7 – сынып
?зін-?зі тану п?ні
Саба?ты? та?ырыбы: атамекен – алтын бесік
Ма?саты: о?ушылар?а Атамекенні? адамны? ?сіп - дамуында?ы, ?міріндегі орны туралы т?сініктер беру:
Міндеттері:- Атамекенді ?адірлей білу, о?ан ?ызмет ету, адам ?мірінде атамекенні? алатын орны туралы ма?л?мат беру:
- о?ушыларды? ?з ата мекені, ту?ан жері туралы білімдерін ке?ейту:
?з атамекеніне, ту?ан жеріне деген с?йіспеншілігін, ма?таныш сезімдерін арттыру.
К?рнекіліктер: Алматы облысыны?, Сар?ан, ?ойлы? ??іріні? таби?аты бейнеленген суреттер, С. Т?рысбеков «А? жауын» к?йі.
Саба?ты? барысы:
І. Тынышты? с?ті:
С. Т?рысбеков «А? жауын» к?йін ты?дай отырып ауылды? к?ркем к?ріністерін к?рсету.
ІІ. ?й тапсырмасын тексеру:
С. Ж?нісовты? «Аманай мен Заманай» ??гімесі
?ария немересін атамекенге неліктен алып бар?ысы келді?
Атамекен, атаж?рт несімен ?ымбат?
Адамны? ту?ан жері ?р?ашанда атамекен бола ма?
Ту?ан жері?де туып - ?скен ?андай азаматтарды ма?тан етесі??
Сені? ?андай е?бегі?ді елі? ма?тан еткенін ?алайсы??
ІІІ. Д?йекс?з
О?ушылар д?йекс?зді? ма?ынасын ашып ж?не жал?астырып айту
Алтын ?я? - отан ?ымбат.
Туып - ?скен елі? ?ымбат,
кіндік кескен жері? ?ымбат.
.........
?азыбек би.
IV. Ойын - жатты?у
Ойшылар «с?з тап?ан?а ?ол?а жо?» деп аталатын ойын ойнау.
Ойын шарты бойынша о?ушылар берілген с?здер ?згерту ар?ылы ??гімені жал?астырып бір - біріне байланыстырып айтып шы?у. Мысалы Атамекен, отан, ел басы, арым, ту?ан жер т. б
V. ??гімелесу.
Ш. Айтматов пен М. Шахановты? ??гімесін р?лге б?ліп о?у ж?не атамекен туралы ?з ойларын б?лісу.
Атамекен, ту?ан жер туралы ?андай ырым жолдарды білесі?дер?
VI. Шы?армашылы? ж?мыс.
Балалар, біз Б. Момыш?лын білеміз ?ой?! Ол Отан ?шін от?а т?скен, ?аза? хал?ыны? ?лы перзенті, ?а?арман жауынгер, да??ты ?олбасшы, Ке?ес Ода?ыны? Батыры, ?йгілі жазушы, XX ?асыр биігінде т?р?ан дара т?л?а. Сіздерге Б. Момыш?лыны? ?сиеті беріліп отыр. ?сиеті о?ып берілген ма?ал - м?телдерді ?з ойларымен толы?тырып айтып беру.
Отан с?йер ?лан бол!
Мен немере с?йіп отыр?ан адаммын. Балаларды ?те жа?сы к?ремін. Сол балаларды?, б?лдіршін балдыр?андарды? ба?ытты болаша?ы ?шін с?рапыл со?ыста ер азабын мейлінше к?рген адаммын.
Менде адаммын жарал?ан с?йек, еттен,
Арым бар, намысым бар жер тербеткен
?аза?ты? ?арапайым бір ?лымын
Жанымды арым ?шін ??рбан еткен.
Балаларыма, немере, ш?берелеріме айтар жал?ыз тілегім: Елді с?йер ?лан болы?дар! ?з хал?ы?а лайы?ты азамат болып ?сі?дер.
Б. Момыш?лы
Тапсырма: Отансыз адам,
Ормансыз
Елінен безген
К?лінен безген ?онбайды.
?з елімні? басы болмасам да,
Сайыны? тасы
?з елі?ні? иті де
той?ан жеріне,
Ер ту?ан еліне.
Ел дегенде
Ж?рт дегенде ж?мылып істе.
Ел жасымен,
тасымен к?рікті,
Ая? асымен к?рікті.
К?птен жа?сылы? ??тылмайды,
Аздан азап
Сумен ойнама
Отпен ойнама
Ел а?асыз болмас,
Тон жа?асыз
Ерден аспа? болса да,
Елден
К?пті? к?ші к?лдей,
К?шіп ж?рген
Елінен безген о?байды,
К?лінен безген
К?ш басшысы жо? ел о?байды,
??ралай баста?ан
VII. Топпен ?н айту
О?ушылар ?нтаспа?а ?осылып «Атамекен» ?нін айту.
С?зі: ?. Мырза ?лі
?ні: Е. Хасан?алиев.
Жасыл жайлау - т?кті кілем, к?к кілем,
К?к кілемде к?п ойнаймын, к?п к?лем.
Айдарымнан сипап ?ткен самалы
?аза?ымны? ала?аны деп білем.
?айырмасы:
?айда ж?рсе?, атамекен,
К?кейі?де жатады екен.
К?нні? ?зі ?ясына
?имай оны батады екен
Жасыл жайлау - т?кті кілем, к?к кілем,
К?к кілемде к?п аунаймын, к?п к?лем.
Ас?ар тауы? аспанымен талас?ан
?аза?ымны? м?ртебесі деп білем
?айырмасы.
VIII. ?орытынды:
Атамекен…Атаж?рт…Ту?ан жер…Б?л - е? жо?ар?ы ??ндылы?тарды?, асыл ??ымдарды? бірі.
Атамекен - ту?ан хал?ыны?, ?лтыны? мекен еткен, ата - бабасыны? ?оныс тепкен жері. Ту?ан жер - ?р адамны? д?ние есігіен ашып, ?мірге келген жері.
Адам ?мірге келіп, ес жиып, етек жия баста?ан с?ттен ?з болаша?ына, ?ткеніне ден ?оя бастайды. Адамны? болаша?ы да, ?ткені де атамекенмен ты?ыз байланысты болады. Хал?ымызды? атамекенді арда?тау сезімі ?те тере?, олар ту?ан жерді ?асиет т?ту - ?ан?а сі?ген мінез, ежелгі д?ст?р. Б?л таным бізді? жанымыз?а ана с?тімен тара?ан, ана с?тімен дары?ан.
Б?гінгі ?о?ам алдында т?р?ан негізгі м?селелерді? бірі таби?атты ?ор?ау ж?не таби?ат байлы?тарды ?немді пайдалану бол?анды?тан республикамызда ?орша?ан ортаны ?ор?ау ?кіметімізді? саяси экономикалы? ж?не ?леуметтік міндеттеріні? негізі болып саналады.
Экология – б?кіл адамзат баласыны? шалыс бас?ан іс-?рекеттеріне келешекте шек ?оятын, оны? тыныс-тіршілгіне тікелей атсалысатын ?ылымны? бір саласы.
Ту?ан жер, ?скен ел, ж?рекке жылы с?здерді? б?рі де таби?ат деген та??ажайып ??ыммен бірігіп жатады. ?аза?стан таби?аты к?з тартар аса к?ркем, бар с?лулы??а бай ?лке.
1-о?ушы: ?аза?стан – ту?ан ?лкем,
Жер бар ма екен сендей к?ркем.
К?рсін деп сені к?ллі ?лем,
Жалауы?ды к?кке ілем
2-о?ушы: К?з алдымда к?гілдір тау м?нартып,
Аспанымда а??уды? ?ні ?ал?ып,
??ша?тап бір ?зі?ді ту?ан далам
Жатамын к?к шал?ында жаным бал?ып.
3-о?ушы: Тасып жат?ан ?зендер жа?асынан,
Сары белде са?ымдар арасынан,
Тарайды д?н ж?пары бар ?лемге
?аза?ты? ?асиетті даласынан.
?н «Атамекен»
2-ж?ргізуші: Таби?ат, Жер-ана, Ту?ан жер, Атамекен деген ??ла??а жылы естіліп, шатты? сезімін ?ялататын ?лы ??ым. Таби?ат жер-ананы с?йе білу, аялау ?р адам борышы.
4-о?ушы: Ту?ан жерді Анам демей не дейін,
Ту?ан жерді панам демей не дейін.
Ту?ан жер мен ас?а? мені? ?н-жырым,
Ту?ан жермен ас?а? мені? мерейім. (Ж.Молда?алиев)
5-о?ушы: Мен таптым таби?аттан кемелдікті,
П?ктікті, ?лылы?ты, шеберлікті.
?лі т?р айналамда жо?алмастан,
Жо?алып кетсе да?ы келер мы?ты.
6-о?ушы: Суытса? абайсызда арамызды,
?атынас бая?ыдай ?ала ма ізгі?
Таби?ат бола алмаймыз біз б?рібір
Ж?н шы?ар ??рметтеген анамызды. (Б.Алдамжаров)
?н «Ту?ан жер»
IX. ?йге тапсырма.
«Атамекенім ма?танышым»атты шы?арма жазып келу
X. Тынышты? с?ті.
Тынышты?, тынышты? ?лемде,
Тынышты?, тынышты? бар жерде,
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Ойшылар «сөз тапқанға қолқа жоқ» деп аталатын ойын ойнау.
Ойын шарты бойынша оқушылар берілген сөздер өзгерту арқылы әңгімені жалғастырып бір - біріне байланыстырып айтып шығу. Мысалы Атамекен, отан, ел басы, арым, туған жер т. б
V. Әңгімелесу.
Ш. Айтматов пен М. Шахановтың әңгімесін рөлге бөліп оқу және атамекен туралы өз ойларын бөлісу.
Атамекен, туған жер туралы қандай ырым жолдарды білесіңдер?
VI. Шығармашылық жұмыс.
Балалар, біз Б. Момышұлын білеміз ғой?! Ол Отан үшін отқа түскен, қазақ халқының ұлы перзенті, қаһарман жауынгер, даңқты қолбасшы, Кеңес Одағының Батыры, әйгілі жазушы, XX ғасыр биігінде тұрған дара тұлға. Сіздерге Б. Момышұлының өсиеті беріліп отыр. Өсиеті оқып берілген мақал - мәтелдерді өз ойларымен толықтырып айтып беру.
Отан сүйер ұлан бол!
Мен немере сүйіп отырған адаммын. Балаларды өте жақсы көремін. Сол балалардың, бүлдіршін балдырғандардың бақытты болашағы үшін сұрапыл соғыста ер азабын мейлінше көрген адаммын.
Менде адаммын жаралған сүйек, еттен,
Арым бар, намысым бар жер тербеткен
Қазақтың қарапайым бір ұлымын
Жанымды арым үшін құрбан еткен.
Балаларыма, немере, шөберелеріме айтар жалғыз тілегім: Елді сүйер ұлан болыңдар! Өз халқыңа лайықты азамат болып өсіңдер.
Б. Момышұлы
Тапсырма: Отансыз адам,
Ормансыз
Елінен безген
Көлінен безген қонбайды.
Өз елімнің басы болмасам да,
Сайының тасы
Өз еліңнің иті де
тойған жеріне,
Ер туған еліне.
Ел дегенде
Жұрт дегенде жұмылып істе.
Ел жасымен,
тасымен көрікті,
Аяқ асымен көрікті.
Көптен жақсылық құтылмайды,
Аздан азап
Сумен ойнама
Отпен ойнама
Ел ағасыз болмас,
Тон жағасыз
Ерден аспақ болса да,
Елден
Көптің күші көлдей,
Көшіп жүрген
Елінен безген оңбайды,
Көлінен безген
Көш басшысы жоқ ел оңбайды,
Құралай бастаған
VII. Топпен ән айту
Оқушылар үнтаспаға қосылып «Атамекен» әнін айту.
Сөзі: Қ. Мырза Әлі
Әні: Е. Хасанғалиев.
Жасыл жайлау - түкті кілем, көк кілем,
Көк кілемде көп ойнаймын, көп күлем.
Айдарымнан сипап өткен самалы
Қазағымның алақаны деп білем.
Қайырмасы:
Қайда жүрсең, атамекен,
Көкейіңде жатады екен.
Күннің өзі ұясына
Қимай оны батады екен
Жасыл жайлау - түкті кілем, көк кілем,
Көк кілемде көп аунаймын, көп күлем.
Асқар тауың аспанымен таласқан
Қазағымның мәртебесі деп білем
Қайырмасы.
VIII. Қорытынды:
Атамекен…Атажұрт…Туған жер…Бұл - ең жоғарғы құндылықтардың, асыл ұғымдардың бірі.
Атамекен - туған халқының, ұлтының мекен еткен, ата - бабасының қоныс тепкен жері. Туған жер - әр адамның дүние есігіен ашып, өмірге келген жері.
Адам өмірге келіп, ес жиып, етек жия бастаған сәттен өз болашағына, өткеніне ден қоя бастайды. Адамның болашағы да, өткені де атамекенмен тығыз байланысты болады. Халқымыздың атамекенді ардақтау сезімі өте терең, олар туған жерді қасиет тұту - қанға сіңген мінез, ежелгі дәстүр. Бұл таным біздің жанымызға ана сүтімен тараған, ана сүтімен дарыған.
Бүгінгі қоғам алдында тұрған негізгі мәселелердің бірі табиғатты қорғау және табиғат байлықтарды үнемді пайдалану болғандықтан республикамызда қоршаған ортаны қорғау үкіметіміздің саяси экономикалық және әлеуметтік міндеттерінің негізі болып саналады.
Экология – бүкіл адамзат баласының шалыс басқан іс-әрекеттеріне келешекте шек қоятын, оның тыныс-тіршілгіне тікелей атсалысатын ғылымның бір саласы.
Туған жер, өскен ел, жүрекке жылы сөздердің бәрі де табиғат деген таңғажайып ұғыммен бірігіп жатады. Қазақстан табиғаты көз тартар аса көркем, бар сұлулыққа бай өлке.
1-оқушы: Қазақстан – туған өлкем,
Жер бар ма екен сендей көркем.
Көрсін деп сені күллі әлем,
Жалауыңды көкке ілем
2-оқушы: Көз алдымда көгілдір тау мұнартып,
Аспанымда аққудың әні қалқып,
Құшақтап бір өзіңді туған далам
Жатамын көк шалғында жаным балқып.
3-оқушы: Тасып жатқан өзендер жағасынан,
Сары белде сағымдар арасынан,
Тарайды дән жұпары бар әлемге
Қазақтың қасиетті даласынан.
Ән «Атамекен»
2-жүргізуші: Табиғат, Жер-ана, Туған жер, Атамекен деген құлаққа жылы естіліп, шаттық сезімін ұялататын ұлы ұғым. Табиғат жер-ананы сүйе білу, аялау әр адам борышы.