"Отбасылық жәдігерлер"

«Науырзым ауданының білім бөлімі Раздольный орта мектебі»ММ

Ғылыми жоба

Тақырыбы:

«Отбасылық жәдігерлер»

Орындаушы :Көнербай Айым

Сынып: 9 «А»

Пән: «Өзін –өзі тану»

Жетекшісі:Жакибаева Кулпаш Айтбаевна

Мақсаты «Рухани жаңғыру» бағдарламасын жүзеге асыру барысында ата-бабадан қалған мұраны зерттеп, талдау жасау.
тәрбие беру:

Міндеті: Қазақ халқының тұрмыс – тіршілігінде қолданған заттардың маңызына зер салу.

- Тәуелсіз елімізде ата – бабамыздың қалдырған асыл мұрасын қадірлеп, жоғалғанды жаңғыртып, қайта жаңартатын ендігі болашақ ұрпақ - біздің қолымызда екенің түсіндіру.

Кіріспе

Президентіміз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың желтоқсан айындағы жолдауында «Біз өзіміздің ұлттық мәдениетіміз бен дәстүрлерімізді осы әралуандылығымен және ұлылығымен қосып қорғауымыз керек, мәдени игілігімізді бөлшектеп болса да жинастыруымыз керек» деп жазылған. Киелі қара топырағымызда орын алған түрлі тарихи жағдайларға байланысты бір жанып, бір сөніп отырған мәдениетімізде қазіргі таңда ешбір мәдениетке ұқсамайтын ерекше сипат қалыптасады.

Адымызға қойылған «Рухани жаңғыру» бағдарламасынын мақсатын жүзеге асыру үшін, бүгінгі ғылыми жұмысымның тақырыбы «Отбасылық жәдігерлер».

Аннотация

Айым,ғылыми жобаны жазу барысында Елбасымыздың алдымызға қойылған “Рухани жаңғыру”бағдарламасын жүзеге асыру мақсатымен, ертеден келе жатқан мәдени – мұраларды негізге ала отырып жазған.Жазу барысында жалпы толық қамтылған.Онда адамзаттың ғасырлар бойы сақтап,осы күнге дейін жеткізген отбасылық қасиетті заттарды іздестіріп,тарихын зерттеді.

Яғни,ұлттық өнегемізді өскелен ұрпаққа жеткізітін басты мұралардың бірі – күнделікті қолданыста жүрген, тарихи жәдігерлер.Кейбіреулер әжесінен қалған алтын – күміс әшекейлерді қадір тұтса, кей отбасында қол- жазба,ата – бабадан қалған құрал - саймандарды ,ыдыс – аяқты, т.б. нәрселер атасынан, әжесінен, енесінен қалған көз деп сақтап, ұрпақтан – ұрпаққа жеткізіп, қадірлеп қастерлейді.Үлкен сүйіспеншілікпен,елжандылықпен ата – баба мұрасына, дәстүріне тағзым ету арқылы біз өзіміздің ұлттық құндылықтарымызды ұлықтаймыз.

Оқушым,бұл жобаны жазу барысында кеінен дайындалғанын байқатты.

Данная научная работа посвящена реализации программы Н.А.Назарбаева “Рухани жаңғыру”.В работе отмечена особенность национального, древнего культурного наследия. Особо рассмотрены священные,семейные реликвии которые сохранились на протяжении веков. Семейные записи,предковые инструменты,посуда которые до сегодняшних дней хранят и почитают жители нашего села.

Ученица проделала огромную работу,для того чтобы исследовать культурное наследие казахского народа.

Негізгі бөлім

Қазақ дәстүрге, ырымға, қолөнерге өзінше бай,оның ішінде ұлттық күнделікті қолданыста болатын ыдыстар,әшекей –бұйымдар өте көп. Біз бүгін өскелен ұрпаққа ұмыт қалып бара жатқан осындай бірнеше жәдігерлергді таныстыра кетуді жөн көрдік. Қарапайым шәугімнің орнын тефаль, күбінің орнын сепаратор басқан заманда, мұны білу маңызды.Өзініз біліңіз, өзгеге айтыңыз...

Бұл жоба Қазақ халқының, сонау заманнан бері ата-бабамыздың бізге қалдырған асыл да мәдени мұраларының бірі,отбасымыздағы асыл, көне, киелі үй тұрмысының заттары туралы.Әр заттың адам өмірінде белгілі бір маңыз иеленетін жоққа шығара алмаспыз.Ата - бабамыздан қалған киелі заттардың өзіндік қасиеті шариғатқа қатысты, тәрбиелік мәні, саналы орын болған. Демек, ата-бабаларымыз ұлт тұрмысында ас сақталатын ыдыс аяққа үлкен мән берген.Олар ыдысты көбіне ағаштан (еменнен,қайыннан,) малдың (Жылқының,ешкінің) терісінен,металдан (Мыстан,жезден) жасаған.

Зерттеулік жұмыс:

Өзімнің зерттеулік жұмысымның барысында, ауыл тұрғындарының қолданысында көптеген көне заттарды кездестіріп, олардың қайдан пайда болғаның, не үшін қолданғаның интернет желісінен, газет бетінен, мектеп кітапханасынан, тарих пәнінің мұғалімінен сұрастырып, мәлімет іздеп зерттедім. Қазақ халқы ыдыс ХХ – ші ғасырдан келе жатқан қымыз құятын ыдыс – күбі талдан, аршадан қиып жасалатын, айран, қымыз пісуге арналған іші кең ыдыс. Бұл ыдысты қазақ халқында ғана емес, басқа халықтарды кеңінен таралған. Мысалы: Татар халқында «гүбі» деп аталған, орыс халқында «маслобойка» деп аталған, яғни май шайқау үшін қолданған. Піспек – сабадағы, күбідегі асты шайқайтын дөнгелек басты, сапты құрал, ал саба – ол қымыз ашытатын ең үлкен ыдыс,тұтас малдың терісінен тігіледі. Арайлым апайдын айтуынша, қазіргі қолданып жүрген күбі әжесінін қалған екен.

Ең бірінші Қыш күйдірітін пеш, Қол диірмен тастары, тары қалдықтары сақ қаласы Бәбіш – Молда деген жерде табылған екен.осы мәліметке сенетін болсаққол диірменді б.з.б. IV ғасырда сақ қоғамында қолданыста болған. Гүлбике апайдың қол диірмені үлкен енесінен мұра ретінде қалыпты. Диірменнің екі үлкен тас және ағаш тұтқасы бар,әр түрлі дақылдар дәндерін майдалауға арналған зат. (Видео) Ауыл тұрғындарынан сұрастыра келе Ырысты әжейдің үйіне келдік. Ырысты әже бізге Құран кітапты көрсетті. Киелі кітап ХХ ғасырдың, жобалап айтқанда 1930 -1935 жылдан бері келе жатқан көрінеді. Атасынан қалған дүниені, көзінің қарашығындай сақтап осы күнге дейін жеткізгенің айты.Кітап Араб тілінде жазылған. (Видео) Емдік қасиеті бар киелі шапаңда Ырысты әжейдің үйінен табылды, себебі киелі шапанды әжейдің Әулие, емші атасы мұра ретінде қалдырыпты, яғни балалар ауырғанда жамылып жатса, құлан таза жазылып кетеді екен. Киелі шапанның иесі әжейдің атасы Жұнісхан Үндемесұлы. (Видео) ...Зерттеп,ізденіп, Сырлыбай Бүркітбайұлының «Марал Ишанның Нұр шапағаты» атты кітабындағы, газет бетіндегі мәліміттерге, жүгене келе Жұнісхан Үндемесұлы атамыз Әйгілі Марал Ишан бабамыздың шөбересі болып шықты.

Қорытынды: Зерттеу жұмыстарын жүргізу нәтижесінде анықталғандай,Ата – бабамыз әрбір қолданған затқа үлкен мән берген, көне жәдігерлерді кұрметтеп, қасиеттеп ұстап, ұрпақтан – ұрпаққа мұра ретінде жеткізе білген.

Қолданылған әдебиет: Интернет дереккөздері WIKIPEDIA, газет «Қостанай таңы» 2015 ж., Сырлыбай Бүркітбайұлы «Марал Ишанның Нұр шапағаты» 1998 ж.