Саба?ты? та?ырыбы: СЫН ЕСІМ
Саба?ты? ма?саты:
Білімділігі: Сын есім туралы толы? теориялы? білім беру. Ойлану?а, ізденуге жетелеу.
Дамытушылы?ы: Сын есімні? сынды? ?асиеттерін ашу; О?ушыларды? ?з бетімен іздену ?абілеттерін дамыту, с?здік ?орларын, бай?а?ышты? ?асиеттерін арттыру.
Т?рбиелігі: біріні? пікірін бірі ты?дай білуге, ?демі, таза, сауатты жазу?а т?рбиелеу.
Т?рі: жа?а саба?.
К?рнекілігі: Абай ??нанбаевты? суреті, с?зж?мба?, сызбалар, слайдтар
Саба?ты? барысы:
I. ?йымдастыру кезе?і.
О?ушыларды? ?зірлігін ба?ылап, назарларын саба??а аудару.
?аза? тілі - бал тілім.
?зі? барда шал?ыдым,
Тілімнен н?р табармын,
Тіліме кім та?ар мін, - деп,
?аза? тілі саба?ын бастаймыз.
Балалар, бізді? б?гінгі саба?ымыз?а ?она?тар келіп отыр. Біз ?она?тарды т?рбиелі т?ртібімізбен, білімімізбен ?арсы алып, шы?арып салуымыз керек. Абай ??нанбаевті? "Желсіз т?нде жары? ай" ?ле?імен бастау. К?рініс: Абайды? жасты? ша?ы.
II. ?й тапсырмасын тексеру.
?ткен та?ырыптар бойынша с?ра?тар ?ою.
- С?з таптарын ата?дар.
- Зат есім, етістік, сан есім, сын есім.
- Зат есім деген не?
- Затты? атын білдіретін с?здер.
- Зат есімге ?андай с?ра?тар ?ойылады?
- Кім? не? кімдер? нелер?
- Етістік дегеніміз не?
- Затты? ?имылын, іс - ?рекетін білдіретін с?здерді етістік дейміз.
- Етістікке ?андай с?ра?тар ?ойылады?
- Не істеді? не ?ылды? ?айтті?
- Зат есімге бірнеше мысал келтірі?дер.
- Мысал: аспан, о?ушы, ж?лдыз.
- Енді, осы зат есімдерді? т?рін, т?сін, сапасын білдіретін с?здерді табайы?шы, ол ?шін есімізге т?сірейікші, затты? т?рін, т?сін сапасын білдіретін с?здерге ?андай с?ра?тар ?оямыз?
- ?андай? ?ай?
- К?к аспан, т?ртіпті о?ушы, жары? ж?лдыз.
- Б?л с?здерге ?андай с?ра?тар ?ойылады?
III. Жа?а саба?.
С?зж?мба? шешу (1слайд)
- Б?ны? бас?а с?зж?мба?тардан біраз ?згешелігі бар. Мен сендерге зат есімдерді интерактивті та?тадан к?рсетемін, ал сендер сол зат есімні? т?рін, т?сін, сапасын білдіретін с?здерді немесе ?андай? ?ай? с?ра?ына жауап беретін с?зді табулары? керек. Мысалы:
1. ?ой
2. Тон
3. Ар?ан
4. К?ше
5. Жапыра?
6. Тау
7. ?ыз
Ж У А С
Ж Ы Л Ы
? З Ы Н
К Е ?
Ж А С Ы Л
Б И І К
? Д Е М І
- Міне, (жасырын) торк?здерден бізді? б?гінгі саба?ымызды тауып алайы?шы. Сын есім.
Ереже. (2 слайд) Зат есімні? алдында келіп, оны? т?сін, иісін, д?мін, к?лемін, сапасын білдіретін с?здерді сын есім дейміз. Сын есімге ?андай? ?ай? деген с?ра? ?ойылды.
?аза? тілі - ?те бай тіл. Оны? ??рамында ?лденеше мы?да?ан с?здер бар. Сол с?здер ??рамына, ?ызметіне ?арай бірнеше топ?а б?лінеді, я?ни с?з табына б?лінеді.
Зат есім затты?, ??былысты? атын білдірсе, етістік сол затты? ?имылын, іс - ?рекетін білдіреді, ал сын есім сол затты? т?рін, т?сін, сапасын білдіреді. Міне, осыдан ?андай ?орытынды шы?ару?а болады.
IV. Ой ша?ыру стратегиясы. О?ушылар?а сын есімні? ережесін айт?ызу.
Сын есімні? ма?ызды белгілерімен танысу. Слайд ар?ылы к?рсету.
1. Затты? т?рін, т?сін білдіреді: а?, с?р, ?ызыл, т. б.
2. Затты? к?лемдік, салма?ты? белгісі: биік, кіші, ?зын, ?ыс?а.
3. Затты? сапалы? белгісі, сипатын білдіреді: жа?сы, жаман, тентек, зерек, а?ылды, жал?ау.
4. Затты? д?мін, иесіне сипатталатын белгілері: ащы, т?тті, ж?мса?.
5. ?имыл, іс - ?рекетіне, мезгілге ?атысты сынды білдіреді: балалы, тасты, жазды, аспал, білімді.
6. О?улы?пен ж?мыс ж?не жазба ж?мыстарын орындау.
1 - жатты?у. (3 слайд) К?п н?ктені? орнына с?ра??а жауап болатын сын есім ?ойып, ма?алдарды толы?тырып жаз.
1. ?депті бала - арлы бала, (?андай?)... бала - сорлы бала.
2. ?лкен кісі бастар, (?андай?)... кісі ?остар.
3. Жа?сы бала - ?уаныш, (?андай?)... бала - к?йініш.
4. ?сталы ел озар, (?андай?)... ел тозар.
2 - жатты?у. ?ле?ді о?ып, к?шіріп жаз. Туынды сын есімдерді? атын сыз. Оларды с?з ??рамына талда. Туынды сын есім ?андай с?з табынан жасал?ан?
3 - жатты?у. Т?мендегі зат есімдерге сол зат есімдерді? бірінші дыбысынан басталатын сын есім тауып, тіркеп жаз.
?нерлі ?рен,
ке?ес к?й,
ерен е?бек,
ке? к?ше,
суы? су,
к??ілді к?н,
тере? талап.
4 - жатты?у. Т?мендегі с?здерді? ?асына затты? атын білдіретін с?здер тауып жаз. Сонан со? сын есімдерге с?ра? ?ой.
?ызыл бояу (?андай бояу?).
Жалпа? та?тай (?андай та?тай?).
?ткір пыша? (?андай пыша??).
Аласа ?й (?андай ?й?).
?ызы? кітап (?андай кітап?).
Суы? жел (?андай жел?).
Ж?йрік ат (?андай ат?).
Тегіс жер (?андай жер?).
Ш?бар жылан (?андай жылан?).
С?р жемпір (?андай жемпір?).
Таза к?йлек (?андай к?йлек?).
?алы? жіп (?андай жіп?).
5 - жатты?у. (4 саба?) Бос торк?здерге берілген с?зге ?ріп саны бірдей ?арсы м?нді с?здер тауып жаз.
к е ?- т а р
е с к і - ж а ? а
ж а ? с ы - ж а м а н
а ? ы л д ы - а ? ы м а ?
? ш ? а л а ? - с а л м а ? т ы
V. (5 слайд) Абайды? жыл мезгілдеріне байланысты ?ле?дерін есімізге т?сірейікші:
1."Жаз"
Жазд?гін шілде бол?анда,
К?горай шал?ын, б?йшешек
?зарып, ?сіп тол?анда,
К?ркіреп жат?ан ?зенге
К?шіп ауыл ?он?анда.
2. "К?з"
С?р б?лт т?сі суы? ?аптайды аспан,
К?з болса, дым?ыл т?ман жерді бас?ан.
Білмеймін, той?аны ма, то??аны ма?
Жыл?ы ойнап, бие ?аш?ан, тай жарыс?ан.
3. "?ыс"
А? киімді, денелі, а? са?алды
Со?ыр, мыл?ау, танымас тірі жанды
?сті - басы а? ?ырау, т?сі суы?
Бас?ан жері сы?ырлап келіп ?алды.
4." Жаз?ыт?ры"
Мал семірер, а? пенен ас к?бейер
Адамзат к??ілі ?сіп, к?терілер
?ара тастан бас?аны? б?рі жадырап,
Бір сара?нан бас?аны? пейлі енер.
Осы ?ле?ні? ішінен ?андай? ?ай? деген с?ра??а жауап беретін с?здерді таптырып та?та?а орындату.
VI. ?орытындылау.
Топтастыру стратегиясы.
?йге тапсырма: 6 – тапсырма
