Қазақстан тарихы пәнінен тапсырмалары

2016 ж. мұғалімдердің облыстық пән олимпиадасының Қазақстан тарихы пәнінен тапсырмалары

І. ТЕОРИЯЛЫҚ БЛОК

(барлығы 35 балл, әрбір дұрыс жауап - 1 балл)

(бір дұрыс жауаппен тест тапсырмалары)

1. «Аспанда – Тәңір, Хан – жер бетіндегі құдырет. Адамзат иесінің мөрі» мөріге ойылып жазылған сөздер кімге арналған:

А) Әмір Темірге Б) Берке-ханға В) Шыңғыс ханға Г) Аттилаға

2. Қоныс тұраққа, мал-мүлікке, адамдар арасындағы қарым-қатынасқа қатысты туындайтын дау-шардың шешімдері сараланды:

А) «Қасым ханның қасқа жолы» Б) «Есім ханның ескі жолы»

В) «Жеті жарғы» Г) «Ясы»

3. 1579 ж. Баба сұлтанның қазақ ханына берген қалалары:
А) Сауран мен Созақ Б) Испиджап пен Тараз В) Алмалық пен Баласағұн Г) Сауран мен Йасы

4. Орта Азияда Әмір Темір биледі:

А) 20 жыл (1370-1390) Б) 25 жыл (1370-1395) В) 30 жыл (1370-1400) Г) 35 жыл (1370-1405)

5. Мұхаммед Хайдар Дулатидің «Тарих-и-Рашиди» еңбегінде: «Шығыс шеті___________қалмақтардың жерімен шектеседі және Барыскөл, Емел және Ертісті өзіне қосады. Солтүстігінде оның шекарасы Көкшетеңіз (Балқаш), Түркістанмен және Ташкентпен шектеседі, оңтүстігінде Ферғана уәлаятымен, Қашғар, Ақсу, Шалыш және Тұрфанмен шектеседі» айтылған ел:

А) Моғолстан Б) Көшпелі өзбектер мемлекеті В) Ақ Ордада Г) Ноғай ордасында

6. Мұхаммед Хайдар Дулати Қасымның бүкіл Дешті Қыпшақ даласына билік жүргізгенін, Жошыдан кейін бұл жұртта одан ұлы хан болған емес деді:

А) Хакназар хан туралы Б) Жәнібек сұлтан туралы В) Бұрындық хан туралы Г) Касым хан туралы

7. Ноғай Ордасының негізін қалаушы:

А) Едіге Б) Муса мырза В) Ваккас би маңғыт Г) Ноғай
8. Орта жүз билігінде Жәнібек пен Керей ұрпақтары отырды:

А) 1822ж. (нәтижесінде хандық билік жойылды)
Б) 1824 ж. (нәтижесінде хандық билік жойылды)
В) 1831 ж. (нәтижесінде хандық билік жойылды)
Г) 1867 ж. (нәтижесінде хандық билік жойылды)

9. ХVII ғ. ақ киізге хан сайлау дәстүрлі салт өтті:
А) Жошы хан кесенесінде Б) Қожа Ахмет Йассауи кесенесінде В) Сығанақтағы сарай алаңында Г) Сарай-Беркенің орталық алаңында
10. ХVII ғ. 20 жылдары Солтүстік Қазақстаннан төменгі Еділге, Каспий маңы даласында қоныстанған ойрат тайпаларын қалмақтар деп аталған тайпа:

А) Хошоуттар Б) Торгоуттар В) Чоростар Г) Дербеттер

11. Сол кездегі салт-дәстүр бойынша, байлыққа қосымша, хан болып сайлану үшін төре тұқымы, яғни Шыңғыстың ұрпағы болу басты талап еді. Мұрагерлікке ие бола алатындар:

А) бірінші ұлдары Б) ағалары В) әкесінің ағалары Г) үлкен қыздары мен ұлдары
12. Ақ Орданың ханы Барақ қайтқаннан кейін билікке 17 жасар Давлат-и -Шайх-оғлы ұлы Әбілқайыр келді:

А) 1426 ж. Б) 1428 ж. В)1433 ж. Г) 1434 ж.
13. Қазақ төрелері (сұлтандары) көшпенділер дәстүріне сәйкес шығу тегі Шыңғыс ханның тарайтын тармағы:
А) Жошыдан Б) Шағатайдан В) Төледен Г) Үгедейден
14. ХIХ ғ. Франческо Петрарконың жергілікті жердің шіркеуінің сыйлаған кітаптардың арасында қыпшақ тілінде жазылған ХIII ғ. аяғы - ХIV ғ. басына жататын «Кодекс Куманикус» ескерткіші табылды. Ескерткіште латын-парсы-қыпшақ сөздігі, түрік тілі грамматикасы және т.б. Бүгінгі күні шығарма сақталуда:

А) Венециядағы Әулие Марк кітапханасында Б) Римдағы Ватикан кітапханасында

В) Британия кітапханасында Г) Флоренциядағы Санта Мария дель Фьоре шіркеуінде Собор кітапханасында

15. Ақ Ордада (Көк Орда) қыпшақтар, Ноғай Ордасында маңғыттар, Моғолстанда басым тайпа:

А) Үйсін Б) Жалаирлар В) Дулаттар Г) Албандар

16. Мухаммед Шайбани хан 1510 жылы қарашада қаза болды. Әскери айламен құрыққа түсірді:

А) Қасым Б) моғол ханы Саид В) иран ханы І Исмаил Г) темір әулеті Бабыр

17. Белгілі Қазақстандық тарихшы В.П. Юдиннің сөзі бойынша «ең көшпелі» Дешті Қапшақ көшпелі бірлестіктерінен құрылды:

А) Қазақ хандығы Б) Ноғ Ордасы В) Моғолстан Г) Жембойлық Ордасы
18. Тарихи деректер бойынша қазақ тайпаларының жүздерге бөлінуі болды:

А) Қасым тұсында Б) Хакназар тұсында В) Есім тұсында Г) Жәңгір тұсында
19. Алтын Орданың Мамай қолбасшылық еткен әскері Куликово даласында Дмитрий Донской бастаған орыс әскерінен жеңіледі:

А) 1380ж. Б) 1385ж. В) 1390ж. Г) 1395ж.

20. Қазақ билігінде Ұлы (жалпықазақ) хандардың соңғы ханы:

А) Әбілқайыр Б) Абілай В) Тәуке Г) Нұралы

21. Жетісу мен Солтүстік Қырғыстанға ұйғырлар мен дүнгендер қоныс аударды:

А) 1881-1883 жж. Б) 1881-1885 жж. В) 1883-1885 жж. Г) 1877 жж.

22. 1897 жылы халық санағына сәйкес (36 446 халық) Қазақтандағы ірі қала:

А) Верный Б) Семей В) Орал Г) Қостанай
23. 1726 ж. Ордабасы кеңесінде жалпықазақ қолбасшысы болып сайланды:

А) Қанжығалы Богембай Б) Қаракерей Қабанбай В) Әбілқайыр Г) Тәуке

24. Аманат (тарихи маңызы) - .....

А) Келісімді қамтамасыз етуде кепілдікке беру

Б) Келісім шартқа отырған кезде делдалдық болатын тұлға

В) Асыл тұқымды жылқы Г) Туысқандарға еңбек көмегін көрсету
25. ХIХ ғ. аяғында тау-кен өндірісінде 19 мың жұмыскер болса. 1902 ж. саны жетті:

А) 25 мың адам Б) 30 мың адам В) 40 мың адам Г) 45 мың адам

(ашық тест тапсырмалары)

26. «Алаш» партиясы өз бағдарламасының жобасында мемлекеттік құрылымның қандай нысанын ұсынды?

27. Ш.Уәлихановтың 1858 жылғы Қашқарияға саяхаты сипаты жағынан......

28. «Мыңға тарта қазақтардың тобы біздің еркімізге бағынбай, жұмысқа адам бермейтіндерін, соңғы адамдары қалғанша шайқасатындарын мәлімдеді. Соңынан кеңселерге шабуыл жасап, шақырылғандардың тізімін жойды»,- деп айтылған көтеріліс.........

29. Бұл адамның «Қазақстанның өткені деректер мен құжаттарда» атты кітабы 1935 жылы жарық көрді. Алматыда педагогикалық және медициналық институттар құруды бастаушылардың бірі, бұл оқу орындарының тұңғыш ректоры болды....

30. «Ревизионизм» сөзінің мағынасы....

31. Дәл сол уақыт үшін қалыптасқан нақты жағдайлар, нақты шарттар, кез келген салада уақытша қалыптасқан хал-ахуал:

32. Зерттеушілердің пікіріне қарағанда дай - массагеттерде болған рәсім...

33. «Алашорда» үкіметі мен оның аймақтық бөлімшелерін толық жою туралы бұйрық шығарған орган.....

34. Медицина, биология тақырыбындағы «Табиғаттану», «Жануарлар», «Адамның тән тірлігі», «Оқушылардың саулығын сақтау» т.б оқулықтары мен қазақ тілі мәселелеріне арналған «Қазақ-қырғыз тіліндегі сингармонизм заңы, әдебиет фольклор мәселелерін қарастырып, зерттеген......

35. Жылдар сөйлейді

Азамат соғысы...

Қазақ АКСР-нің құрылуы...

Жер-су реформасының жүргізілуі...

Индустрияландыруға бағыт алу...

Ұлы нәубат...

Қазақ КСР-нің тұңғыш Конституциясының қабылдануы...

Жаппай репрессиялардың орын алуы...

Орынбордың Қазақ АКСР-нің тұңғыш астанасы...

Алғашқы ашаршылық жылдары...

«Қосшы одағының» құрылуы...

Жаңа экономикалық саясатқа көшу туралы шешім...

Түрксібтің салынуы...

Ұжымдастыруға бағыт алу...

Қазақ КСР-нің құрылуы...

ІІ. ПРАКТИКАЛЫҚ БЛОК

(барлығы 26 балл)

(мәтіндік тапсырмалар)

36. Асты бір сызықпен сызылған фрагменттерді қоғамдық немесе тарихи терминмен ауыстырыңыз (әрбір дұрыс жауап 1 балл, ең көп саны – 5 балл)

1. 20-30 жылдары халыққа, оның ішінде жеке ұлттарға қарсы бағытталған күшпен көшіру халықтарды жаза ретінде туған жерінен басқа өлкеге жер аудару саясаты соғысқа дейін қолданды.

2. Жұмысшы-шаруа Кеңестерінің орталықтағы және жергілікті жерлердегі билікті басып алуы алғашқы күннен-ақ құлатылған таптардың қарулы қарсылығын туғызды. Мемлекет ішінде билік үшін сол ел азаматтарының өзара соғысы билік үшін күрестің жалғасы болып шықты. 

3. Қазақ елін бiр елге тәуелді елге айналдыру, ал оның халқын құлдыққа түсіру – гитлершілердің дүниежүзілік үстемдік орнату жолындағы басты нысандарының бірі болды.

4. Соғыс жылдарындағы әдебиеттердің алдыңғы қатарлы мақсаттарының бірі – халықтардың өскелең ұлттың таным-түсінігін көрсету ұлттық характерінің ерлігін ашу, әрбір халықтың негізгі идеологиясы шовинистік, агрессиялық бағыт болып табылатын реакциялық саяси ағымға қарсы бірлескен күреске қосқан үлесін бекіту болып табылады.

5. К. Милтон Дж. Кларк өзінің «Қазақтар еркіндікке қалай ұмтылды?» атты ғылыми мақаласында түрлі себептермен бөгде мемлекет аумағында қалған адамдарды отанына қайтарылған халықтар туралы шындықты жазды.

37. Төменде берілген түсініктерді қатысты терминмен байланыстырыңыз

(әрбір дұрыс жауап 1 балл, ең көп саны – 5 балл)

Фактілермен әлі дәлелденбеген ғылыми болжам

Грек ойшылдарының еңбектерінде кездесетін басқару нысаны; билік жауапсыз популистердің, демагогтардың қолында шоғырланатын, саяси экстремизм түрінде, халық топтарының, тобырдың деструктивті әрекеттерінде, үкіметке, парламентке ультиматум қоюдан, мемлекеттік мекемелерді басып алу, өрт қою, диверсиямен байланысты санасыз акциялардан көрінетін демократияның шектен тыс тұрпайы түрі –

Нәсілдік белгілеріне бола байырғы тұрғындарды арнаулы қамаушада, оқшауландырып ұстау арқылы саяси, әлеуметтік-экономикалық және азаматтық құқыларынан айыратын нәсілдік кемсітушіліктің шектен шыққан түрі –

Саяси билік шіркеу басшысының, дін басының қолында шоғырланатын басқару түрі –

Әлеуметтік-саяси қиял түрі, орындалмайтын арман, ойдан шығарылған, ғылыми негізделмеген, шынайы өмірде жоқ, жүзеге асыру мүмкін емес, көбіне өмір сүріп отырған қоғамнан әлдеқайда жақсы, мінсіз жобалар –

38. Аса көрнекті тарихи қайраткерлерді олардың өмір –деректерінен үзіндісі негізінде атаңыз (сәйкестендіруге тапсырма)

(әрбір дұрыс жауап 1 балл, ең көп саны – 5 балл)

А) Қоғам және саяси қайраткері. Санкт-Петербордағы орман-техникалық институтының экономика факультетінің түлегі. 1917 жылы Уақытша Үкіметтің Қазақстандағы комиссары болып тағайындалды. Алаш партиясы құрылтайшыларының бірі.

В) Ақын, түріктанушы-ғалым, аудармашы, ағартушы-педагог, публицист, қоғам қайраткері, тілтанушы, қазақ филологиясының негізін қалаушы. Орынбор мұғалімдер семинариясының түлегі. Алаш партиясы құрылтайшыларының бірі.

С) Журналист, публицист, ақын, ағартушы-педагог, аудармашы. Педагогикалық курстарын тәмәмдаған, ауылдық мектепте мұғалім болған. «Оян, қазақ» жинағының авторы. Оның өмірі мен қызметі Алаш партиясымен тығыз байланысты.

Д) Қазақстанның көрнекті қоғам қайраткері. Санкт-Петербор университетінің заң факультетінің түлегі. 1907 жылы Орал облысынан ІІ Мемлекеттік Думаның депутаты ретінде сайланған.

Е) Қазақтың тұңғыш кәсіби инженері. IV Төтенше мұсылмандық съезде Қоқан Автономиясының Уақытша үкіметінің премьер-министрі болып сайланған. 1919 жылы Кеңес өкіметі жағына өтті.

А. Байтұрсынов –

М. Дулатов –

М. Тынышпаев –

Ә. Бөкейханов –

Б. Қаратаев –

39. Мәтінді талдай отырып, негізгі ойды анықтаңыз

(әрбір мәтінге 1 балл, ең көп саны – 3 балл)

Аза­мат соғысы жыл­да­рын­дағы қалып­тасқан қиын­дықтар­мен бай­ла­ныс­ты Кеңес өкіметі 1918 жыл­дың ор­та кезінде ел­дегі бар­лық ма­тери­ал­дық ре­сурс­тар­мен, адам күштерін ба­рын­ша жұмыл­ды­ру, қала­лар­ды, өнеркәсіп жұмыс­шы­ларын, Қызыл Ар­ми­яны азық-түлікпен қам­та­масыз ету, ел­де қатал еңбек тәртібін ор­на­ту мақса­тын­да енгізді. Бұл эко­номи­калық күй­зеліс, Кеңес мемле­кетін ше­тел ин­тервент­тері мен ішкі жа­улар­дан қорғаудың қажеттілігінен туған еді. Ол бойын­ша ел­дегі бай­лар мен ку­лак­тардың қолын­дағы та­уар­лы ас­тықтың көп бөлігі ешқан­дай қайта­рым­сыз алын­ды, бұқара ха­лықты азық-түлікпен бір ор­та­лықтан қам­та­масыз ету көзделді, ауыл ша­ру­ашы­лық өнімдерін өз еркімен са­туға т­ыим са­лын­ды.

Жұмысшы-шаруа Кеңестерінің орталықтағы және жергілікті жерлердегі билікті басып алуы алғашқы күннен-ақ құлатылған таптардың қарулы қарсылығын туғызды. Ол билік үшін күрестің жалғасы болып шықты. Ел 1917 жылғы 25 казаннан бастап соғыс жағдайында өмір сүрді немесе бұл дата елді таптық белгісі бойынша бір-біріне жау екі лагерьге бөліп тастады, арадағы күрес бітіспес қанды қырғынға ұласты. Қазақстанда негізгі ошақтарының бірі Орынбор губерниясы мен Торғай облысының әкімшілік орталығы Орынборда – Кеңестердің II Бүкілресейлік съезінің делегаты С. Цвиллинг бастаған революциялық комитетті тұтқындауымен пайда болды.

Саяси тәуелсіздікті талап еткен ұрандармен алғашында 300-дей адам жиналып, кешкісін көтерілісшілер саны 20 мыңға жетті. Бірақ көтерілісшілердің қойған талап-тілектері аяқ асты етіліп, «бұзақыларды» күшпен тарату мақсатында алаңға құқық қорғау органдарының қызметкерлері мен арнайы әскери күштер тобы жеткізілді. КСРО ІІМ-нің бұйрығы негізінде дайындалған «Құйын» операциясы бойынша көтеріліс қатыгездікпен басып жаншылды. Келесі күні алаңға қайта жиналмақ болған көтерілісшілерге қарсы әскер күші қолданылды. Көтерілісшілердің қалған топтарын ығыстыру үшін жедел отряд, милиция мен жасақшылардан арнайы топтар құрылып, қала көшелеріне аттандырылды. Алаңдағы көтерілісшілер таратылған соң ішкі істер бөлімдеріне 2401 адам жеткізілген, қала сыртына апарып тасталғандарды қосып есептегенде барлығы 8,5 мың адам ұсталған

40. Тарихи оқиғаның белгілі бір уақыт аралықтарының дамуында анықтай білуі, ажырата білуді қажет ететін логикалық сұрақ

(әрбір дұрыс жауап 0,5 балл, ең көп саны – 1 балл)

1. 1954 ж. болған оқиға

А) КОПКП-ның ХХ сьезі

В) «Жеке адамға табынушылық және оның зардаптары туралы» қаулы

С) «Байқоңыр» ғарыш айлағы космодромының іргесі қаланды

Д) Семей полигонында алғаш рет қуаттылығы 500 килотонналық сутегі бомбасы сыналды

Е) Майдангерлер болған саяси тұтқындардың Кеңгірдегі көтерілісі

Қарама-қайшылықтарын шығара білуге арналған логикалық сұрақ

2. 50-жылдарда ұлттық мәдениет пен оның ерекшеліктеріне кері әсер еткен оқиғалардың бір көрінісі

А) Неміс автономиялық облысын құру туралы шешімнің қабылдануы

В) Қазақстан халқына өзге республикалардан адамдардың келіп қосылуы

С) Қазақ тілді мектептерде орыс тілін оқытуды жақсартуға көңіл бөлінбеуі

Д) Республика басшылғына өлкеге ешқандай қатысы жоқ адамның тағайындалуы

Е) О.Сүлейменовтің «АзиЯ» кітабының жарық көруі

41. Кестені толтырыңыз: 1917 жылғы құрылған ұйымдар (2 балл)

	Ұйымның атауы	Орналасқан жері	Ұйымдастырушылар
1		Верный
2	«Солдаттардың орыс-мұсылман ұйымы»
3		Петропавл
4	«Қазақ жастарының революцияшыл одағы»
5	«Жас қазақ»

42. Халықаралық қатынастарға байланысты оқиғалардың хронологиясын анықта (3 балл )

Орны	Халықаралық қатынас оқиғасы	Уақыты
	Қазақстан Ресеймен, Өзбекстанмен, Түркменстамен, ҚХР-мен Қырғыстан шекараға қатысты мәселелерді толық реттеді
	Тәуелсіз Мемлекеттер Одағын құру туралы шешім қабылданды.
	Кеңес әскерлерін әкету
	Алғашқы ядролық сынақ өткізілді.
	Қазақстанның жалпыадамзаттық қауымдастыққа енуіндегі үлкен қадам Еуропамен қауіпсіздік және ынтымақтастық жөніндегі кеңестің қорытынды актісіне қол қойды
	Еуропамен қауіпсіздік және ынтымақтастық Кеңесі өтті
	Варшава шарты енетін елдер ұйымының жұмысы тоқтатылды
	Қазақстан-Қытай арасындағы келісімдер нәтижесінде, шекараны нақтылау негізінен аяқталып, өзара келісімге қол қойылды
	Ядролық қаруға байланысты бірлескен шаралар декларациясы
	Қиыр Шығыстан Қазақстанға корейлерді қоныс аудару

43. Қазақстан Республикасының тәуелсіздік жылдарындағы экономикасының даму дұрыс реттілігін орында (1 балл)

1. Теңге – ұлттық валюта негізінде қаржы жүйесін қалыптастыру, басқарушылар мен шетел инвесторларды тарту, республиканың ірі кәсіпорындарын жекешелендіру және мемлекет иелігіне алу

2. Тиімді экономиканың (шаруашылық есеп, кооперативтер) жаңа моделін іздеу үдерісі

3. Қазақстанды рубльдік аймақтан және біртекті өндіріс кешенінен шығару, бұрыңғы КСРО республикаларымен шаруашылық байланыстардың үзілуі

4. Жоғары макроэкономикалық көрсеткіштерінің жетістіктері

5. Тұрақсыз тұрлаулығы кезеңі

Қазақстан Республикасының тәуелсіздік жылдарындағы саяси дамуының дұрыс реттілігін орында (1 балл)

1. Қазақстанның саяси моделін іздеуде елдің ұлттық, геосаяси, психологиялық, әлеуметтік-мәдени, экономикалық, саяси ерекшеліктерін есепке алатын үдеріс

2. Президенттік-парламенттік басқару формасының қалыптасуы

3. Елдің демократиялық саяси жүйесінің құрастырушысының өсуі және күшеюі

4. Елдің саяси жүйесінің архитектурасын құру үдерісі

 44. ХХ ғ. 20-30 жылдары Қазақстан территориясында большевиктердің негізгі шараларын ата. Кестеге түсір. Қазақстан халқына Кеңес үкіметі не берді? Өз бағаңызды беріңіз. (4 балл)

ІІІ. ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ БЛОК

(барлығы 39 балл)

Эссе тақырыптары берілген

(қатысушылардың барлығына алқалық шешіммен бір тақырып таңдалады)

1. Дүниежүзілік ЭКСПО – 2017 көрмесін өткізудің еліміз үшін маңызы

2. Алаш мұраты және тәуелсіз Қазақстан

3. Білім беру жүйесіндегі инновациялық процесстер

4. Тұлға тәрбиесі мәдениетаралық қатынастардың субъектісі ретінде

Бағалау критериі:

• Негізгі ойды ашуы - 10 балл

• Негізгі ой ашылмаған, бірақ мазмұны бойынша түсінігі бар - 3 балл.

• Негізгі ойы ашылмаған, мазмұны ешқандай түсінік бермейді - 0 балл

• Өзіндік ойы, дәйектері байқалады - 10 балл

• Өзіндік ойы түсініксіз келтірілген немесе келтірілмеген - 0 балл

• Пікірі мен дәйектері теорияға негізделген, фактологиялық құжаттар келтірілген - 10 балл

• Пікірі мен дәйектері теорияға негізделген, фактологиялық құжаттар келтірілмеген немесе пікірі мен дәйектері фактологиялық матералдары келтіріліп, теориялық ережесіз - 6 балл.

• Пікірі мен дәйегі келтірілмеген - 0 балл