Саба? жоспары №7
К?ні: 19.10.2015 жыл
П?н: Технология
Сынып: 9 «А»
Та?ырыбы: «?аза? хал?ыны? д?ст?рлі асханасында?ы екінші та?амдар»
Ма?саты: О?ушыларды? ?аза? хал?ыны? д?ст?рлі асханасы жайында т?сніктерін ке?ейту
Міндеті: ?лтты? та?амдарды? т?рбиелік м?ніні? тере? екендігін айту;
?лтты? та?ам т?рін дайындау ?абілеттерін дамыту;
??ыптылы??а, тазалы??а, ?лтты? ??ндылы?тарды сыйлау?а т?рбиелеу;
К?рнекілігі: Слайд материалдары, суреттер, таратпа материалдар, н?с?ау карта
Саба? т?рі: аралас саба?
Саба? барысы:
І. ?йымдастыру кезе?і
- О?ушылармен с?лемдесу;
- Саба??а ?атынастарын аны?тау;
- Назарларын саба??а аудару
ІІ. ?ткен саба?ты ?айталау
С?ра? – жауап ?дістері ар?ылы:
- Шабыл?ан етті ?андай еттен дайындайды? (Шабыл?ан ет массасын дайындау ?шін мойын б?лігі, ??рса? еті, жиек еттері, сол сия?ты кесінді еттері, етті ажырату ж?не м?шелеп б?лу кезінде алынып, пайдаланылады);
Шабыл?ан еттен ?андай шала фабрикаттар дайындалады? (Котлет. Котлетке ?ажет шабыл?ан ет массасын ?ой етінен дайындайды, сыба?алайды, сопа?ша пішін беріп, с?йек ?осады, одан кейін льезонда ыз?алдап, кепкен нан?а аунатады.
Полтавалы? котлеттер – массаны сиыр етінен дайындайды, о?ан май (?са? текшелерге турал?ан) ж?не ?са?тал?ан сарымса? ?осып, араластырады. Сосын сыба?алап, котлет пішінін береді, одан кейін кепкен нан?а аунатады, ?р сыба?а?а 2 данадан пайдаланады.
Шабыл?ан ет таби?и шницелі – массаны ?ой, сиыр еттерінен дайындайды. Одан кейін сыба?алап, ?алы?ды?ы 1 см сопа? пігін береді, сосын льезонда ыл?алдап, кепкен нан ?нта?ына аунатады.
Фрикаделькалар – етті кесектерге турап еттарт?ыштан ?ткізеді. Етке ?са?тап турал?ан басты пияз, шикі ж?мырт?а, ?нта?тал?ан б?рыш, д?міне ?арай т?з бен су ?осады. Барлы?ын жа?сылап араластырады, сосын сыба?а?а, я?ни ?р?айсысы 71 г болатын шариктерге б?лшектейді.
Люля-кебаб – шабыл?ан ет массасынан (?ой еті) дайындайды. Котлетке арнал?ан ?ой етін кесектерге б?ліп турап, о?ан басты пияз бен ?ойды? майын (??йры? май) ?осып, еттарт?ыштан 2-3 рет ?ткізеді, д?міне ?арай т?з, ?нта?тал?ан б?рыш салып, жа?сылап араластырады).
- ?те жа?сы, енді ?йге сендерге ?андай тапсырма берілді? (?аза?ты? ?лтты? асханасыны? та?амдары жайында біліп келу)
- Я?ни, ?аза? хал?ы ?те ?она?жай халы?. ?рдайым ?она?ты ?арсы алып, т?рге отыр?ызып, барын ?она?ты? алдына тосып, дастархан жай?ан. ?азір сендер, ортада та?амдарды? аты жазыл?ан суреттер берілген, солар жайында айтып, та?тада?ы дастархан?а орналастырасы?дар.
- Бешбарма?;
- ?уырда?;
- ?сіп (?кпе, бауыр мен б?йрек, ??йры? майды ?те ?са?тап турап, к?ріш, ?са? турал?ан пияз, т?з, б?рыш ?осып, жа?а сойыл?ан малды? ішегіне салып пісіріп, ?зірлейді);
- ?ымыз;
- ?азы, тіл; (?азы - малды? ішегіне етті т?здап салады, тіл – сиырды? тілін ?азан?а салып пісіреді)
- ?те жа?сы, рахмет!
ІІІ. Жа?а саба?
Б?л жерде бешбарма? – б?рімізге белгілі ?аза?ты? басты та?амы. Осы та?амдарды? ішінде екінші та?ам?а ?ай та?амдарды жат?ызу?а болады? (?уырда?, ?сіп).
- Сонымен ?атар, балалар, ?аза? асханасы ?те к?лемді бол?анды?тан кейбір та?амдар ?мыт болып барады, мысалы сірне – ол да ?аза?ты? та?амы. Сірне – ту?анына 2-4 к?н бол?ан жас ?озыны? етін ?азан?а салып, ?стіне бие с?ті мен с?йы? ?айма? ??йып ?зірлейтін та?ам. Б?л та?амды да екінші та?ам?а жат?ызу?а болады.
?арын б?ртпе – ?са? малды? жас етін турап, с?йектерін шауып б?леді де жуып, айналдыр?ан ?арын?а салып, т?здап, б?рыштап, жуа, сарымса? ?осып, аузын байлап, ?азанда?ы су?а ?айнатып пісіреді.
?азіргі уа?ытта екінші та?ам ретінде ?уырда?, м?нті, тіл, ?азыны турап ?ояды. Та?амдарды? ?анша т?рі бол?анымен, оларды? барлы?ыны? ??рамында – ет бар. Я?ни ет ар?ылы барлы? та?амды дайындайды. Жалпы ?аза?ты? ?лтты? та?амдары негізінен ?шке б?лінеді: ет та?амдары, с?т та?амдары, ?н та?амдары. ?ай кезде болмасын, ?аза?ты? дастарханынан осы ?ш та?амны? т?рін міндетті т?рде таба аламыз. Оны? ішінде – бауырса?. Ол бірінші та?амдар болсын, екінші та?амдар болсын, ?стел ?стінде т?ратын ?н та?амы. Бауырса? – бидай ?нын ашытып, ?рт?рлі ?лгіде жасап, май?а пісіреді. ?аза?ты? той, мереке дастар?анында міндетті т?рде бауырса? болу?а тиісті.
- Балалар, біз білеміз, бауырса? пісіру – ол бір той, мереке. Барлы? ж?рт жиылып, ?амыр илеп, оны кесіп, біреуі – ?азан?а салып пісіріп, ?лкен дастархан жаяды. Дастархан – барлы?ыны? басын біріктіретін ?асиетті орын. Дастархан – татулы??а, ынтыма??а, бірлікке ша?ырады.
IV. Кіріспе б?лімі
Ынтыма?ымыз бен бірлігіміз жарассын деп, дастарзханымыз?а бауырса?ымызды дайындай?.
- Н?с?ау карта тарату, талдау;
Н?с?ау карта
«Бауырса?»
Керекті азы? – т?ліктер: 4-5 ста?ан бидай ?ны, бір ас ?асы? ашыт?ы, 2 ас ?асы? ?ант, 1 шай ?асы? т?з, 1 ста?ан с?йы? май, 1 ста?ан с?т (немесе су), 2 ж?мырт?а.
Дайындалу реті:
- Бауырса? пісіру ?шін жылы су?а ашыт?ы, ?ант, ?н салып жылы жерге ?ою керек;
- Ашы?ты к?піршектеніп ашы?ан кезде т?з, май, ж?мырт?а, ?н салып ?те ж?мса? етіп иін ?андыра илейді;
- Ж?мса? иленген бауырса? жа?сы ?абарып, ж?мса? болып піседі.
Керекті ??рал – жабды?тар: о?тау, кескіш, кепсер, таба?.
- ?амыр дайын бол?ан со?, нанды керек м?лшерде кесіп алып, о?таумен 2 смдей етіп жаяды, керек пішінде кесіп алады.
- Май ?ыз?ан кезде ыдысты? к?лемін байланысты бауырса?тарды м?лшерлеп ?уырады. Бауырса?тарды аударып, екі жа?ын бірдей етіп ?уырып ?азаннан майын сор?ытып алады.
- Дайын бол?ан бауырса?ты ?сынады.
Астары?ыз д?мді болсын!
- Бауырса? пісіру кезінде кескіш ??ралдармен, ысты? ыдыспен, электр пешімен ж?мыс жасаймыз.
- ?ауіпсіздік ережесін ату;
- Бауырса? пісіру.
V. Сараманды? ж?мыс
- Баурса? пісіру;
- О?ушыларды? ж?мыстарын ?ада?алау;
- ?ауіпсіздік ережесіні? са?талуын ?ада?алау
VІ. Бекіту б?лімі
Жа?сы, балалар, бауырса?ымыз дайын болса, дастарханымыз?а орналастырып, ?она?тарымыз?а ?сынайы?.
Балалар, жа?а айтып ?ткендей, ?р та?амны? ?зіні? ?сыну м?дениеті бар деп айтты?. Енді Зейнеп Ахметованы? мына с?здеріне ??ла? салса?.
БАС ТАРТУДА?Ы Т?РТ ?АТЕЛІК.
?она?тар кеткен со? жа?алап шай жасап, енді ?зіміз дастар?ан басына отырды?. Бай?аймын атаны? ?аба?ы салы??ы, ?нсіз темекі шегіп отыр. Бір кезде:
– Дастар?аны? толымды, астары? д?мді болды. ?сіресе «?мытыл?ан тама? ?ой мыналар» деп ?сіп пен с?т ??й?ан ?кпе олар?а ?те ?нады. Біра? соны? б?рін сен жіберген т?рт ?ателік жуып кетті. ?она?тар оны бай?ады-бай?амады дей алмаймын. Ал мен аны? к?рдім, – дегенде дымым ішіме т?сіп, к?зім ?арауытып кетті. Б?ріскенім соншалы?, ??рттай тесікке сыйып-а? кетер едім.
– Ол не, папа? – деп Б?ке? ?кесіне ?арады. Біра? ата ма?ан ?арап, ма?ан арнап с?йледі:
– Біріншіден, есі д?рыс ?аза?ты? ?йелі ?она??а бас к?теріп кірмейді. Жаман-жа?сы болсын басие? аман. Екінші ?ателігі? – басты ш?йде жа?ымен ?келгені?. ?ой ш?йдесі емес, т?мсы?ын ал?а беріп ж?реді. ?шінші ?ателігі? – ?ойды? тісін ?а?пай ?келгені?. Б?л – е? алдымен, тазалы?. ?ой тісіні? т?бінде не жат?анын ?айдан білесі??! Ш?п жейтін, жем жейтін мал ?ой. Содан кейін м?ны? екінші ма?ынасы бар. ?азір ?мытыл?ан, к?нек?здер болмаса, к?пшілік біле бермейтін жа?ын да айтайын. ?аза?тар талай н?рсені ым, т?спал, ишара ар?ылы білдірген текті халы?. Соны? біреуі – осы ?а?ылма?ан тіске байланысты. Сыйласып ж?рген екі адамны? біреуі ?лденеге ренжіп, біра? соны «с?з к?бейер» деп айта алмай ж?рсе, ?зі ренжіп ж?рген адамы ?йіне келгенде етпен бірге алдына тісі ?а?ылма?ан басты ?ояды. Сонда бас ?ста?ан адам «?-?, мынаны? ішінде ма?ан деген бір ?ыжылы бар екен, тісін басып ж?ріпті-ау» деп ??а ?ояды. Ары ?арай ренішті? т?йінін шешіп, т?сінісуге бет т?зейді. Ал т?ртінші ?ателігі? – басты ?ас?аламай ?келгені?. Талайлар м?ны? м?нін ??пайды. Ол – «т?рт ??была? те? болсын, ма?дайы? ашы? болсын» деген ізгі тілек. Мен сені? ?ателіктері?ді беті?е басып, кемсітейін дегенім жо?. Ден ?ойып, к?кейге т?йіп алсын деп айтып жатырмын. Сен болса?, ?нжыр?а? т?сіп, тауы? ша?ылып, аласарып отырсы?. Ж?н с?зге жасыма?ын, ??ты? ба? – деп ата орнынан т?рды.
– ??тым. – Дауысым жер астынан естілгендей зор?а шы?ты.
– Ой, папа, керемет н?рселерді айтты?! Біра? мына Зейнеп енді басты ма?ан к?тертетін болды ?ой, – деп Б?ке? ?кесіне ілесе кетті.
Мен орынды??а желімденіп ?ал?андай ?оз?алмай біраз отырдым. Екі к?ннен бері тыпырла?ан ?айран е?бегім-ай! Ішім удай ашыды. Біра? ?атені мойындау керек. ?йелдерді? бас к?термейтінін, тісін ?а?у керек екенін білетін секілді едім. Не ?ара бас?анын ?айдам?! Т?сіндіріп айта да, а?тала да алмаймын. «Жазым келсе, быламы??а тіс сынар» деген осы екен-ау!
Сол бір жіберген ?ателіктерім ма?ан ?мірлік саба? болды, ?айтып еш?ашан ?мытпадым. ?аза?и т?рбие мен ізет-??рметті білдіретін атаны? бас т??ірегіндегі ??гімесін ?зімнен кейінгілерге ?лгі ретінде айтудан жалы?пай келемін. ?йткені б?л да – бабалардан ?ал?ан бір жа?сы н?с?а ?рі аманат.
Зейнеп АХМЕТОВА
- Ия, балалр, осы бір бабалардан ?ал?ан аманатты ?мытпай, есте са?таса?, болаша?та жаман адам болмайтынымыз аны?. Рахмет!
- О?ушыларды саба??а ?атынасына ?арай ба?алау;
- ?йге тапсырма: т?зды? жайында ма?л?мат жазып келу.
VІІ. Ж?мыс орнын жинау
- Кезекшілер міндетін ат?ару;
- ??рал – жабды?тарды орналастыру;
- Сапасын тексеру
Н?с?ау карта
«Бауырса?»
Керекті азы? – т?ліктер: 4-5 ста?ан бидай ?ны, бір ас ?асы? ашыт?ы, 2 ас ?асы? ?ант, 1 шай ?асы? т?з, 1 ста?ан с?йы? май, 1 ста?ан с?т (немесе су), 2 ж?мырт?а.
Дайындалу реті:
- Бауырса? пісіру ?шін жылы су?а ашыт?ы, ?ант, ?н салып жылы жерге ?ою керек;
- Ашы?ты к?піршектеніп ашы?ан кезде т?з, май, ж?мырт?а, ?н салып ?те ж?мса? етіп иін ?андыра илейді;
- Ж?мса? иленген бауырса? жа?сы ?абарып, ж?мса? болып піседі.
Керекті ??рал – жабды?тар: о?тау, кескіш, кепсер, таба?.
- ?амыр дайын бол?ан со?, нанды керек м?лшерде кесіп алып, о?таумен 2 смдей етіп жаяды, керек пішінде кесіп алады.
- Май ?ыз?ан кезде ыдысты? к?лемін байланысты бауырса?тарды м?лшерлеп ?уырады. Бауырса?тарды аударып, екі жа?ын бірдей етіп ?уырып ?азаннан майын сор?ытып алады.
- Дайын бол?ан бауырса?ты ?сынады.
Астары?ыз д?мді болсын!
Н?с?ау карта
«Бауырса?»
Керекті азы? – т?ліктер: 4-5 ста?ан бидай ?ны, бір ас ?асы? ашыт?ы, 2 ас ?асы? ?ант, 1 шай ?асы? т?з, 1 ста?ан с?йы? май, 1 ста?ан с?т (немесе су), 2 ж?мырт?а.
Дайындалу реті:
- Бауырса? пісіру ?шін жылы су?а ашыт?ы, ?ант, ?н салып жылы жерге ?ою керек;
- Ашы?ты к?піршектеніп ашы?ан кезде т?з, май, ж?мырт?а, ?н салып ?те ж?мса? етіп иін ?андыра илейді;
- Ж?мса? иленген бауырса? жа?сы ?абарып, ж?мса? болып піседі.
- Керекті ??рал – жабды?тар: о?тау, кескіш, кепсер, таба?.
- ?амыр дайын бол?ан со?, нанды керек м?лшерде кесіп алып, о?таумен 2 смдей етіп жаяды, керек пішінде кесіп алады.
- Май ?ыз?ан кезде ыдысты? к?лемін байланысты бауырса?тарды м?лшерлеп ?уырады. Бауырса?тарды аударып, екі жа?ын бірдей етіп ?уырып ?азаннан майын сор?ытып алады.
- Дайын бол?ан бауырса?ты ?сынады.
Астары?ыз д?мді болсын!