К?ні:24.11.2014
Сыныбы:7а
Т?легенова А.О.
?деп – е? ?ымбат мирас
Саба?ты? ма?саты: Балаларды? ?мірге ?ажетті білік-да?дыларын тере?дете отырып, ?лтты? ?деп-??рып пен салт-д?ст?рге баулу, с?лемдесу, ?она? к?ту, сыйласты?, ?лкенге ??рмет к?рсету, кішіге ?ам?ор болу т?різді ?дептілік ?а?идаларын ме?герту ар?ылы имандылы??а, инабаттылы??а, адамгершілікке т?рбиелеу.
Саба?ты? к?рнекілігі: ?аза? хал?ыны? т?рмыс-тіршілігінде ке?інен ?олданылатын киіз ?й макеті, ?анатты с?здер, ма?ал-м?телдер, шарлар, г?лдер, суреттер, ?. Табылдиевті? портреті, тапсырмалар.
Т?рі: ??гіме.
?олданыл?ан ?діс-т?сілдер: с?ра?-жауап, пікір алысу, ??гімелеу, м?нерлеп о?у.
Саба?ты? барысы:
І. ?йымдастыру кезе?і. Ше?берге орналасу, амандасу. – Балалар, келі?дер, бізді? с?йікті ше?берімізде т?рып бір-бірімізбен амандасайы?.
Амансы? ба, Алтын к?н?!
Амансы? ба, К?к аспан?!
Амансы? ба, Жер - Ана?!
Амансы? ба, достарым?!
Сіздерді к?рсем ?уанам!
ІІ. ?атысушыларды таныстыру. - ??рметті ?стаздар, ата-аналар, о?ушылар! «?деп – е? ?ымбат мирас» ашы? т?рбие са?атымызды бастаймыз. Алдымен ?рбір бала ?зіні? есіміні? бірінші ?рпіне с?йкес келетіндей, ?дептілік мінез-??лы? к?рсеткіштеріне байланысты ?здерін таныстырып ?теді.
Мысалы: сыпайы Саида, ?депті ?ділет ж?не т. с. с.
ІІІ. Ма?ал-м?тел айту.
М??алім с?зі: - Т?рбие са?атын ?деп туралы ма?ал-м?телдермен ашайы?, к?не, кім ?андай ма?ал айтады екен?!
v Бала т?рбиесі бесіктен.
v ?депті бала — арлы бала,
?депсіз бала — сорлы бала.
v ?зі?ді-?зі? сыйламаса?, ?згеден сый д?метпе.
v Т?рбиелі адам — та?алы атпен те?.
v Жа?сылы? еккен ал?ыс орады.
v Итті к?шігінде ?йрет.
v Тісі шы??ан бала?а, шайнап берген ас болмас.
v ?лкенді сен сыйласа?, кіші сені сыйлайды,
Кіші сені сыйласа, кісі сені сыйлайды.
v ?депсіз ?скен адамнан, т?ртіппен ?скен тал арты?.
v Адам ?дебімен к?рікті.
v ?деп басы – тіл.
v ?депті дегенше, ?демі десейші.
v ?йел — ?депті? ?ліппесі.
v Т?рбие басы — тал бесік.
- ?те жа?сы, ?депті болу - ?р баланы? міндеті. ?дептілік адамны? е? жа?сы ?асиеті. ?депті бала болаша?та ?зіні? жа?сы азамат екенін д?лелдеп, а?са?ан арманына жетеді. ?деп туралы ма?ал-м?тел к?п біледі екенсі?дер. Ал, енді осы ?дептілік дегенді ?алай т?сінесіз? Сол ж?нінде ?здері?ні? пікірлері?ді ты?дайы?.
ІV. Пікір алысу:
1 - о?ушы: - ?дептілік - ?демілік. ?депті адам ?демі. Ол ?зіні? д?рыс киінуі, сыпайы с?лемдесуі, ?зін-?зі к?те білуімен ?демі.
2 – о?ушы: - ?демі адамны? б?рі ?депті бола ма?
?дептілік дегеніміз ?зін-?зі кез-келген ортада ?стай білу. Ол ?демі болмаса да, ?зін-?зі ?стай білсе - ?депті.
3 – о?ушы: - ?лкен кісілерге «Ассалаума?алейкум» деп амандасып, аманды?ын, денсаулы?ын с?рау парыз. Д?рыс амандасуды? адамгершілік, имандылы? м?ні бар. Иманы жо?ты?, ?лты жо?.
4 – О?ушы: - Неге? «Ассалаума?алейкум» деп амандаспастан, ?лкендер с?лемімізді алмай ма? ?йтеуір ?ндемей кетпесек болды емес пе?
5 – О?ушы: - Д?рыс тама?тану, мезгілді ?йы?тау, ата мен ананы сыйлау - халы?ты? д?ст?р, халы?ты? ?деп. Біз осы н?рселерді, адамгершілік ?а?идaларды са?тай білсек, ?лтты? ?депті ?ор?ай білеміз.
6 – О?ушы: - Т?нде ?йы?тауын ?йы?тармын-ау, біра? теледидардан жа?сы кино болып жатса, оны неге к?рмеймін. Сонда мен ?депсіз бол?аным ба?
7 – о?ушы: - Сен д?рыс демалмаса? ерте т?ра алмайсы?. ?рбір тірлікті? ?з уа?ыты бар. Оны д?рыс пайдалануды? ?зі ?дептілік.
8 – о?ушы: - Жа?сы амандассам, ?демі киінсем, сыпайы с?йлесем, тек ?ана д?рыс ?йы?тама?аным ?шін ?депсіз емеспін деп ойлаймын.
9 - о?ушы: - ?лкен адам?а с?лем беру кіші адамны? міндеті. ?аза?та «Алыстан алты жасар бала келсе, алпыс жаста?ы ?ария с?лем береді» деген бар. Ал кездескен кезде кіші адам ?лкен с?лем бермей кетсе, ол ?депсіздік, к?ргенсіздік, с?лем беру имандылы?, инабаттылы?, к?ргенділік, м?дениеттілік белгісі.
10 – о?ушы: - С?лемдескенде, с?лем бергенде, ?ркім дауысты? дабырламауына, ?ніні? ?йлесімділігіне, я?ни дауыс ыр?а?ына ерекше к??іл аударып, салма?пен, ?деппен с?йлеуге міндетті. С?з басы с?лем дегеніміз сол.
V. М?нерлеп о?у
1- бала: ?дептілік дегені?
?р?ашанда керегі?
?семпазды? дегені?
?уре-сарса? ?легі?.
2 - бала: Атам ма?ан ?м?нда
?депті жан бол деген
Ата с?зі санамада.
Жасы ?лкенге жол берем.
3 - бала: Алдын орап кісіні?
Кесіп ?тпей к?лдене?
Ізетімен кішіні?
С?лемдесіп ?ол берем.
4 - бала: Атам ма?ан ?м?нда
Кішіпейіл бол деген
Атам с?зі санамда
Ма?танбауды ж?н к?рем.
5 - бала: Атам ма?ан ?м?нда
?ділетті бол деген
Ата с?зі санамда
Ж?рем тура жолменен.
6 - бала: ?згелерден ?зімді
Санамаймын жо?ары
Арты? айтып с?зімді
Желпінгенім жо? ?лі.
7 - бала: Апаны? тілін алса егер
Тама? ішсе іш десе
Демал десе демалса
Су?а т?ссе, т?с десе.
8 - бала: ?олынан м?ндай баланы?
К?ш болады к?ш десе
Іс келеді, іс десе
Шыны?ып ?сіп толады
?лкен жігіт болады.
9 - бала: Кім ?лкенді ты?даса
Кім ?лкенді сыйласа
?лкен бол?ан кезінде
Сыйлы болма? ?зі де.
10 - бала: Ата-ананы? тілегі
Адам болып ?скені
Адамды?ты? белгісі
Адам болып ?скені?.
VІ. М??алімні? ??гімесі(та?тада?ы суретті пайдалану).
– Киіз ?й – байыр?ы к?шпенді ?аза? хал?ыны?, я?ни ата-бабамызды? к?неден келе жат?ан баспаналарыны? бірі. Киіз ?йді ?азіргі уа?ытта да жиі пайдаланады. Сондай-а? киіз ?йді таби?ат апатынан жапа шеккен жерлерге уа?ытша баспана ретінде жеткізеді. Сондай зілзаланы? бірі - биыл?ы ?атал ?ысты? со?ын ала Алматы облысы, А?су ауданы, ?ызыла?аш ауылында?ы су тас?ыны екенін сендер білесі?дер. Еліміз ?ызыла?ашты?тар?а тек баспана жа?ынан ?ана емес, а?шалай ж?не заттай к?мек к?рсетіп жатыр.
?йткенмен киіз ?йге жай ?ана баспана ретінде ?арау?а болмайды. Аума?ы шап-ша?ын болса да ?р адамны? онда?ы отыратын орыны мен отыру ?дебі бар екен. Отыру ?дебінде с?йеніп отыру?а ж?не тіреніп отыру?а болмайды. Ж?н білмейтін жастар ?детте т?рдегі ж?кке, о? жа?та?ы т?секке, немесе сол ?анатта?ы керегеге с?йеніп отыра салады. Олай отыру?а болмайды, себебі м?ндай отырыс шарша?ан, ауыр?ан, я сыр?ат адамны? сипатын береді. ?аза?тарды? ?лкен-кіші, к?рі-жасыны? б?ріне бірдей ер адамдар ?шін отыруды? орта? т?ртібі малдас ??ру. Ал, ?йелдер ?детте бір тізерлеп отырады. Оны? ?зінде ая?ы к?рінбеуі шарт, сонды?тан ая?тарын к?йлекті? тізеден т?скен етегімен ?ымтап отырады. Салт атты жолаушы ?детте киіз ?йді? сыртынан келіп т?седі, ал есік алдынан кесе к?лдене? ?ту ?депсіздік, ша?ыра?ты сыйлама?анды? болып есептеледі. ?й артына т?сіп, ат байлар алдында ?детте, ?йде адам барма екен деп дыбыс береді. Ал ?йдегі адам оны? алдынан шы?у?а тиіс, (?детте кім екен, біліп кел деп жастарды ж?мсайды). Киіз ?йге аузында?ы асын шайна?дай кіруге болмайды, б?л на?ыз ж?генсіздік, ?депсіздік саналады.
?ІІ. ?ортынды, рефлексия. М??алім с?зі: - Балалар, біз б?гін не туралы ??гімелестік? ?андай жа?алы? болды? Б?гінгі саба?тан ал?ан ?сері? ?андай боды?
(Та?тада жа?ымсыз ?деттерді? бейнесі ілінген, о?ушылар сол бойынша ?ыс?аша ?з ойларын білдіреді).
1. Бір мезгілде ?йы?тап, белгілі уа?ытта оянып ?йрен.
2. Ерте т?рып, таза ауада дене?ді шыны?тыр.
3. К?нде та?ерте? сал?ын сумен жуын.
4. К?шеде ж?ргенде, к?ше т?ртібін са?та.
5. К?шеде, к?пшілік орындарында ?деп са?та.
6. ?й жинауды, еден сыпыруды, ыдыс-ая? жууды ?мытпа.
7. ?лкендерді?, ата-ананы? тілін ал.
