2. Сынып тазалығына көңіл аудару, тақтаны әзірлеу.
3. Оқушыларды түгендеу.
4. Жаңа сабақтың тақырыбы мен мақсатын айту.
ІІ. Өткен сабақты қайталау.
1. Көрініс деп нені атаймыз?
2. Негізгі көріністерді атаңдар. Олар сызбада қалай орналасады?
3. Сызбада қандай кескінді басты көрініс ретінде қолданады?
ІІІ. Жаңа сабақ түсіндіру.
Бұрандалы біріктірулер орындалатын бұрандалы тетікбөлшектер бекіту тетікбөлшектері деп аталады. Оларға жататындары – болттар, винттер, шпилькалар, гайкалар және тағы сол сияқты.
Бұрандама (болт) дегеніміз – басы деп аталатын жағына қарама-қарсы ұшында бұрандасы бар өзек тәрізді бұрандалы бұйым. Бұрандамаларды басының пішініне қарай алты жақты, жартылай дөңгелек басты, жасырын басты және т.б. деп ажыратады. Ең кең тарағаны – алты жақты басты.
Сомын (гайка) – ортасында бұрандалы тесігі бар, бұрандама мен бұрама сұқпаның өзегіне бұрау үшін жасалған тетікбөлшек. Сомындар пішіндері әртүрлі болады, бірақ ең көп қолданылатыны – алты жақты. Тетікбөлшектерді біріктіру кезінде гайкалар астына шайбалар қыстырылады, ал біріктірілген тетік бөлшектер өздігінен бұралмау үшін серіппелі шайбалар, шплинттер, штифттер және т.б. қолданылады.
Тығырық (шайба) – ортасында дөңгелек тесігі бар сақина тәрізді тетікбөлшек.
Бұрамасұқпа (шпилька) деп бір ұшында біріктірілетін тетікбөлшектердің біріне бұралатын, екінші ұшында бұрама бұралатын бұрандалары бар целиндр тәрізді өзекті атайды.
Бұрамасұқпаның тетікбөлшекке бұралатын бұрандалы ұшының ұзындағы өз диаметріне және бұралатын тетікбөлшек жасалатын материалға тәуелді болады, мысалы: болат, қола, жезден жасалған тетікбөлшектер үшін d; шойын тетікбөлшектер үшін l, 25d; жеңіл қоспалардан, мысалы, пластмассадан жасалған тетікбөлшектер үшін 2d-ға тең болады.
Ұзындығы 100мм, бұранда диаметрі 16мм, ірі адымды бұрама сұқпаның шартты белгіленуі: Шпилька М16х100.
Бұрамалы біріктіру – тетікбөлшектерді бірімен бірін біріктірілетін тетікбөлшектердің біріне винтті бұрап біріктіру немесе винт, шайба және гайка көмегімен бұрап біріктіру.
Бұрама (винт) – бір шеті бұрандалы, екінші шетінде тіреуіш басы бар, цилиндр тәріздес өзек. Бұрамалар басының өлшемдері мен пішіндері стандартталған.
Металл үшін бұрама бекіту тетікбөлшектері ретінде, яғни машиналар құрастыруда тетікбөлшектердің өзара орналасуын бекіту үшін қолданылады. Бұрамалар цилиндр тәріздес, жартылай дөңгелек және жасырын басты деп бөлінеді.
Бекіту тетікбөлшектердің өлшемдері стандартталғандықтан, олар белгілі болады, сондықтан тетікбөлшектердің өздері және олардың біріктірулері оқу сызбаларында қарапайым түрде, стандартқай сәйкес кескінделеді.
Төмендегі суретте көрінетіні – бұрандалы біріктірулердің сызбаларында бекіту тетікбөлшектердің тек екі негізгі өлшемдері ғана беріледі – диаметрі d және ұзындығы l. Суреттен тағы көрінетіні, жеңілдетілген кескіндерде фаскалары, өзек пен тесік бетінің арасындағы саңылау және ішкі диаметрді сипайттайтын шеңбер доғасының жіңішке сызығы көрсетілмейді. Бұранданы өзектің ұзына бойымен, ал тығырықты тек негізгі кескінде ғана көрсетеді. Бекіту тетікбөлшектері бойлық тіліктерде тілінбей көрсетіледі. Оларды сызу үшін, бөлек элементтерінің өлшемдері бұранданың сыртқы d диаметріне байланысты анықталатын, келтірілген (салыстырмалы) өлшемдері қолданылады.
IV. Графикалық жұмыс.
5.22- суретте көрсетілген нұсқалар бойынша А4 пішімді қағазда бұрандалы біріктірулерді орындандар .
V. Үйге тапсырма.
А4 пішімге жиек сызықтары мен негізгі жазуды толтырып графикалық жұмысқа дайындалып келу.