Сборник самостоятельные игры на уроке казахского языка

Этот материал всем учителям. В ходе занятия самостоятельные игры набор

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Сборник самостоятельные игры на уроке казахского языка»

Қазақ тілі сабағында ойналатын ойындар жинағы

17АҚПАН, 2015Тіл орталығы

Басып шығаруҚаріп көлемі -16+

(32  200 рет қаралды, бүгін 3 рет)

Сабақта тиімді қолданылған ойын түрлері — мұғалімнің түсіндіріп отырған материалын оқушылардың аса зор ілтипатпен тыңдап, жемісті, сапалы меңгеруіне сенімді көмекші бола алады. Өйткені, кіші жастағы оқушылар жас ерекшеліктеріне байланысты ойынға өте ынталы келеді. Балалар тез сергіп, тапсырмаларды тез, әрі қызығып орындайтын болады. Ойын балалардың оқуға, еңбекке деген белсенділігін, қызығушылығын арттырудағы басты құрал. Ойын барысында балалардың белсенділігі, шығармашылығы дамиды. Ал мұғалімнің міндеті — балаларды ойынға өз қызығушылығымен, ынтасымен қатысуын қамтамасыз ету. Осы мақсат, міндеттерді орындау үшін мұғалім түрлі жұмыстарды ұйымдастыруы қажет. Ол жұмыстардың негізі болып әрқашан түрлі ойындар қала береді.
Сондықтан төменде ойындарды жіктеп, балаларды қызықтырады-ау деген тақырыптарда бірнеше түрлерін беріп отырмын. Ойындардың негізгі мақсаты қысқаша беріліп отыр. Бұл ойындарды бұрыннан танымал ойындармен бірге пайдалана отырып, баланың ойы мен тәрбиесін жеке тұлға ретінде заманауи талаптарға сай ұштауға, одан әрі дамытуға қадам басамыз деп ойлаймын. Ойындарды жас ерекшелігіне қарай өзгертіп, икемдеуге оңай, әрі балалардың өздеріде өздігінше жүргізе алатындай жеңіл.

Тақырыбы: Тапқыштар
Мақсаты: Әр түрлі тақырыптағы астарлы сұрақтарға жауап іздеу арқылы баланың логикалық ойлауын дамыту.
Тапқырларға арналған әзіл викторина
Елекпен су тасуға болады ма? (болады, мұз күйінде)
Аңшы көлде жүзіп жүрген үйректерді бір оқпен атса, көлде неше үйрек қалады? (қалмайды, бәрі үркіп ұшып кетеді)

Есік пен терезенің арасында не тұр? («пен» тұр)
Орыс күнтізбесінде ең қысқа ай қай ай? (Май- үш әріптен тұрады)
Қай өзен ең қорқынышты ? (Тигр өзені)
Страус өзін құспын деп айта алады ма? (Жоқ, ол сөйлей алмайды)
Нені дайындауға болады, бірақ жеуге болмайды? (сабақты)
Жасыл доп Сары теңізге құласа не болады? (су болады)

Қай қолмен шәйді араластырған дұрыс? (шәйді қасықпен араластырған дұрыс)
Қандай сұраққа «иә» деп жауап бере алмаймыз? (ұйықтап жатырсыз ба?)
Жаңа жылда адамдарды жаппай құлататын табиғат құбылысы ? (мұзтайғақ)
Он жұмыртқа салынған себетті екі рет түсіріп алсаң нешеуі қалады? (бәрі жарылып қалады)

Ойынның аты: “Ұйқасын тап!”
Ойынның мақсаты: Балаларды өлең құрастыруға баулу.
Ойынның шарты: Өлең жолдарында айтылуға тиісті ұйқас сөздерді табу.
Қайсы күні қандай сабақ,
Қалай менің үлгерімім?
Еш жаңылып қалмай, санап
Жүреді ылғи … .
Ой маржанын тере білген
Әр жазушың, әр ақының.
Әр сөзіңді емемін мен,
Ана сүті – … .
Достастырып әріптермен,
Білімге жол салып берген,
Алдымнан шам жағып берген
Айналайын … .
Мекендеген портфелімді,
Беттер аппақ, ақ көңілді.
Қызаратын қатем үшін
Кірлетпеймін … .

Ойынның аты: “Сөз ойыны”
Ойынның мақсаты: Оқушылардың сөздік қорларын арттыру.
Ойынның шарты: Өлеңдегі қарамен жазылған сөздердегі әріптерді пайдаланып, басқа
Балаға да,
Ағаға да –
Пайдасы мол аңдағанға.
Қызықты бұл ойын түрі,
Қызықтайық біз де мұны.
Бұрын ойнап көріп пе едің?
Жеке бір сөз әріптерін
Алды – артына таратамыз,
Жаңа сөзге жаратамыз
“Балмұздақтан” пәлен сөзді,
“Тоқылдақтан” түген сөзді,
“Оспақшылдан” он бес сөзді,
“Жүзтаныстан” жүз бес сөзді,
Құрастырып, тіл ұштаймыз,
Сөз ойынын қызықтаймыз.

Ойынның аты: “Мағынасы қандай?”
Ойынның мақсаты: Оқушыларды сөздердің мағыналарын ажырата білуге үйрету.
Ойынның шарты: Өлең жолдарына сүйеніп, қарамен жазылған сөздердің мағыналарын
Қайыпбайдың, қарашы,
Қандай ерке баласы.
Нан жемейді нансаңыз,
Тек қант пен бал – асы.
* * *
Тұр уылжып жемістер,
Еңбек қызды егісте.
Күз – береке,
Күз – ырыс,
Тер сіңіріп,
Жеміс тер!
* * *
– Үй бола ма ауласыз?
Қоршап таста бау – бақты, –
Деп ем,
Інім:
– Аула сыз
Тартады, – деп зар қақты.

Ойынның аты: “Жұмбақ зат”
Ойынның мақсаты: Оқушылардың ойлау және сөйлеу қабілеттерін арттыру,
Ойынның шарты: Оқушылардың алдына ыдысқа салынып бір зат әкелінеді.Сол затты мұғалім,жауабын айтпай сөзбен сипаттайды.Оқушылар шешімін табуы қажет.

Ойынның аты: “Сұрақ – жауап”
Ойынның мақсаты: Оқушыларды мақал – мәтелдерді тез есте сақтап,
Ойынның шарты: Оқушыға белгілі бір мақалдың негізіне құрылған сұрақтар
Мысалы:
– Елдің атын кім шығарады?
– Елдің атын ер шығарады.
– Әдепті бала қандай бала?
– Әдепті бала – арлы бала.
– Әдепсіз бала қандай бала?
– Әдепсіз бала – сорлы бала.
Ойынның аты: “Сұрақ – жауапқа құрылған хат”
Бұл ойынды итальян жазушысы Дж. Родари ойлап тапқан.
Ойынның шарты: Алты оқушыға алты түрлі сұрақ беріледі. Сол
Бірінші сұрақ: “Кім? Не?” (яғни бір оқушы зат есімнен
Екінші сұрақ: “Қай жерде?” (яғни жатыс септігіндегі тұрған кез
Үшінші сұрақ: “Не істеді?” (оны үшінші оқушы жазады)
Төртінші сұрақ: “Ол не айтты?” (бұл сөйлем төл сөз
Бесінші сұрақ: “Адамдар не деді?” (бұл сөйлем де төл
Алтыншы сұрақ: “Оқиға немен тынды?” (бастауышы жоқ бір –
Бір қызығы әр оқушы қандай сұрақ берілгенін білсе де,
Мысалы:
а) Құмырсқа
Қонақта
Топырақ жеді
Ол айтты: “Мен бақыттымын”
Адамдар: “Ғұмырың ұзақ болсын”, – деді.
Құмырсқа жарылып өлді.
ә) Шегіртке
Мектепте
Доп тепті.
Ол айтты: “Мен кетемін”
Адамдар: “Біз де кетеміз”, – деді.
Шегіртке сылқ – сылқ күлді.
Осы екі мысалдағы соңғы сөйлемге назар аударыңыздар. Оқушылар соңғы
Ескерту. Бұл ойынды ойнатарда мұғалім сыныптағы оқушы лардың дайындық
2 – сыныпта ойынның алғашқы үш сұрағымен шектелуге болады.

Ойынның аты: “Жалғасын тап”
Ойынның шарты: Тақтаға белгілі мақалдардан екіден сөздер жазылады. Олардың жалғасын табу керек
1.Ұяда … …
Ұшқанда … …
2. Көп …
Терең …

Ойынның аты: “Жылдам жауап”
Ойынның шарты: Оқушыларға әзіл аралас сұрақтар беріледі.
Әзіл аралас сұрақтар:
Қар жана ма?
Келіннің сөзі қандай, баланың сөзі қандай?
Көрдім деген неше сөз, көрмедім деген неше сөз?
Ананың сүті мен баланың тілі бірдей дейді. Сонда қалай?
Бір қазанға сыймайтын қандай бастар?
Адамның қай жеріне нан піседі?
Сиырдың сүті қай жерінде?
Қандай бала сүйкімді?
Қандай кілт аспанда болады?
Тауық түс көре ме екен?

Ойынның аты: “Сөйлем құра”
Ойынның шарты: Оқушыларға екі заттың суретін көрсету арқылы сөйлем
Мысалы: алма мен аю
1. Аю алманы көрді.
2. Аю орманда жүріп келе жатып, алманы көрді.
3. Алма ағашын көрген аю тез жинап алғысы келді.

Ойынның аты: “Бізде”
Ойынның шарты: Мұғалім балаларға бір әңгімені бастап айтады. Әр
1. Мен өзенге бардым.
2. Онда үйрек ұстап алдым.
3. Үйректің жартысын итім жеп қойды. Бізде.

Ойынның аты: “Ертегіні аяқта”
Ойынның шарты: Ертегі сәтсіз болса, сәтті аяқтау.
Мысалы: Ешкі апан ішінде қалып қояды. Ешкі апаннан қалай-ары қарай балалар жалғастырады.

Ойынның аты: “Ұқсату”
Ойынның шарты: Бір – біріне ұқсамайтын, байланыс пайтын суреттерді
Мысалы: күн, кітап, қасқыр, кесе, тамақ, сабын, т.б.

Ойынның аты: “Жұмбақ құрастыр”
Ойынның шарты: Етістігі берілген немесе соңғы сөзі берілген сөйлем
Мысалы: …. …. тынығады,
…. …. зымырайды. (шана)

Ойынның аты: “Режиссер”
Ойынның шарты: Берілген тақырып бойынша диафильм жасайды. Ол үшін
Мысалы, «Алтын күз» тақырыбына диафильм жасау.

Ойынның аты: “Жаңылмаймын жаңылтпаштан”
Ойынның мақсаты: Оқушыларды сөйлеуге, дұрыс оқуға тәрбиелеу.
Мысалы:
Жаңылтпаштарымнан жаңылысыңқырағандарың
Жаңылысыңқырамағандарыңды
Жаңылыстырмасаңдарсайшы.

Ойынның аты: “Мақал–мәтелдер айтудан жарысайық”
Ойынның мақсаты: Оқушыларға тәрбиелік мәні жоғары, адамгершілік, ізгілік қасиеттерді
Ойынның шарты: Бұл ойында мұғалім әрбір топтың алдына келіп,
Мысалы, мұғалім бірінші топтың алдына келіп, өтірік сөз деді,
Жыртық үйді жел табар,
Өтірік сөзді жан табар.
Өтпес пышақ қынға қас,
Өтірік сөз жанға қас.
Өтірікшінің шын сөзі зая кетер
Өтірік деген дұшпан бар,
Отқа сүйреп салады, т.б.
Мұғалім екінші топтың алдына келіп, ұрлық деді. Оқушылар ұрлық
Көп жортқан түлкі терісін алдырар
Ұрлық түбі – қорлық
Жаман ұры жанындағысын қармайды, т.б.

Тақырыбы: Қызыл табан
Мақсаты: Балаларды ұжыммен жұмыс жасауға, ұйымшылдыққа, шыдамдылыққа, әдептілікке үйрету.
Ойынның шарты түсіндіріледі. Осы лагердегі бір адамның табанына «қызыл табан» белгісі жапсырылған. Ол белгі кез-келген адамда болуы мүмкін. Қай топ сол адамды бірінші тауып, әуелі әдепті сөздер көмегімен табанын көрсетуін сұрап, дәл тапса, солар ұтады.
Балаларды екі топқа бөлеміз. Жүргізуші әр топтың алдына келіп бір сөзді айтады. Сөздер алдын-ала дайындалады. Қай топ осы сөз кіріктірілген мақалдарды көп тапса солар ұтады. Мысалы: «тіл» деген сөзді қатыстырып мақал айту. «Тіл –тас жарады, тас жармаса бас жарады», т.с.с.
Логикалық ойындар
Тақырыбы: Балық, құс, аң
Мақсаты:
Жүргізуші ойыншылардың жанына барып жаймен ғана «балық, құс, аң»- деп айтып-айтып келеді де, бір ойыншының жанына барған кезде дауысын қаттырақ шығарып:
-Балық!(немесе аң, құс) –деп айтып қалады. Сол мезетте ол ойыншы бірден өзі білетін кез-келген балықтың атын айтып үлгеруі керек. Айта алмай қалса ол ойыннан шығады. Ойын ең соңғы ойыншы қалғанша жалғаса береді.

Қағазға жазылған әр түрлі мақалдар тең етіп екі топқа таратылады. Жүргізуші бір тақырыпты айтады. Сол тақырыпқа қатысы бар мақалы бар бала ортаға шығып, дәлелдер келтіріп, түсіндіруі керек. Қай топтан көбірек, әрі «дәлелі түсінікті» жауаптар болса, сол топ ұтады.

Өзін-өзі тануға арналған ойындар
Тақырыбы: Жақсы сөз – жарым ырыс
Мақсаты: Баланың білетін бар жақсы сөздерін достарына айтқыздыра отырып, өзара сыйластыққа, достыққа жетелеу, әрі сөздік қорын молайту. Өзін-өзі тануға, өзінің тіл байлығын бағалауға үйрету. Баланың бойындағы ізгілікті ояту, түрткі болу.

Қатысушыларды шеңбер бойына отырғызамыз. Жүргізуші «жақсы сөздерді» айта отырып, қолындағы допты кез-келген балаға лақтыра салады. Допты алған бала дереу бір «жақсы сөзді» айтады да келесі балаға допты лақтырады. Жақсы сөздер тізбегі осылай жалғаса береді. Ойынның шарты бойынша айтылған сөздер қайталанбауы керек. Сөз таппай қалған, немесе қайталанған сөз айтқан қатысушы ойыннан шығады. Ойынның тағы бір ізгі шарты бар: ойыннан шығып қалған баланы досы «жақсы сөз» сыйлап қайта кіргізе алады. Бірақ бір рет қана бұл мүмкіндікті пайдалана алады.
Тақырыбы: Мен кіммін?
Мақсаты: Баланың өз бойындағы қасиеттері мен қылықтарын таразылауға үйрету. Әрі ол арды жақсы, жаман деп жіктей білуге, ажыратуға үйрету. Әділ болуға, шыншылдыққа тәрбиелеу.
Әр бала параққа екі бейне салады. Біреуі: күліп тұрған бала-күннің бейнесі. Бұл бейненің жан-жағына тек қана өз бойындағы жақсы қасиеттерін жазады. Екінші сурет: қабағын түйіп, түнеріп тұрған бала-күннің бейнесі. Бұл суретке керісінше өз бойындағы өзіне ұнамайтын қылықтарын жазады. Ең соңында әр бала өз жұмысына өзі баға береді. «Шыншыл бала» атағы беріледі.

Тақырыбы: Мамандықтар таңдау
Мақсаты: Баланың мамандықтар туралы білімін кеңейте отырып, еңбек ету арқылы өз мақсатына жетуге болатындығын ұғындыру.
Ортаға әр түрлі мамандықтар аты жазылған қағаздар тасталынады. Әр бала бір-біреуден алады. Әркім өзіне тиесілі мамандық бойынша: шағын көрініс, тақпақ, қысқаша монолог, сипаттама т.б. жасап, мамандықты барынша дәріптейді, презентация жасайды. Ойын соңында «Ең жақсы презентация» марапатталады. Барлық қатысушыларды қамту мақсатында әр түрлі марапаттар ұйымдастыруға болады.

Тақырыбы: Мақал жарыс
Мақсаты: Мақалдардың мағынасын түсіндірумен бірге тәрбиелік жағын аша отырып, баланы ауыз әдебиетін оқуға, шешендікке баулу. Әр сөзді орынды қолдануға шақыру.
Тақырыбы: Тапқыштар
Мақсаты: Әр түрлі тақырыптағы астарлы сұрақтарға жауап іздеу арқылы баланың логикалық ойлауын дамыту.
Тапқырларға арналған әзіл викторина
Елекпен су тасуға болады ма? (болады, мұз күйінде)
Аңшы көлде жүзіп жүрген үйректерді бір оқпен атса, көлде неше үйрек қалады? (қалмайды, бәрі үркіп ұшып кетеді)

Ойынның аты: “Жануарлар қалай дыбыстайды?”
Ойынның мақсаты: Балалардың тілін ұстарту.
Ойынның шарты: Ойынға қатысушылар өздері білгенінше жануарлардың қайсысы қалай
Жануарлардың дыбыстауын ең көп білетін бала, былай түсіндіреді:
Жылқы – кісінейді, шұрқырайды, азынайды.
Сиыр – мөңірейді, өкіреді.
Қой, ешкі – маңырайды.
Түйе – боздайды, сарнайды.
Шошқа – шыңғырады, қорсылдайды.
Ит – үреді, ырылдайды, арсылдайды, қыңсылайды.
Мысық – мияулайды.
Тышқан – шиқылдайды.
Қаз – қаңқылдайды.
әтеш – шақырады.
Торғай – шырылдайды.
Бұлбұл – сайрайды.
Қарға – қарқылдайды.
Сауысқан – шықылықтайды.
Шыбын – ызыңдайды.
Жылан – ысылдайды, суылдайды.
Бақа – бақылдайды.
Аю – ақырады, өкіреді

Ойынның аты: “Сұрақ – жауапқа құрылған хат”
Бұл ойынды итальян жазушысы Дж. Родари ойлап тапқан.
Ойынның шарты: Алты оқушыға алты түрлі сұрақ беріледі. Сол
Бірінші сұрақ: “Кім? Не?” (яғни бір оқушы зат есімнен
Екінші сұрақ: “Қай жерде?” (яғни жатыс септігіндегі тұрған кез
Үшінші сұрақ: “Не істеді?” (оны үшінші оқушы жазады)
Төртінші сұрақ: “Ол не айтты?” (бұл сөйлем төл сөз
Бесінші сұрақ: “Адамдар не деді?” (бұл сөйлем де төл
Алтыншы сұрақ: “Оқиға немен тынды?” (бастауышы жоқ бір –
Бір қызығы әр оқушы қандай сұрақ берілгенін білсе де,
Мысалы:
а) Құмырсқа
Қонақта
Топырақ жеді
Ол айтты: “Мен бақыттымын”
Адамдар: “Ғұмырың ұзақ болсын”, – деді.
Құмырсқа жарылып өлді.
ә) Шегіртке
Мектепте
Доп тепті.
Ол айтты: “Мен кетемін”
Адамдар: “Біз де кетеміз”, – деді.
Шегіртке сылқ – сылқ күлді.
Осы екі мысалдағы соңғы сөйлемге назар аударыңыздар. Оқушылар соңғы
Ескерту. Бұл ойынды ойнатарда мұғалім сыныптағы оқушы лардың дайындық
2 – сыныпта ойынның алғашқы үш сұрағымен шектелуге болады.

Ойынның аты: “Жалғасын тап”
Ойынның мақсаты: Оқушылар үлкенді сыйлауға, мінез – құлықтарын жас
Ойынның шарты: Жасырылған мақал – мәтелдердің екінші сыңарын табу.
Адам болар баланың,
Кісіменен ісі бар.
Адам болмас баланың,
…
Ана тұрып, қыз сөйлегеннен без,
…
Көп оқыған білмейді,
…
Әдептілік – адамдықтың белгісі,
…
Санамақтар
Мқсаты: Оқушылардың тілін ұстарту әрі санауға үйрету
Бес саусақ
Бас бармағым,
Бақташы бол!
Қырағы көз,
Сақ малшы бол!
Сұқ саусағым,
Сауыншы бол!
Өнеріңе
Табынсын ел!
Ортан қолым,
Орманшы бол!
Күллі орманға,
Қорғаншы бол!
Аты жоғым,
Аспазшы бол!
Өз қолыңнан
Дәм татсын ел!
Шынашағым,
Бақшашы бол!
Жемісіңді
Мақтасын ел!
Мұндай ойындар оқушының ой жалғастыру, сөйлемді дұрыс
құрау дағдыларын жетілдіріп, шығармашылық ойлау қабілеттерін тәрбиелейді.
Қазақ тілі сабағында көп қолданылатын шаралар мен анаграммалар дидактикалық
Оқушылар ойынына үнемі дұрыс басшылық етіп отыру – ой
Бастауыш мектеп мұғалімдері баланың ойындарына дұрыс жетекшілік көрсету және
Қорытынды
Дидактикалық ойынның ролі ерекше. Дидактикалық ойындар тіл меңгерудің құралдарының
ролі бар. Ойын үстінде бала тілдің ішкі иірімдерін, ойлау
Дидактикалық ойындар – оқушылардың сабаққа белсенділігін арттыратын, олардың логикалық
Оқу жоспарына сай оқыту процесінде дидактикалық ойындарды қолдану жолдары;
Дидактикалық ойындардың оқушыларға дамытушылық әсерінің себептері;
Оқушылардың мұғаліммен және өзара қарым – қатынасқа түсу формалары;
Дидактикалық ойындар арқылы оқушыларға тілдік материалдарды игерту әдіс –
Дидактикалық ойындарды оқушылардың танымдық, білімдік, шығармашылық қабілеттерін жетілдіру дәрежесіне
Оқушылардың сөйлеу мәдениетін жетілдіру жолдары;
Дидактикалық ойындар арқылы оқушылардың сабаққа деген қызығушылықтарын туғызу жолдары;
Қазақ тілі заңдылықтары мен ерекшеліктерін дидактикалық ойындар арқылы меңгерту
Балалардың жазғы тынығу лагерлері әр түрлі болғанмен олардың мақсаты мен міндеттері бірдей: балаларды тынықтыру, қызықтыру, денсаулығын нығайту, білімін кеңейту, тәрбиелеу. Осы мақсат, міндеттерді орындау үшін түрлі жұмыстарды ұйымдастырады. Ол жұмыстардың негізі болып әрқашан түрлі ойындар қала береді.

Сондықтан төменде ойындарды жіктеп, балаларды қызықтырады-ау деген тақырыптарда бірнеше түрлерін беріп отырмын. Ойындардың негізгі мақсаты қысқаша беріліп отыр. Бұл ойындарды бұрыннан танымал ойындармен бірге пайдалана отырып, баланының ойы мен тәрбиесін жеке тұлға ретінде заманауи талаптарға сай ұштауға, одан әрі дамытуға қадам басамыз деп ойлаймын. Ойындарды жас ерекшелігіне қарай өзгертіп, икемдеуге оңай, әрі балалардың өздеріде өздігінше жүргізе алатындай жеңіл.