«К?п балалы ж?не т?рмысы т?мен отбасы балаларына
арнал?ан интернат» КММ
Т?рбиешісі Базылова Дари?а Ахановна
Ш?О Семей ?аласы
Т?рбиеші болу ба?ыт
(эссе)
Шын м?ніндегі т?рбие
адамны? т?нін де,
жанын да керемет жа?сы,
керемет ?ажайып етіп шы?ару?а тиіс.
Платон
?мір – м?хит. Уа?ыт -тол?ын. Сол уа?ыт – тол?ын дегенде адам баласы ?міріні? ?алай тез ?ткені? білмей де ?алады екен.
Мен осы педагогика саласында ?ызмет еткеніме міне биыл 21 жыл болады. Осы уа?ыт ішінде алдымнан ?анша бала, ?анша ш?кірт т?рбие – білім алып ?тті ?ой. Десек те, кез келген баланы? к??іл хошын, зауы?ын ту?ызатын, м?ддесін ?ор?айтын, оны рухани жа?ынан байытатын, денені? саулы?ын арттыратын, шабытын ?ор?айтын орта керек. ?леуметтік жа?дайлары ?р т?рлі себептерге байланысты т?мен болып келетін отбасыларда бала?а д?рыс т?рбие беру ?иындау болары с?зсіз. ?кімет кез келген ?зіні? болаша? азаматыны? т?рбиесіне бей жай ?арап отырмай, осындай интернаттар ашып отыр?аны, онда ?аншама балалар т?рбие алып жат?аны б?гінде ?о?ам?а белгілі. Б?рындары ?аза? бабамыз: "Жетім к?рсе?, жебей ж?р", - деп бекер айтпа?ан.
Я?ни кез келген бала ата-анасынан айырылса, о?ан бас?алары ?ам?ор болу?а тиіс еді. Б?гінде нары? билеген заманда, ?о?амда?ы адами ??ндылы?тарды? ?згеруіне байланысты, ата-анасынан айырыл?ан жетімдерді мемлекет ?з ?ам?орына алды. К?здері жаудыра?ан балаларды? к?н?сі неде? Ж?регімді тебірентетін осындай с?ра?тар мені осы интернат?а ?ызмет етуге алып келді. Адамны? барлы? жа?ынан ?сіп жетілуін, тамаша азамат болып ?алыптасуын ?амтамасыз ететін – интернат болуы ?ажет.
Сапалы білім берумен ?атар, адамны? кез келген бас?а т?скен ауыр жа?дайдан жол тауып кетуіне ?ажетті т?зімділік, шыдамдылы? ?асиеті де болу керек. Т?рбиеші баланы ?ада?алаумен шектелмейді.
Ол сол мекемеде жай ба?ылаушы болып ?ала алмайды. Ол – кешегі к?н. Б?гінгіні? т?рбиешісі – баланы? а?ылшы жолдасы болу?а тиіс. Ол – баланы? ?мірдегі ?з орнын табуына к?мектесетін ?стазы. ?р бала ?зіне ?на?ан ісімен айналас?анды жа?сы к?реді.
Т?рбие ордасы оны? осы талабын ?штау?а себін тигізуі ?ажет. Біз ?зімізді? т?рбие орнымызда тіпті м?лдем жа?а ?арым – ?атынас ??руымыз керек: мейірімділік, ?зара сыйласты?, сенім, ?з к?шіне сену, «?зі?ді ?зі? т?рбиелеу» ?станымы оны? желісі болып тартылады.
Ана тілді? ?адірі б?лек ?ой, ?рине, сондай-а? мектеп ?абыр?асында орыс тілін ме?герту о?ушыны? ой – танымын ке?ейтеді ж?не оны? жан – жа?ты дамып, ?лемдік м?дениет ??ндылы?тарын бойына дарыта білуге, т?сіне білуге ?йретеді. ?азіргі заманда ке? ?олданыста?ы тілдерді? бірінде еркін с?йлей алу уа?ыт талабы да болып отыр. Ал ?р адамны? м?ндай ?абілетті ?алыптастыруы зейін-зеректігі таза, талабы таудай жас кезінде бой?а тез ?онатынды?ы жа?сы м?лім. Осы орайда білім есігін ал?аш аш?ан бетте бас?а тілге баурап ?кету – б?л да ?лкен ?нер дер едім. Осы орыс тілі п?нін ?аза? мектебінде бергеніме 20 жылдай болып еді.
Білімдарлы?, біліктілік т?рбиешіні? басты ?асиеттері. ?лы ?алым ?л-Фараби «?стаз білімді, ?мірге ??штар, ?діл, ?ажет десе?із, ерж?рек болуы керек» деген екен. Мені ала?дататын бір м?селе, ол «?иын» бала м?селесі. Балада алуан т?рлі ?асиеттер бар. Оларды? бойынан ?лкен адамдар?а т?н ?ылы?тарды? б?рін табу?а болады. Жал?аулы?, екіж?зділік, біреуді біреуге айдап салу, досын жамандау, та?ы бас?алары.
Мен осыны? б?рін зердеден ?ткізіп, жа?сысы не, жаманы не деп орын орнына ?ойып отырамын. Жеткіншекті? арына тимей, ?лгі жат ?ылы?тарды бойынан, ойынан сылып тастау?а ?мыталамын. Б?л желік с?йекке сі?се, ол ?мір бойы залал келтірумен болады. Жат мінезден бейк?н? жасты ерте арылту керек. Ол ата-ана мен т?рбиешіге ж?ктелген е? ауыр ?арыз деп білемін. ?арызды ?темеу – ?айырымсызды?. Ол ?шін баланы тану керек. Жапонияда жа?а тіккен жас шыбы?ты т?зу а?аш?а байлап ?ояды екен. Бала да сол секілді. Ол мектепте, интернатта жо?арыда айт?ан о?аш ?деттерден арылса, азамат бол?анда ала жіпті аттамайды. Жат ?ылы?тан аула? ж?реді. К?біміз баланы кін?лау?а ?зір т?рамыз.
?зіміз не ?лгі к?рсеттік, ?андай жа?сылы? жасады? дегенді ойлаймыз. Тіпті баланы? жан д?ниесіне бойламай т?рып бас салып ?рсатынымыз бар. Бала?а бала деп ?арау, не біледі дейсі? деу ?иянат. Ол б?рін біледі, біз ?ктем т?р?ан со? сыр аша алмайды. Ынжы?ты? осыдан келіп туады. Бауыры?ыз?а тартып, с?йлесіп к?рі?ізші, т?к сезбейді деген баланы? ?зі ?зегі?ді ?ртер ойларды алдына кесе к?лдене? тартады. Баланы таныма?анды?тан, психологиясын білмегендіктен кейде «?иын» баланы ?уырша? секілді ?олдан жасап аламыз. Ол жеткіншек неге осындай десе?, кейбіреулер ?иын т?к білмейтін жаман дейді. Ал білмегенді білдіру біз ?шін парыз емес пе.
?ызметте ?стан?ан м?ратым – «Т?рбиеде ?са? – т?йек жо?» деген ?а?ида. «Ш?кір бізге ?арап бой т?зейді» деймін мен.С?з со?ында. Ма?жан Ж?мабаевты? мынадай ?анатты с?здерін ?мірлік ?станымым ретінде есте са?таймын «Жас бала – жас шыбы?. Жас к?нінде ?ай т?рде иіп тастаса?, ?скенде сол иілген к?йінде ?атып ?алма?. Теріс иілген шыбы?ты артынан иемін десе?, сындырып аласы?». «Баланы – жастан» деген с?зі? м?ні осы».
