Вторые блюда казахской национальной кухни

Саба? жоспары №7

К?ні: 19.10.2015 жыл

П?н: Технология

Сынып: 9 «А»

Та?ырыбы: «?аза? хал?ыны? д?ст?рлі асханасында?ы екінші та?амдар»

Ма?саты: О?ушыларды? ?аза? хал?ыны? д?ст?рлі асханасы жайында т?сніктерін ке?ейту

Міндеті: ?лтты? та?амдарды? т?рбиелік м?ніні? тере? екендігін айту;

?лтты? та?ам т?рін дайындау ?абілеттерін дамыту;

??ыптылы??а, тазалы??а, ?лтты? ??ндылы?тарды сыйлау?а т?рбиелеу;

К?рнекілігі: Слайд материалдары, суреттер, таратпа материалдар, н?с?ау карта

Саба? т?рі: аралас саба?

Саба? барысы:

І. ?йымдастыру кезе?і

- О?ушылармен с?лемдесу;

- Саба??а ?атынастарын аны?тау;

- Назарларын саба??а аудару

ІІ. ?ткен саба?ты ?айталау

С?ра? – жауап ?дістері ар?ылы:

Шабыл?ан етті ?андай еттен дайындайды? (Шабыл?ан ет массасын дайындау ?шін мойын б?лігі, ??рса? еті, жиек еттері, сол сия?ты кесінді еттері, етті ажырату ж?не м?шелеп б?лу кезінде алынып, пайдаланылады);

Шабыл?ан еттен ?андай шала фабрикаттар дайындалады? (Котлет. Котлетке ?ажет шабыл?ан ет массасын ?ой етінен дайындайды, сыба?алайды, сопа?ша пішін беріп, с?йек ?осады, одан кейін льезонда ыз?алдап, кепкен нан?а аунатады.

Полтавалы? котлеттер – массаны сиыр етінен дайындайды, о?ан май (?са? текшелерге турал?ан) ж?не ?са?тал?ан сарымса? ?осып, араластырады. Сосын сыба?алап, котлет пішінін береді, одан кейін кепкен нан?а аунатады, ?р сыба?а?а 2 данадан пайдаланады.

Шабыл?ан ет таби?и шницелі – массаны ?ой, сиыр еттерінен дайындайды. Одан кейін сыба?алап, ?алы?ды?ы 1 см сопа? пігін береді, сосын льезонда ыл?алдап, кепкен нан ?нта?ына аунатады.

Фрикаделькалар – етті кесектерге турап еттарт?ыштан ?ткізеді. Етке ?са?тап турал?ан басты пияз, шикі ж?мырт?а, ?нта?тал?ан б?рыш, д?міне ?арай т?з бен су ?осады. Барлы?ын жа?сылап араластырады, сосын сыба?а?а, я?ни ?р?айсысы 71 г болатын шариктерге б?лшектейді.

Люля-кебаб – шабыл?ан ет массасынан (?ой еті) дайындайды. Котлетке арнал?ан ?ой етін кесектерге б?ліп турап, о?ан басты пияз бен ?ойды? майын (??йры? май) ?осып, еттарт?ыштан 2-3 рет ?ткізеді, д?міне ?арай т?з, ?нта?тал?ан б?рыш салып, жа?сылап араластырады).

?те жа?сы, енді ?йге сендерге ?андай тапсырма берілді? (?аза?ты? ?лтты? асханасыны? та?амдары жайында біліп келу)
Я?ни, ?аза? хал?ы ?те ?она?жай халы?. ?рдайым ?она?ты ?арсы алып, т?рге отыр?ызып, барын ?она?ты? алдына тосып, дастархан жай?ан. ?азір сендер, ортада та?амдарды? аты жазыл?ан суреттер берілген, солар жайында айтып, та?тада?ы дастархан?а орналастырасы?дар.
Бешбарма?;
?уырда?;
?сіп (?кпе, бауыр мен б?йрек, ??йры? майды ?те ?са?тап турап, к?ріш, ?са? турал?ан пияз, т?з, б?рыш ?осып, жа?а сойыл?ан малды? ішегіне салып пісіріп, ?зірлейді);
?ымыз;
?азы, тіл; (?азы - малды? ішегіне етті т?здап салады, тіл – сиырды? тілін ?азан?а салып пісіреді)
?те жа?сы, рахмет!

ІІІ. Жа?а саба?

Б?л жерде бешбарма? – б?рімізге белгілі ?аза?ты? басты та?амы. Осы та?амдарды? ішінде екінші та?ам?а ?ай та?амдарды жат?ызу?а болады? (?уырда?, ?сіп).

Сонымен ?атар, балалар, ?аза? асханасы ?те к?лемді бол?анды?тан кейбір та?амдар ?мыт болып барады, мысалы сірне – ол да ?аза?ты? та?амы. Сірне – ту?анына 2-4 к?н бол?ан жас ?озыны? етін ?азан?а салып, ?стіне бие с?ті мен с?йы? ?айма? ??йып ?зірлейтін та?ам. Б?л та?амды да екінші та?ам?а жат?ызу?а болады.

?арын б?ртпе – ?са? малды? жас етін турап, с?йектерін шауып б?леді де жуып, айналдыр?ан ?арын?а салып, т?здап, б?рыштап, жуа, сарымса? ?осып, аузын байлап, ?азанда?ы су?а ?айнатып пісіреді.

?азіргі уа?ытта екінші та?ам ретінде ?уырда?, м?нті, тіл, ?азыны турап ?ояды. Та?амдарды? ?анша т?рі бол?анымен, оларды? барлы?ыны? ??рамында – ет бар. Я?ни ет ар?ылы барлы? та?амды дайындайды. Жалпы ?аза?ты? ?лтты? та?амдары негізінен ?шке б?лінеді: ет та?амдары, с?т та?амдары, ?н та?амдары. ?ай кезде болмасын, ?аза?ты? дастарханынан осы ?ш та?амны? т?рін міндетті т?рде таба аламыз. Оны? ішінде – бауырса?. Ол бірінші та?амдар болсын, екінші та?амдар болсын, ?стел ?стінде т?ратын ?н та?амы. Бауырса? – бидай ?нын ашытып, ?рт?рлі ?лгіде жасап, май?а пісіреді. ?аза?ты? той, мереке дастар?анында міндетті т?рде бауырса? болу?а тиісті.

Балалар, біз білеміз, бауырса? пісіру – ол бір той, мереке. Барлы? ж?рт жиылып, ?амыр илеп, оны кесіп, біреуі – ?азан?а салып пісіріп, ?лкен дастархан жаяды. Дастархан – барлы?ыны? басын біріктіретін ?асиетті орын. Дастархан – татулы??а, ынтыма??а, бірлікке ша?ырады.

IV. Кіріспе б?лімі

Ынтыма?ымыз бен бірлігіміз жарассын деп, дастарзханымыз?а бауырса?ымызды дайындай?.

Н?с?ау карта тарату, талдау;

Н?с?ау карта

«Бауырса?»

Керекті азы? – т?ліктер: 4-5 ста?ан бидай ?ны, бір ас ?асы? ашыт?ы, 2 ас ?асы? ?ант, 1 шай ?асы? т?з, 1 ста?ан с?йы? май, 1 ста?ан с?т (немесе су), 2 ж?мырт?а.

Дайындалу реті:

Бауырса? пісіру ?шін жылы су?а ашыт?ы, ?ант, ?н салып жылы жерге ?ою керек;
Ашы?ты к?піршектеніп ашы?ан кезде т?з, май, ж?мырт?а, ?н салып ?те ж?мса? етіп иін ?андыра илейді;
Ж?мса? иленген бауырса? жа?сы ?абарып, ж?мса? болып піседі.

Керекті ??рал – жабды?тар: о?тау, кескіш, кепсер, таба?.

?амыр дайын бол?ан со?, нанды керек м?лшерде кесіп алып, о?таумен 2 смдей етіп жаяды, керек пішінде кесіп алады.
Май ?ыз?ан кезде ыдысты? к?лемін байланысты бауырса?тарды м?лшерлеп ?уырады. Бауырса?тарды аударып, екі жа?ын бірдей етіп ?уырып ?азаннан майын сор?ытып алады.
Дайын бол?ан бауырса?ты ?сынады.

Астары?ыз д?мді болсын!

Бауырса? пісіру кезінде кескіш ??ралдармен, ысты? ыдыспен, электр пешімен ж?мыс жасаймыз.
?ауіпсіздік ережесін ату;
Бауырса? пісіру.

V. Сараманды? ж?мыс

- Баурса? пісіру;

- О?ушыларды? ж?мыстарын ?ада?алау;

- ?ауіпсіздік ережесіні? са?талуын ?ада?алау

VІ. Бекіту б?лімі

Жа?сы, балалар, бауырса?ымыз дайын болса, дастарханымыз?а орналастырып, ?она?тарымыз?а ?сынайы?.

Балалар, жа?а айтып ?ткендей, ?р та?амны? ?зіні? ?сыну м?дениеті бар деп айтты?. Енді Зейнеп Ахметованы? мына с?здеріне ??ла? салса?.

БАС ТАРТУДА?Ы Т?РТ ?АТЕЛІК.

?она?тар кеткен со? жа?алап шай жасап, енді ?зіміз дастар?ан басына отырды?. Бай?аймын атаны? ?аба?ы салы??ы, ?нсіз темекі шегіп отыр. Бір кезде:

– Дастар?аны? толымды, астары? д?мді болды. ?сіресе «?мытыл?ан тама? ?ой мыналар» деп ?сіп пен с?т ??й?ан ?кпе олар?а ?те ?нады. Біра? соны? б?рін сен жіберген т?рт ?ателік жуып кетті. ?она?тар оны бай?ады-бай?амады дей алмаймын. Ал мен аны? к?рдім, – дегенде дымым ішіме т?сіп, к?зім ?арауытып кетті. Б?ріскенім соншалы?, ??рттай тесікке сыйып-а? кетер едім.

– Ол не, папа? – деп Б?ке? ?кесіне ?арады. Біра? ата ма?ан ?арап, ма?ан арнап с?йледі:

– Біріншіден, есі д?рыс ?аза?ты? ?йелі ?она??а бас к?теріп кірмейді. Жаман-жа?сы болсын басие? аман. Екінші ?ателігі? – басты ш?йде жа?ымен ?келгені?. ?ой ш?йдесі емес, т?мсы?ын ал?а беріп ж?реді. ?шінші ?ателігі? – ?ойды? тісін ?а?пай ?келгені?. Б?л – е? алдымен, тазалы?. ?ой тісіні? т?бінде не жат?анын ?айдан білесі??! Ш?п жейтін, жем жейтін мал ?ой. Содан кейін м?ны? екінші ма?ынасы бар. ?азір ?мытыл?ан, к?нек?здер болмаса, к?пшілік біле бермейтін жа?ын да айтайын. ?аза?тар талай н?рсені ым, т?спал, ишара ар?ылы білдірген текті халы?. Соны? біреуі – осы ?а?ылма?ан тіске байланысты. Сыйласып ж?рген екі адамны? біреуі ?лденеге ренжіп, біра? соны «с?з к?бейер» деп айта алмай ж?рсе, ?зі ренжіп ж?рген адамы ?йіне келгенде етпен бірге алдына тісі ?а?ылма?ан басты ?ояды. Сонда бас ?ста?ан адам «?-?, мынаны? ішінде ма?ан деген бір ?ыжылы бар екен, тісін басып ж?ріпті-ау» деп ??а ?ояды. Ары ?арай ренішті? т?йінін шешіп, т?сінісуге бет т?зейді. Ал т?ртінші ?ателігі? – басты ?ас?аламай ?келгені?. Талайлар м?ны? м?нін ??пайды. Ол – «т?рт ??была? те? болсын, ма?дайы? ашы? болсын» деген ізгі тілек. Мен сені? ?ателіктері?ді беті?е басып, кемсітейін дегенім жо?. Ден ?ойып, к?кейге т?йіп алсын деп айтып жатырмын. Сен болса?, ?нжыр?а? т?сіп, тауы? ша?ылып, аласарып отырсы?. Ж?н с?зге жасыма?ын, ??ты? ба? – деп ата орнынан т?рды.

– ??тым. – Дауысым жер астынан естілгендей зор?а шы?ты.

– Ой, папа, керемет н?рселерді айтты?! Біра? мына Зейнеп енді басты ма?ан к?тертетін болды ?ой, – деп Б?ке? ?кесіне ілесе кетті.

Мен орынды??а желімденіп ?ал?андай ?оз?алмай біраз отырдым. Екі к?ннен бері тыпырла?ан ?айран е?бегім-ай! Ішім удай ашыды. Біра? ?атені мойындау керек. ?йелдерді? бас к?термейтінін, тісін ?а?у керек екенін білетін секілді едім. Не ?ара бас?анын ?айдам?! Т?сіндіріп айта да, а?тала да алмаймын. «Жазым келсе, быламы??а тіс сынар» деген осы екен-ау!

Сол бір жіберген ?ателіктерім ма?ан ?мірлік саба? болды, ?айтып еш?ашан ?мытпадым. ?аза?и т?рбие мен ізет-??рметті білдіретін атаны? бас т??ірегіндегі ??гімесін ?зімнен кейінгілерге ?лгі ретінде айтудан жалы?пай келемін. ?йткені б?л да – бабалардан ?ал?ан бір жа?сы н?с?а ?рі аманат.

Зейнеп АХМЕТОВА

Ия, балалр, осы бір бабалардан ?ал?ан аманатты ?мытпай, есте са?таса?, болаша?та жаман адам болмайтынымыз аны?. Рахмет!
О?ушыларды саба??а ?атынасына ?арай ба?алау;
?йге тапсырма: т?зды? жайында ма?л?мат жазып келу.

VІІ. Ж?мыс орнын жинау

Кезекшілер міндетін ат?ару;
??рал – жабды?тарды орналастыру;
Сапасын тексеру

Н?с?ау карта

«Бауырса?»

Дайындалу реті:

Бауырса? пісіру ?шін жылы су?а ашыт?ы, ?ант, ?н салып жылы жерге ?ою керек;
Ашы?ты к?піршектеніп ашы?ан кезде т?з, май, ж?мырт?а, ?н салып ?те ж?мса? етіп иін ?андыра илейді;
Ж?мса? иленген бауырса? жа?сы ?абарып, ж?мса? болып піседі.

Керекті ??рал – жабды?тар: о?тау, кескіш, кепсер, таба?.

?амыр дайын бол?ан со?, нанды керек м?лшерде кесіп алып, о?таумен 2 смдей етіп жаяды, керек пішінде кесіп алады.
Май ?ыз?ан кезде ыдысты? к?лемін байланысты бауырса?тарды м?лшерлеп ?уырады. Бауырса?тарды аударып, екі жа?ын бірдей етіп ?уырып ?азаннан майын сор?ытып алады.
Дайын бол?ан бауырса?ты ?сынады.

Астары?ыз д?мді болсын!

Н?с?ау карта

«Бауырса?»

Дайындалу реті:

Бауырса? пісіру ?шін жылы су?а ашыт?ы, ?ант, ?н салып жылы жерге ?ою керек;
Ашы?ты к?піршектеніп ашы?ан кезде т?з, май, ж?мырт?а, ?н салып ?те ж?мса? етіп иін ?андыра илейді;
Ж?мса? иленген бауырса? жа?сы ?абарып, ж?мса? болып піседі.

Керекті ??рал – жабды?тар: о?тау, кескіш, кепсер, таба?.
?амыр дайын бол?ан со?, нанды керек м?лшерде кесіп алып, о?таумен 2 смдей етіп жаяды, керек пішінде кесіп алады.
Май ?ыз?ан кезде ыдысты? к?лемін байланысты бауырса?тарды м?лшерлеп ?уырады. Бауырса?тарды аударып, екі жа?ын бірдей етіп ?уырып ?азаннан майын сор?ытып алады.
Дайын бол?ан бауырса?ты ?сынады.

Астары?ыз д?мді болсын!

Показать полностью

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Вторые блюда казахской национальной кухни »

Сабақ жоспары №7

Күні: 19.10.2015 жыл

Пән: Технология

Сынып: 9 «А»

Тақырыбы: «Қазақ халқының дәстүрлі асханасындағы екінші тағамдар»

Мақсаты: Оқушылардың қазақ халқының дәстүрлі асханасы жайында түсніктерін кеңейту

Міндеті: Ұлттық тағамдардың тәрбиелік мәнінің терең екендігін айту;

Ұлттық тағам түрін дайындау қабілеттерін дамыту;

Ұқыптылыққа, тазалыққа, ұлттық құндылықтарды сыйлауға тәрбиелеу;

Көрнекілігі: Слайд материалдары, суреттер, таратпа материалдар, нұсқау карта

Сабақ түрі: аралас сабақ

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі

- Оқушылармен сәлемдесу;

- Сабаққа қатынастарын анықтау;

- Назарларын сабаққа аудару

ІІ. Өткен сабақты қайталау

Сұрақ – жауап әдістері арқылы:

Шабылған етті қандай еттен дайындайды? (Шабылған ет массасын дайындау үшін мойын бөлігі, құрсақ еті, жиек еттері, сол сияқты кесінді еттері, етті ажырату және мүшелеп бөлу кезінде алынып, пайдаланылады);

Шабылған еттен қандай шала фабрикаттар дайындалады? (Котлет. Котлетке қажет шабылған ет массасын қой етінен дайындайды, сыбағалайды, сопақша пішін беріп, сүйек қосады, одан кейін льезонда ызғалдап, кепкен нанға аунатады.

Полтавалық котлеттер – массаны сиыр етінен дайындайды, оған май (ұсақ текшелерге туралған) және ұсақталған сарымсақ қосып, араластырады. Сосын сыбағалап, котлет пішінін береді, одан кейін кепкен нанға аунатады, әр сыбағаға 2 данадан пайдаланады.

Шабылған ет табиғи шницелі – массаны қой, сиыр еттерінен дайындайды. Одан кейін сыбағалап, қалыңдығы 1 см сопақ пігін береді, сосын льезонда ылғалдап, кепкен нан ұнтағына аунатады.

Фрикаделькалар – етті кесектерге турап еттартқыштан өткізеді. Етке ұсақтап туралған басты пияз, шикі жұмыртқа, ұнтақталған бұрыш, дәміне қарай тұз бен су қосады. Барлығын жақсылап араластырады, сосын сыбағаға, яғни әрқайсысы 71 г болатын шариктерге бөлшектейді.

Люля-кебаб – шабылған ет массасынан (қой еті) дайындайды. Котлетке арналған қой етін кесектерге бөліп турап, оған басты пияз бен қойдың майын (құйрық май) қосып, еттартқыштан 2-3 рет өткізеді, дәміне қарай тұз, ұнтақталған бұрыш салып, жақсылап араластырады).

Өте жақсы, енді үйге сендерге қандай тапсырма берілді? (қазақтың ұлттық асханасының тағамдары жайында біліп келу)
Яғни, қазақ халқы өте қонақжай халық. Әрдайым қонақты қарсы алып, төрге отырғызып, барын қонақтың алдына тосып, дастархан жайған. Қазір сендер, ортада тағамдардың аты жазылған суреттер берілген, солар жайында айтып, тақтадағы дастарханға орналастырасыңдар.
Бешбармақ;
Қуырдақ;
Әсіп (өкпе, бауыр мен бүйрек, құйрық майды өте ұсақтап турап, күріш, ұсақ туралған пияз, тұз, бұрыш қосып, жаңа сойылған малдың ішегіне салып пісіріп, әзірлейді);
Қымыз;
Қазы, тіл; (Қазы - малдың ішегіне етті тұздап салады, тіл – сиырдың тілін қазанға салып пісіреді)
Өте жақсы, рахмет!

ІІІ. Жаңа сабақ

Бұл жерде бешбармақ – бәрімізге белгілі қазақтың басты тағамы. Осы тағамдардың ішінде екінші тағамға қай тағамдарды жатқызуға болады? (қуырдақ, әсіп).

Сонымен қатар, балалар, қазақ асханасы өте көлемді болғандықтан кейбір тағамдар ұмыт болып барады, мысалы сірне – ол да қазақтың тағамы. Сірне – туғанына 2-4 күн болған жас қозының етін қазанға салып, үстіне бие сүті мен сұйық қаймақ құйып әзірлейтін тағам. Бұл тағамды да екінші тағамға жатқызуға болады.

Қарын бөртпе – ұсақ малдың жас етін турап, сүйектерін шауып бөледі де жуып, айналдырған қарынға салып, тұздап, бұрыштап, жуа, сарымсақ қосып, аузын байлап, қазандағы суға қайнатып пісіреді.

Қазіргі уақытта екінші тағам ретінде қуырдақ, мәнті, тіл, қазыны турап қояды. Тағамдардың қанша түрі болғанымен, олардың барлығынық құрамында – ет бар. Яғни ет арқылы барлық тағамды дайындайды. Жалпы қазақтың ұлттық тағамдары негізінен үшке бөлінеді: ет тағамдары, сүт тағамдары, ұн тағамдары. Қай кезде болмасын, қазақтың дастарханынан осы үш тағамның түрін міндетті түрде таба аламыз. Оның ішінде – бауырсақ. Ол бірінші тағамдар болсын, екінші тағамдар болсын, үстел үстінде тұратын ұн тағамы. Бауырсақ – бидай ұнын ашытып, әртүрлі үлгіде жасап, майға пісіреді. Қазақтың той, мереке дастарқанында міндетті түрде бауырсақ болуға тиісті.

Балалар, біз білеміз, бауырсақ пісіру – ол бір той, мереке. Барлық жұрт жиылып, қамыр илеп, оны кесіп, біреуі – қазанға салып пісіріп, үлкен дастархан жаяды. Дастархан – барлығының басын біріктіретін қасиетті орын. Дастархан – татулыққа, ынтымаққа, бірлікке шақырады.

IV. Кіріспе бөлімі

Ынтымағымыз бен бірлігіміз жарассын деп, дастарзханымызға бауырсағымызды дайындайқ.

Нұсқау карта тарату, талдау;

Нұсқау карта

«Бауырсақ»

Керекті азық – түліктер: 4-5 стақан бидай ұны, бір ас қасық ашытқы, 2 ас қасық қант, 1 шай қасық тұз, 1 стақан сұйық май, 1 стақан сүт (немесе су), 2 жұмыртқа.

Дайындалу реті:

Бауырсақ пісіру үшін жылы суға ашытқы, қант, ұн салып жылы жерге қою керек;
Ашықты көпіршектеніп ашыған кезде тұз, май, жұмыртқа, ұн салып өте жұмсақ етіп иін қандыра илейді;
Жұмсақ иленген бауырсақ жақсы қабарып, жұмсақ болып піседі.

Керекті құрал – жабдықтар: оқтау, кескіш, кепсер, табақ.

Қамыр дайын болған соң, нанды керек мөлшерде кесіп алып, оқтаумен 2 смдей етіп жаяды, керек пішінде кесіп алады.
Май қызған кезде ыдыстың көлемін байланысты бауырсақтарды мөлшерлеп қуырады. Бауырсақтарды аударып, екі жағын бірдей етіп қуырып қазаннан майын сорғытып алады.
Дайын болған бауырсақты ұсынады.

Астарыңыз дәмді болсын!!!

Бауырсақ пісіру кезінде кескіш құралдармен, ыстық ыдыспен, электр пешімен жұмыс жасаймыз.
Қауіпсіздік ережесін ату;
Бауырсақ пісіру.

V. Сарамандық жұмыс

- Баурсақ пісіру;

- Оқушылардың жұмыстарын қадағалау;

- Қауіпсіздік ережесінің сақталуын қадағалау

VІ. Бекіту бөлімі

Жақсы, балалар, бауырсағымыз дайын болса, дастарханымызға орналастырып, қонақтарымызға ұсынайық.

Балалар, жаңа айтып өткендей, әр тағамның өзінің ұсыну мәдениеті бар деп айттық. Енді Зейнеп Ахметованың мына сөздеріне құлақ салсақ...

АС ТАРТУДАҒЫ ТӨРТ ҚАТЕЛІК...

Қонақтар кеткен соң жаңалап шай жасап, енді өзіміз дастарқан басына отырдық. Байқаймын атаның қабағы салыңқы, үнсіз темекі шегіп отыр. Бір кезде:

– Дастарқаның толымды, астарың дәмді болды. Әсіресе «ұмытылған тамақ қой мыналар» деп әсіп пен сүт құйған өкпе оларға өте ұнады. Бірақ соның бәрін сен жіберген төрт қателік жуып кетті. Қонақтар оны байқады-байқамады дей алмаймын. Ал мен анық көрдім, – дегенде дымым ішіме түсіп, көзім қарауытып кетті. Бүріскенім соншалық, құрттай тесікке сыйып-ақ кетер едім.

– Ол не, папа? – деп Бәкең әкесіне қарады. Бірақ ата маған қарап, маған арнап сөйледі:

– Біріншіден, есі дұрыс қазақтың әйелі қонаққа бас көтеріп кірмейді. Жаман-жақсы болсын басиең аман. Екінші қателігің – басты шүйде жағымен әкелгенің. Қой шүйдесі емес, тұмсығын алға беріп жүреді. Үшінші қателігің – қойдың тісін қақпай әкелгенің. Бұл – ең алдымен, тазалық. Қой тісінің түбінде не жатқанын қайдан білесің?! Шөп жейтін, жем жейтін мал ғой. Содан кейін мұның екінші мағынасы бар. Қазір ұмытылған, көнекөздер болмаса, көпшілік біле бермейтін жағын да айтайын. Қазақтар талай нәрсені ым, тұспал, ишара арқылы білдірген текті халық. Соның біреуі – осы қағылмаған тіске байланысты. Сыйласып жүрген екі адамның біреуі әлденеге ренжіп, бірақ соны «сөз көбейер» деп айта алмай жүрсе, өзі ренжіп жүрген адамы үйіне келгенде етпен бірге алдына тісі қағылмаған басты қояды. Сонда бас ұстаған адам «ә-ә, мынаның ішінде маған деген бір қыжылы бар екен, тісін басып жүріпті-ау» деп ұға қояды. Ары қарай реніштің түйінін шешіп, түсінісуге бет түзейді. Ал төртінші қателігің – басты қасқаламай әкелгенің. Талайлар мұның мәнін ұқпайды. Ол – «төрт құбылаң тең болсын, маңдайың ашық болсын» деген ізгі тілек. Мен сенің қателіктеріңді бетіңе басып, кемсітейін дегенім жоқ. Ден қойып, көкейге түйіп алсын деп айтып жатырмын. Сен болсаң, ұнжырғаң түсіп, тауың шағылып, аласарып отырсың. Жөн сөзге жасымағын, ұқтың ба? – деп ата орнынан тұрды.

– Ұқтым. – Дауысым жер астынан естілгендей зорға шықты.

– Ой, папа, керемет нәрселерді айттың! Бірақ мына Зейнеп енді басты маған көтертетін болды ғой, – деп Бәкең әкесіне ілесе кетті.

Мен орындыққа желімденіп қалғандай қозғалмай біраз отырдым. Екі күннен бері тыпырлаған қайран еңбегім-ай! Ішім удай ашыды. Бірақ қатені мойындау керек. Әйелдердің бас көтермейтінін, тісін қағу керек екенін білетін секілді едім. Не қара басқанын қайдам?! Түсіндіріп айта да, ақтала да алмаймын. «Жазым келсе, быламыққа тіс сынар» деген осы екен-ау!

Сол бір жіберген қателіктерім маған өмірлік сабақ болды, қайтып ешқашан ұмытпадым. Қазақи тәрбие мен ізет-құрметті білдіретін атаның бас төңірегіндегі әңгімесін өзімнен кейінгілерге үлгі ретінде айтудан жалықпай келемін. Өйткені бұл да – бабалардан қалған бір жақсы нұсқа әрі аманат.

Зейнеп АХМЕТОВА

Ия, балалр, осы бір бабалардан қалған аманатты ұмытпай, есте сақтасақ, болашақта жаман адам болмайтынымыз анық. Рахмет!
Оқушыларды сабаққа қатынасына қарай бағалау;
Үйге тапсырма: тұздық жайында мағлұмат жазып келу.

VІІ. Жұмыс орнын жинау

Кезекшілер міндетін атқару;
Құрал – жабдықтарды орналастыру;
Сапасын тексеру

Нұсқау карта

«Бауырсақ»

Дайындалу реті:

Бауырсақ пісіру үшін жылы суға ашытқы, қант, ұн салып жылы жерге қою керек;
Ашықты көпіршектеніп ашыған кезде тұз, май, жұмыртқа, ұн салып өте жұмсақ етіп иін қандыра илейді;
Жұмсақ иленген бауырсақ жақсы қабарып, жұмсақ болып піседі.

Керекті құрал – жабдықтар: оқтау, кескіш, кепсер, табақ.

Қамыр дайын болған соң, нанды керек мөлшерде кесіп алып, оқтаумен 2 смдей етіп жаяды, керек пішінде кесіп алады.
Май қызған кезде ыдыстың көлемін байланысты бауырсақтарды мөлшерлеп қуырады. Бауырсақтарды аударып, екі жағын бірдей етіп қуырып қазаннан майын сорғытып алады.
Дайын болған бауырсақты ұсынады.

Астарыңыз дәмді болсын!!!

Нұсқау карта

«Бауырсақ»

Дайындалу реті:

Бауырсақ пісіру үшін жылы суға ашытқы, қант, ұн салып жылы жерге қою керек;
Ашықты көпіршектеніп ашыған кезде тұз, май, жұмыртқа, ұн салып өте жұмсақ етіп иін қандыра илейді;
Жұмсақ иленген бауырсақ жақсы қабарып, жұмсақ болып піседі.

Керекті құрал – жабдықтар: оқтау, кескіш, кепсер, табақ..
Қамыр дайын болған соң, нанды керек мөлшерде кесіп алып, оқтаумен 2 смдей етіп жаяды, керек пішінде кесіп алады.
Май қызған кезде ыдыстың көлемін байланысты бауырсақтарды мөлшерлеп қуырады. Бауырсақтарды аударып, екі жағын бірдей етіп қуырып қазаннан майын сорғытып алады.
Дайын болған бауырсақты ұсынады.

Астарыңыз дәмді болсын!!!