7 сынып
Саба?ты? та?ырыбы: ?алау рай
Саба?ты? ма?саты: ?алау райды? жасалу жолдарын ?йретіп, оны? ерекшелігіне о?ушыларды? назарын аудару
Білімділік: етістікті? рай категориясын топтастыра отырып, жатты?у ж?мыстарын орындату ар?ылы ?алау райды? жасалу жолдарын игерту.
Дамытушылы?: ойлау, есте са?тау ?абілеттерін дамыту, сауатты жазу?а ?з ойларын еркін жеткізе білуге, шы?армашылы??а баулу.
Т?рбиелік: ?з ана тіліне деген с?йіспеншілікке, отанс?йгіштікке, адам бойында?ы асыл ?асиеттерге т?рбиелеу.
П?наралы? байланыс: орыс тілі, ?дебиет.
Саба?ты? к?рнекілігі: сызбалар, суреттер, интерактивті та?та, дидактикалы? материалдар
Саба?ты? т?рі: жа?а саба?.
Саба?ты? ?діс - т?сілдер: СТО технологиясы, доп ?а?у ойыны
І. ?йымдастыру кезе?і
Сыныпты т?гендеу, о?у ??ралдарын тексеру, о?ушыларды? назарын саба??а аудару
ІІ. ?ызы?ушылы?ын ояту. Топты? ж?мыс
«Галерея?а саяхат» Та?та?а ашы? рай, шартты рай, б?йры? рай деп жазыл?ан плакат ілінеді. ?ш топ?а ?ш т?рлі маркер беріледі, берілген та?ырып бойынша білетіндерін мысалдармен т?сіндіріп жазып ?ту, ?ол шапала?та?анда уа?ыт бітіп, са?ат тілімен айналып келесі топты? тапсырмасын о?ып толы?тыратындары болса жазады. ?р топтан бір - бір о?ушыдан ?алып жаз?андарын ?ор?ап шы?ады.
ІІІ. Ма?ынаны тану.
Ой ?оз?ау.
Етістікті? рай категориясы дегеніміз не?
Рай с?зі ?андай с?здермен м?ндес келеді?.
Етістікті? рай категориясын топтайы?
Ашы? рай
Б?йры? рай
Шартты рай
?алау рай
Б?гінгі саба?ымызды? та?ырыбы: ?алау рай.
?алау – ниет, тілек дегенді білдіреді
Сонда ?алау рай дегеніміз іс иесіні? ?имылды, іс - ?рекетті ?алауын, со?ан ынтасын, ниетін білдіреді, біра? беретін ма?ынасы на?тылы емес ж?не белгілі бір жолдармен жасалады.
Мысалы: Мені? жа?сы о?ы?ым келеді.
Саба?тан шы??ан со? ?йлері?е аман жетсе?дер игі еді.
?алау райды? жасалу жолдары.
1. – ?ы/гі; - ?ы/кі ж?рна?тары ж?не т?уелдік жал?ауы жал?анып, кел к?мекші етістігімен тіркеседі.
Мысалы: Мені? теледидар к?р - гі - м келеді
Мені? Астана?а бар - ?ы - м келеді.
2. Етістікке – ?ай/- гей; - ?ай/- кей ж?рна?тары мен жіктік жал?ауы жал?анып жасалады. Мысалы: Сен досы?а бар - ?ай - сы?.
Ол тезірек кел - гей.
3. Етістікке – ?ай/- гей; - ?ай/- кей ж?рна?тары жал?анып еді к?мекші етістігімен тіркесіп те ?олданылады.
Мысалы: Мен оны к?р - гей едім.
Ол бар?ай еді.
4. Етістікті? шартты рай т?л?асына екен с?зі тіркесіп, ?алау рай жасалады.
Мысалы: Анам ?аладан кел - се екен. Мен оны жа?сы біл - се - м екен.
Енді ?алау райыны? жіктелуіне то?талайы? ( кесте ар?ылы т?сіндіру),
Мысалдар келтіреді.
Кестеге с?йене отырып 159 – жатты?уды орындау ( та?тамен ж?мыс ).
І топ: К?ргісі келеді,
ІІ топ: Орында?ым келді.
ІІІ топ: Жаз?айсы?
158 - жатты?у. ( ауызша орындау)
161 - жатты?у Етістіктерді тауып, оларды рай т?рлеріне ?арай талдау, морфологиялы? талдау жасау ж?не шы?армашылы? ж?мыс жасау.
І топ: 1. Армансыз адам алыс?а бармас
2. ?ркім ?олда барын ?сынады
3. ?лы? болса?, кішік бол (осы ма?алды? ма?ынасы ашылатындай ша?ын эссе жазу)
ІІ топ: 4. К?п ізденген адам к?мбені? ?стінен шы?ар.
5. Балапан ?яда не к?рсе,
?ш?анда соны іледі. (осы ма?алды? ма?ынасы ашылатындай ша?ын эссе жазу)
ІІІ топ: 6. Болар адам он бесінде бас болар,
Болмас адам ?ыры? бесінде жас болар
7. А?ылды жігіт ат?а да мінер, та??а да мінер. (осы ма?алды? ма?ынасы ашылатындай ша?ын эссе жазу)
Доп ?а?у ойыны 1 - топ етістік айтып 2 - топ?а доп ла?тырады ?а?ып ал?ан о?ушы сол етістіктен ?алау райлы с?йлем ??райды с?йтіп 3 - топ?а ла?тырады. Ойын осылай жал?аса береді. Мысалы: Ойна. Мен шанамен ойна?ым келеді. Ол таза ауада ойнаса игі еді. Сен онымен ойна?айсы?.
І?. Ой ?орыту: «Ойлан, тап»
1. Барлы? ша??а ие болатын ?ай рай?
2. І жа?та айтылмайтын ?ай рай?
3. Т?уелдік жал?ауларын керек ететін ?ай рай?
?. Саба?ты бекіту:
Етістік райыны? ма?ынасы ж?не жасалу жа?ынан ерекше бір т?рі ол – ?алау рай екен. ?зіні? аты айтып т?р?андай іс иесіні?, іс - ?рекетті ?алауын, со?ан ынтасын, ниетін білдіреді.
?І. О?ушыларды ба?алау.
Топты ба?алау, жеке о?ушыларды саба??а араласуына, жауап беруіне ?арай ба?алап ?ту.
?ІІ. ?йге тапсырма: Етістікті? райларын ?амти отырып «Мені? арманым» та?ырыбында ша?ын шы?арма жазу.
