"ХХІ ғасыр көшбасшысы" зияткерлік сайысы

Қазақ халқының салт-дәстүрлері

Сырға салу – қыз ұзату, келін түсіру жоралғыларының бірі. Сырға салу кезінде жігіт жағынан 4 – 5 адам келіп құда түсер ырымын жасап, қыздың құлағына сырға тағып, қызды алып кететін күнді белгілейді. Бұл жолы жігіт жағы қыздың ата-анасына киіт кигізеді, қыз жағы – мал сойып, құрметтеп күтіп алып, шығарып салады, тағы басқа сый-сыяпаттар жасалады. Келісілген күні жігіт жағынан 4 – 5 адам келіп қызды алып кетеді.

Тұсаукесер – сәби қаз тұрғаннан кейін тез жүріп кетсін деген тілекпен жасалатын ғұрып, ырым. Ол үшін арнайы ала жіп дайындалады. Бұл ала жіп аттамасын деген ұғымнан шыққан. Сол жіппен баланың аяғын тұсап, оны жүріс-тұрысы ширақ әйелге қидырады. Сүріншек, жайбасар адамдарға баланың тұсауын кестірмейді. Тұсауы кесілген баланы қолынан ұстап жүгіртеді, шашушашылады. Баланың ата-анасы тұсау кесушіге кәдесін береді. Тұсау кесу тойының негізгі жабдықтары 1,5 м ала жіп, өткір қайшы немесе пышақ.

Бесікке салу — нәрестені алғаш бесікке бөлеу рәсімі. Бесікке саларға шақырылған ауыл-үйдің әйелдері шашуын, жол-жоралғысын ала келеді. Баланы алғашқы бөлеу үлгілі ұрпақ өсірген қадірменді әйелге тапсырылады. Ол өзінен басқа тағы бір-екі келіншектің көмегімен бесікті жабдықтайды, сәбидің әжесі не шешесі түбектің тесігінен балаларға тәтті үлестіреді. Осыдан кейін бесікті отпен аластап, баланы бөлейді. Бесікке салған әйелдерге көйлек, жаулық сияқты сый тартылады. Үлкендер батасын беріп, баланың ер жетуіне, ананың үбірлі-шүбірлі болуына тілектестік білдіреді. Және Бесік жыры айтылады:

Шілдехана шілделік, шілде күзет – өмірге келген нәрестенің құрметіне жасалатын той. Мал шаруашылығымен айналысқан қазақ халқы адам өмірге келгеннен кейін, жақындарына сүйінші сұрап жаушы жібереді. Сүйінші хабарды жеткізгендер ұл туса – “ат ұстар” немесе “жылқышы”, қыз туса – “көйлек тігер”, “қырық жеті” немесе “сауыншы туды” деп хабарлаған. Одан кейін туған-туыстар, көршілер және алыс-жақын ағайындар Шілдеханаға жиналады да “бауы берік болсын” деп тілек айтып, шашу шашып келеді.

Беташар — қазақтың келін түсіргенде жасалатын салтының бірі. Дәстүрлі беташар, әдетте, тойға жиналған халық тарқар кезде өткізілген. Шымылдық ішінде отырған келіннің басына орамал жауып, той өтіп жатқан үйдің ең жақын, үлгілі келіндері екі жағынан қолтықтап алып шығады.  жырау беташар жырын бастайды. Ол шаңыраққа жаңа түскен келінге ата-енесін, үй-ішін таныстырады, қандай туысқандық жақындығы бар екенін, беделін, қадір-қасиетін шебер тілімен жеткізіп, әрқайсысына жеке-жеке сәлем жасатады. Сәлем алған адам жас келінге беретін сый-сыяпатын атайды. 

Обычаи и традиций казахского народа

Беташа́р — обряд знакомства невесты с роднёй мужа, один из свадебных обрядов у казахов.

В древности лицо невесты, прибывшей в дом к свёкру, не показывали ни ему, ни свекрови. В ходе обряда невесту за руки ведут снохи и молодые женщины с хорошей репутацией. Один из концов покрывала прикрепляется к домбре  и певец-импровизатор (жыршы) начинает исполнять беташар жыры, попутно знакомя невесту с родителями и роднёй мужа. Невеста приветствует каждого из них поклоном, а они в свою очередь объявляют подарок, который они вручат молодожёнам.

Сырға салу. Приезд сватов со стороны жениха и совершение обряда надевания сережек невесте – сырға салу. Этот обряд символизирует окончательный договор между сватами. После соглашения стать сватами отец жениха едет в аул девушки и окончательно обговаривает вопрос о сроке свадьбы, о количестве калыма, кәде-жора - соблюдение традиций и подарки.

Бесікке салу — традиционный казахский  обряд, связанный с рождением ребенка. Это торжественное мероприятие устраивают, когда младенца первый раз кладут в «Бесік» - колыбель-качалку. У казахов «Бесік» считается золотым гнездом младенца, и обряд «Бесікке салу» - является одним из самых значимых и почитаемых. Приглашаются гости, накрывается праздничный дастархан, поэтому обряд «Бесікке салу» еще называют «Бесік той». После этого ребенка пеленают в  «Бесік» и поют колыбельную песню «Бесік жыры».

Тұсау кесер — казахский обряд, посвященный ребенку, дословно — разрезание пут. По обычаю, проводится, когда малышу исполняется год, чтобы ребенок пошел ножками. Для того чтобы по жизни человек не спотыкался, а шел легко и ровно, надо разрезать путы. Делается это символично. Выбирают тұсау-кесуші — человека, который получает почетное право освободить ребенка от веревочки. Раньше это была веселая, шустрая бабушка, которая хорошо бегает и прожила достойную жизнь. Сейчас часто выбирают тұсау-кесуші — человека — успешного, достойного, уважаемого человека, чтобы ребенок повторил его жизненный путь и брал с него пример.

"Шілдехана" (Шілделік) – этот праздник устраивается в честь рождения ребенка. Подаются угощения, поют песни, играют на домбре. Гости приходят со словами: «Балаңыздын бауы берік болсын». Это повод поздравить и пожелать всего наилучшего новорожденному. Причем до сорока дней ребенка никому не показывают.