкер.

4-тапсырма. Сөйлемдердегі кірме сөздерді анықтаңдар.

Халықтың музыкалық аспаптары белгілі бір халыққа тән әрі өзіндік ерекшелігі болады.

Қазақтың музыкалық аспаптары-ғасырлар бойы ұрпақтан-ұрпаққа ауысып келе жатқан мәдени мұра.Ертеде аспаптарды ағаштан ойып, түрлі өсімдіктерден, малдың терісі мен сүйегінен, мүйізі мен қылынан жасаған.Қазақтың халық аспаптар оркестріне домбыра мен қобыздың алғашқы үлгілерін ұсынған профессор Ахмет Жұбанов болды.

5-тапсырма. Берілген сөздерді сұрақтарға сәйкес кестеге жаз.

Халықтың, әншіге,композиторға,нотадан, сазгермен,аңыз-әңгімені, домбырамен, оркестрді, музыкантқа, әннің авторымен, қайырмасынан, Астанаға, концертте.

Кімнің? Ненің?	Кімге? Неге? Қайда?	Кімді? Нені?	Кімге? Неге? Қайда?	Кімнен? Неден? Қайдан?	Кіммен? Немен?

Менің әуес ісім.

1-тапсырма.

а)Мына сөздердің синонимдерін табыңдар.

Үлгі: нәрсе - зат – бұйым

Әсем ...............................................................................

Қажет ...........................................................................

Халық.............................................................................

Белгілі.............................................................................

б)Мына сөздердің антонимдерін табыңдар.

Үлгі: белсенді– енжар

Есте сақтау ...............................................................................

Жеңілу ...........................................................................

Еңбекқор .............................................................................

Баяу.............................................................................

2-тапсырма. Сұрақтарға жауап беріңдер.

-Сен немен әуестенесің?

-..........................................

-Кітап оқуды ұнатасың ба?

-..............................................

-Саған қандай кітаптар ұнайды?

-......................................................

-Фотоға түсіру өнері ұнайды ма?

-........................................................

-Бос уақытыңды қалай өткізесің?

-........................................................

Қазақ тілінде 12 дауысты дыбыс бар.Ерін мен езудің қатысына қарай дауыстылар еріндік және езулік болып екіге бөлінеді.

Еріндік дауысты дыбыстар: о, ө, ү, ұ, у

1-тапсырма. Берілген сөздер арасынан күрделі сөздерді бір бағанға, жай сөздерді екінші бағанға жақыңдар.

Қонақжай, тағам, жал-жая, дәреже, табақ-табақ, Екібастұз, Ақтау,қалалар, қолғанат, соғым, тума-туыс, жақын-жуық, туыстар, мейрам.

Үлгі;

Күрделі сөздер; жай сөздер;

Екібастұз соғым

............................... ...................................

.............................. ....................................

................................ ..................................

................................. ...................................

2-тапсырма. Септеулік шылаулы сөз тіркестерімен сөйлем құраңдар.

Ұлттық тағам туралы, асханаға дейін, түскі астан соң, сүттен басқа, жыл бойына.

Үлгі; Мен жыл бойына қымыз ішіп жүрмін.

.................................................................................................................

.................................................................................................................

3-тапсырма.Сұрақтарға мәтін бойынша жауап жазыңдар.

-Наурыз көжені қандай мерекеге дайындайды?

-.............................................................................

-Наурыз көже қандай дәмнен пісіріледі?

-..............................................................................

-Наурыз мейрамында әр үйдің дастарқанына қандай тағамдар қойылады?

-..............................................................................

-Наурыз көженің құрамындағы дәмдер қандай мағына береді?

-...............................................................................