Просмотр содержимого документа
«“двукроп’е паміж часткамі ў бяззлучнікавых складаных сказах”»
ЦЯСЕВІЧ АЛЕНА РЫГОРАЎНА
Настаўнік беларускай мовы і літаратуры
ДзУА «Сярэдняя школа №18 г.Пінска»
Катэгорыя першая, педагагічны стаж – 28 год
ХАРЧЕВНИКОВА НАТАЛЬЯ ИВАНОВНА
Учитель русского языка и литературы
ГУО «Средняя школа №18 г. Пинска»
Категория первая, педагогический стаж – 25 лет
ИНТЭГРАВАНЫ ЎРОК БЕЛАРУСКАЙ І РУСКАЙ МОВЫ Ў 9 КЛАСЕ
ТЭМА ЎРОКА: “ДВУКРОП’Е ПАМІЖ ЧАСТКАМІ Ў БЯЗЗЛУЧНІКАВЫХ СКЛАДАНЫХ СКАЗАХ”
“ДВОЕТОЧИЕ В БЕССОЮЗНОМ СЛОЖНОМ ПРЕДЛОЖЕНИИ”
ТЫП УРОКА: урок новых ведаў і першапачатковага іх замацавання;
(урок новых знаний и первичного их закрепления).
Мэты ўрока:
азнаёміць з правіламі пастаноўкі двукроп’я ў бяззлучнікавых складаных сказах;
выпрацоўваць уменні правільна пунктуацыйна афармляць бяззлучнікавыя складаныя сказы (ставіць двукроп’е паміж прэдыкатыўнымі часткамі бяззлучнікавых складаных сказаў паводле правілаў);
інтанаваць бяззлучнікавыя складаныя сказы, паміж часткамі якіх ставіцца двукроп’е;
удасканальваць уменні вызначаць межы прэдыкатыўных частак, сродкі сувязі і сэнсавыя адносіны паміж часткамі ў бяззлучнікавых складаных сказах;
удасканальваць веды вучняў пра тэкст, працягваць працу па фарміраванні ўмення ствараць самастойна тэксты на прапанаваную тэму;
выхоўваць у школьнікаў працалюбства, імкненне самастойна здабываць веды.
Цели урока:
изучить правила постановки двоеточия в сложных бессоюзных предложениях в родственных языках;
формировать умение определять смысловые отношения между частями бессоюзного сложного предложения для постановки двоеточия между частями;
преобразовывать бессоюзные сложные предложения в сложноподчиненные и наоборот;
повторить основные случаи постановки двоеточия в простом предложении, в предложении с прямой речью;
развивать умения анализировать языковой материал.
ТЭХНАЛОГІЯ: інтэграваны ўрок, з выкарыстаннем камп’ютарных тэхналогій.
Абсталяванне: схемы, алгарытмы, табліцы, карткі, падручнікі па беларускай і рускай мовах; практические материалы, карточки для индивидуальной работы.
Формы арганізацыі вучэбнай дзейнасці: індывідуальная, парная, групавая, (индивидуальная, парная, групповая).
Эпіграф:Толькі тады веды робяцца нашым сталым здабыткам, калі мы прыходзім да іх, здабываем іх самі. ( Якуб Колас) (Слайд №1)
Ход урока
1.Арганізацыйна-матывацыйны этап. Инициирование.
Слово учителя: Уважаемые гости и ребята! Сегодня наш урок будет отличаться от других уроков, потому что мы будем изучать одновременно по двум предметам (белорусский и русский язык) одну тему. Пожелаем себе удачи, улыбнемся друг другу и начнем наш урок.
Падумайце, якое багацце мы будзем сёння памнажаць на ўроку? (Веды).
Багаты чалавек збіраўся ў далёкае падаражжа. Каб аддзячыць людзям, якія служылі яму старанна і плённа, ён кожнаму выдаў пэўную колькасць грошай. Аднаму даў пяць срэбраных рублёў, другому – тры, трэцяму – адзін.
Для матывацыйнага настрою вучняў расказваю прытчу пра ляноту.
Праз некаторы час ён вярнуўся з падарожжа і пацікавіўся, як жа яны патрацілі свае грошы. “Дзякуючы пяці рублям я зарабіў ячшэ столькі”, - адказаў першы. Другі сціпла паказаў двойчы заробленыя грошы. А трэці моўчкі сціскаў усё той жа рубель: “Я думаў,што гэтыя грошы трэба будзе вярнуць табе назад, гаспадар, таму я нічога не зрабіў з імі”.
Багацей раззлаваўся і вымавіў: “Я даў табе шанс стаць багатым, але ты яго не скарыстаў. Калі я пакіну табе гэты рубель , ён будзе без патрэбы ляжаць у цябе, а ты так і будзеш без грошай. Таму я забяру яго ў цябе. – А потым дадаў:- Кожнаму, хто сумленна працуе, заўсёды прыбавіцца і далучыцца. А ў гультая і таго не стане.
А якія веды, на вашу думку, становяцца сталымі, моцнымі? (Якія здабыты самастойнай працай).
Зварот да эпіграфа. Зачытваю эпіграф.
Як вы думаеце, у чым сутнасць нашай прытчы і эпіграфа? ( што толькі працуючы чалавек здабывае веды, пашырае іх, вучыцца выкарыстоўваць іх).
2.Праверка дамашняга задання.
а) Арфаграфічнае “здароўе”( трэнінг).
Работа з алгарытмам. “ Правапіс не (ня) з дзеепрыметнікамі”.
Тэст
Варыянт 1.
Запішыце нумары словазлучэнняў, якія пішуцца разам. (Заданне выконваецца ў сшытках, праводзіцца самаправерка па ключы з тлумачэннем выкананай работы).
(Не)абмалочанае жыта;
(Не)чаканая надзея;
Пытанне (не)вырашана;
(Не)скошанае, а зжатае поле;
(Не)разгорнуты падручнік.
(Не)доумевающий взгляд.
(Не)возвращенная автору рукопись.
(Не)замеченные отпечатки.
Работа (не)выполнена.
(Не)законченный, а только начатый рассказ.
Варыянт 2.
Запішыце нумары словазлучэнняў, у якіхне (ня) з дзеепрыметнікамі пішацца асобна.
Падлога (не)памыта;
(Не)ходжаная сцежка;
Нічым (не)агароджаны ўчастак;
Даўно (не)бачаныя мясціны;
(Не)пабелены, а пафарбаваны пакой.
б) Бліц-апытванне ( тэарэтычныя веды пра складаны сказ).
Какие предложения называются сложными?
Якія дзве групы складаных сказаў вы ведаеце?
Чем отличаются союзные сложные предложения от бессоюзных? Какие предложения называются бессоюзными?
У якіх выпадках у бяззлучнікавых складаных сказах ставіцца коска, а ў якіх – кропка з коскай?
А якія ячшэ знакі прыпынку могуць ставіцца ў бяззлучнікавых складаных сказах?(Двукроп’е, працяжнік)
Цікава ведаць ( з гісторыі ўзнікнення знакаў прыпынку).
А скажыце , калі ласка, ці заўсёды ў тэкстах, сказах выкарыстоўваліся знакі прыпынку? (не)
Некалькі ўрокаў таму мы пазнаёміліся з узнікненнем знакаў прыпынку.
Успомніце , калі ў мове пачалі выкарыстоўваць двукроп’е і з якой мэтай? (У канцы 15 стагоддзя паявілася двукроп’е, якім карысталіся для аддзялення прэдыкатыўных частак у структуры складанага сказа).
Што, на вашу думку, абазначаюць дзве кропкі ў знаку двукроп’е? (Гэты знак нібы сімвалізуе праход, праезд. Тэкст быццам бы павінен прайсці праз расстаўленыя кропкі і размясціцца далей).
У якіх сказах ставіцца двукроп’е? (У сказах з простай мовай, з аднароднымі членамі сказа, пры якіх ёсць абагульняльнае слова і ў складаных бяззлучнікавых сказах).
3.Актуалізацыя ведаў. (Актуализация знаний).
( Вучням прапаноўваецца шэсць сказаў, у якіх яны павінны растлумачыць пастаноўку двукроп’я).
- объясните постановку двоеточия в первых двух предложениях;
- можете ли вы объяснить постановку двоеточия в последнем предложении?(Слайд №2)
1. В неодетом лесу при запоздалой весне всё было видно насквозь: и сухая трава, и сломанные ветки, и тёмно-зелёные ели.
2. Подумав, он ответил: “Отношения наши были просты и не натянуты, но бессодержательны”.
3. Над нами светило негреющее солнце: стояли осенние дни.
1. Усё тут дыхае ўспамінамі аб паэце:хата, сяло, навакольныя пушчы.
2. Зірнеш угору, туды, дзе бягуць шпаркія воблакі, бягуць здалёк ці зблізку, і падумаеш: “Гэта жыццё імкліва бяжыць”.
3. Ганна паглядзела ў вочы матулі: яны свяціліся ад радасці.
Скажыце, ці ёсць адрозненні ў пастаноўцы знакаў прыпынку ў простых сказах беларускай і рускай моў? (не)
4. Вызначэнне тэмы і мэты ўрока.(Определение темы урока).(Слайд №3)
Учащимся предлагается сформулировать тему урока и, отталкиваясь от темы поставить цели урока.
А зараз падумайце і скажыце, якія сёння, на наш урок, мы паставім сабе мэты.
(Мэты ўрока запісаны на дошцы).
выяснить условия постановки двоеточия в бессоюзном сложном предложении;
научиться слышать двоеточие в бессоюзном сложном предложении;
даведацца пра ўмовы пастаноўкі двукроп’я ў бяззлучнікавых складаныхсказах;
правільна расстаўляць знакі прыпынку;
вучыцца знаходзіць бяззлучнікавыя сказы ў тэкстах;
самастойна будаваць бяззлучнікавыя складаныя сказы і выкарыстоўваць іх у мове і маўленні.
5. Вывучэнне новага матэрыялу. (Изучение нового материала).
а) Объяснение нового материала.
Чтобы научиться правильно ставить двоеточие в бессоюзных сложных предложениях в русском и белорусском языках, мы должны знать правило. Мы уже говорили с вами , что части бессоюзного сложного предложения находятся между собой в различных смысловых отношениях, что отражается и в постановке знаков препинания. Обратимся к таблице. (Слайд №4)
Cхема, смысловые отношения
Чем заменить
Примеры
[ ] : [пояснение].
А именно,
То есть
Утро было чудесным: умытый лес улыбался, пели птицы.
[ ] : [изъяснительные отношения]
Что;
и увидел,что;
и услышал, что
Я знаю: в вашем сердце есть и гордость, и прямая честь.
Я проснулся: заря уже занималась.
[ ] : [причина].
Потому что,
Так как
Вдруг потемнело: набежала на небо тучка.
[ ] :[прямой вопрос ]?
Одного только я не понимаю: как она могла тебя укусить?
а) Работа з падручнікам: пр. 133 (5, 7) (вусна);(індывідуальная работа). Фізкульхвілінка.( Слайд).
б) Работа в парах : запишице номера предложений в соответствующую строчку таблицы.
Cхема, смысловые отношения
Чем заменить
Примеры
Пояснение
А именно,
То есть
Изъяснительные отношения
Что;
и увидел,что;
и услышал, что
Причина
Потому что,
Так как
Прямой вопрос
Я поглядел кругом: торжественно и царственно стояла ночь.
Спрашивается теперь: что же делало наше общество в последние 20 – 30 лет?
Страшная мысль мелькнула в уме моём: я вообразил её в руках разбойников.
Печален: со мною друга нет.
в) Выпраўце памылкі дапушчаныя ў запаўненні табліцы. (Работа ў групах).
Сэнсавыя адносіны
Можна ўставіць (злучнік, спалучэнне слоў)
Прыклады
Раскрывае змест 1-ай часткі
а іменна, што іменна, як іменна
1 (2)
Прычына
бо; таму што
4 (3)
Дапаўняе, удакладняе
што; і ўбачыў, што; і адчуў, што
2 (4)
У другой частцы ёсць прамое пытанне
-----------------
3 (1)
Дума неспакойная жыла ў майстра: ён хацеў пакінуць пакаленням след жыцця свайго.
Я азірнуўся: на горад паўзла цёмна-шызая хмара з ружова-серабрыстымі беражкамі.
Ты скажы мне, цьма глухая: доўга будзеш ты ляжаць?
Саша пачырванела: ёй цяжка было хлусіць.
в) Карэкцыя ведаў і іх далейшае паглыбленне. (Коррекция знаний и их дальнейшее углубление).
Слово учителя: чтобы дальнейшая работа была плодотворной, воспользуемся ещё одной подсказкой. Посмотрим алгаритм и озвучим его.
Основные шаги по определению постановки двоеточия в бессоюзном сложном предложении:
1-ый шаг: найти главные члены предложения;
2-ой шаг: убедиться, что простые предложения присоединяются бессоюзной связью;
3-ий шаг: а) попробовать вставить слова:
потому что – причина;
а именно – пояснение;
и увидел, что – изъяснительные отношения;
б) вторая часть предложения содержит вопрос.
Асноўныя крокі па вызначэнню пастаноўкі двукроп’я ў бяззлучнікавых складаных сказах
1-шы крок: знайсці галоўныя члены сказа
2-гі крок: упэўніцца, што простыя сказы звязваюццабяззлучнікавай сувяззю
3-ці крок: а) паспрабаваць уставіць словы:
бо; таму што— прычына;
а іменна – тлумачэнне;
што; і ўбачыў, што—дапаўненне.
б) у другой частцы сказа
ёсць прамое пытанне.
Задания:
а) Перабудуйце складаназалежныя сказы ў бяззлучнікавыя сказы (пр.135,1,6) і пабудуйце іх схемы. (Работа на дошцы, калектыўная работа).
б)конструирование предложений. Образуйте сложные бессоюзные предложения с двоеточием, прибавляя нужные по смыслу части.
1. Я взглянул на реку и увидел ….
2. Разведчик приложил ухо к земле и услышал….
3. Перад вучнем паўстала пытанне ….
4. У народзе кажуць: хлебь – усяму галава.
в)перакладзіце сказы на рускую мову, пабудуйце схемы сказаў.
1. Хлопцы пераглянуліся : няўжо бацькі ведаюць пра іх учарашні “подзвіг”?(прамое пытанне)
2. І тады я зразумеў: нашага сяброўства нішто не ўратуе. (што іменна)
3. Шануй бацьку з маткай: другіх не знойдзеш. (бо, таму што)
г) Сачыненне-фантазія (фантазія-апісанне, фантазія-разважанне, фантазія-апавяданне)апішы словамі карціну, якой няма, але ты яе бачыш. Пры напісанні вучні выкарыстоўвалі бяззлучнікавыя складаныя сказы.(Гучыць музыка, ідуць слайды).
6. Падвядзенне вынікаў урока.
Каменціраванне і выстаўленне адзнак.
7. Рэфлексія. “Дрэва ведаў”.
У пачатку ўрока мы ставілі для сябе мэты, як вы думаеце, мы дасягнулі пастаўленых мэт? Кожная праца прыносіць свае вынікі, як гавораць “плоды своего труда”. Наша сённешняя работа на ўроку таксама павінна была прынесці свой вынік. Прымацуйце на “Дрэва ведаў” тое, што, на вашу думку, сёння з’яўляецца вашым пладом ведаў.
(Па заканчэнню ўрока дзеці прымацоўваюць на дрэве лісточкі, кветкі, плады).
Плады – справа прайшла з карысцю, плённа.
Кветка – даволі нядрэнна.
Зялёны лісток – нешта, безумоўна, было, але не зусім зразумела.
Жоўты лісток – дарма праведзены дзень.
Ці справіліся вы з пастаўленымі задачамі?
На колькі тое, чым мы займаліся на ўроку,аказалася для вас карысным?
