Сабақ жоспары психология

Тақырыбы Сезім және эмоция

Сабақтың өтілу уақыты 100 мин.

Курс: 2

Семестр: ІV

Мақсаты (жалпы және кәсіби құзыреттерінің қалыптастыру элементтері): Білім алушыларға жалпы сезім мен эмоция туралы толық мағлұмат беру. Сезім мен эмоцияның түрлері жайлы білімдерін кеңейту. Тұлға дамуындағы, сезім мен эмоцияның маңызын ұғындыру.

Ұйымдастыру

а) Білім алушылармен сәлемдесу, оларды түгендеу.

б) Аудиторияның тазалығына, білім алушылардың сабаққа дайындығына назар аудару.

Сабақты бастамас бұрын білім алушыларға түрлі түсті смайлик таратамын. Берілген смайликтердегі бейнелерді әр білім алушы миммикамен көрсетуі керек.

Сабақты тренинегпен бастау. Мақсаты – білім алушылардың арасында жағымды қарым-қатынас қалыптастыруға арналған.

Нұсқаулық: «Бүгінгі күнді бір-бірімізге тілектер айтумен бастаймыз: Бірінші қатысушы, орнынан тұрып, кез-келгеніміздің қасына келіп амандасады да, оған жақсы тілектер тілей бастайды. Ал, ол өз кезегінде келесі адамға келіп өз тілегін білдіреді, осылай әрқайсымыз бір-бірімізге тілек айтып шығамыз».

Жаттығудың нәтижесін «Сіз өзіңізді қалай сезінесіз?», «сіз біреуге тілек тілеген кезде қандай сезимде болдыңыз?», «сізге біреу тілек тілеген кезде сіз қандай сезімде болдыңыз?» деген сұрақпен қысқаша талқылауға болады.

Тренингтің маңыздылығы: Оқытушы білім алушылардың қиналу сезімін байқаса, «тапсырманы орындау барысында сізді не мазалады?» деген сұрақ қою арқылы келесі жауапты ала-алады. Тілек тілеу барысында адам өз бойындағы жағымсыз көңіл-күйді жеңілдетіп, жаттығу барысында орын алған қолайсыздықты жояды, топ мүшелерінің пікірі арқылы өз тәжірибесін толықтырады.

Аталмыш жағдай бұл - адамдарға ашық болуға, басқа адамдарды сезіне, түсіне білуге, олардың нақты қажеттіліктерін сезіну жолындағы кедергілерді мойындау.

Үй тапсырмасын сұрақ-жауап арқылы сұрау

1. Қабілет дегеніміз не? Оның қандай түрлерін білесіңдер? Ол туа пайда бола ма әлде жүре пайда бола ма?

2. Жеке адам дегеніміз кім?Жеке тұлға болып қалыптасу үшін не істеуіміз керек?

3. Қарым-қатынас дегеніміз не? Оның қандай түрлері бар?

4. Іс-әрекет дегеніміз не? Баланың, мектеп жасындағы баланың, ересек адамдардың іс-әрекетіне нелер жатады?

5. Зейін дегеніміз не? Оның түрлерін ата.

6. Балада зейіннің дамуы қалай жүзеге асады?

7. Түйсік дегеніміз не? Оның қандай түрлерін білесің?

8. Қабылдау процесі туралы не білесің?

Ойлау мен сөйлеу дегеніміз не? Бірінші сендер ойланып сөйлейсіңдер ма? Жоқ сөйлеп болғаннан кейін ойланасыңдар ма?

«Эмоциялық термометр» жаттығу.

Мақсаты : күні бойғы эмоция мен сезімге талдау жасауға, жақсы психоэмоционалдық көңіл-күй туғызуға үйрету.

Нұсқау: Бір күнің эмоциялық портретін жасайық. Бүгінгі күнді таңертеңнен бері еске түсіріңдер. Барлық оқиғаны қарап шығыңдар, жеке үзінділерді көз алдарыңа келтіріңлер. Енді соларды жазыңдар. Басқа адамдардың әсерінен болған оқиғалар мен сезімдердің астын сызып қойыңдар.Жақсы-жаманын атап көрсетіңдер. Осыдан кейін эмоция сәтіндегі жеке ерекшеліктерге талдау жасалады.

Жаңа сабақты ұйымдастыру

Дәріс жоспары:

1. Эмоция және сезім туралы түсініктемелер
2. Сезімнің түрлері
3. Эмоциялық күйлер
4. Эмоциялар және сезімдердің дамуы және қалыптасуы.

Білім алушылардың біліміне сүйене отырып «Сезім және эмоция» деген тақырыпты қалай түсінетіндерін сұрау.

1. «Сезім» деген сөзді естігенде, көз алдарыңа не елестеді?

2. «Эмоцияны» адамның бет-әлпетінен көруге бола ма?Ол қалай көрінеді?

3. Сезімді тәрбиелеу... –эмоцияны билеп, қажет емес жағымсыз

қобалжуларды басып тастайтын әдеттерге баулу. Ф. Н. Гоноболин. (мағынасын түсіндіру)

Дәрістің қысқаша мазмұны.

Эмоция және сезім - бұл адамның айналадығы өмір шындығына және өз басына деген өзіндік қарым – қатынасы.
Сезімдер мен эмоциялар бейнеленетін заттардың ерекшеліктеріне тәуелді.
Сезімдер мен эмоциялар адамның таным және іс – әрекетінен тыс болмайды. Олар іс – әрекет барысында пайда болады және оның жүзге асуына әсер етіп отырады.
Сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының адамның қажеттеріне сәйкес келдуі – келмеуінің нәтижесінде пайда болып отыратын психикалық процестің түріе, сезім деп атайды.
Сезімдер өте күрделі психикалық процестердің бірі. Сезімдер адамның тіршілік қажетіне, өзара қарым - қатынасына байланысты сан алуан формаларда көрінеді. Адам сезімдері тарихи әлеуметтік сипатта болады.
Сезімдерден эмоцияны дұрыс айыра білу қажет.
Біздің сезімдеріміз екі - реттеуші және сигналдық қызмет атқарады.
Шамадан тыс күшті тітіркендіргіштер адамдар көбінесе қолайсыз эмоциялар туғызады. Адамның осылайша шамадан тыс зарлауын психологияда стресс (стресс – ағ. сөзі шамадан тыс зарлану деген мағынаны береді) деген терминмен белгіленеді.

Сезімдер өздерінің мазмұны және мәні жағынан әртүрлі және сан қырлы болады.
Психологияда сезімді – моральдық (адамгершілік), интелектуальды (танымдық) эстетикалық сезімдер болып бөлінеді.
Моральдық сезімдер. Моральдық сезімдер дегеніміз – жеке адамның адамдардың өзінің мінез құлқын деген эмоциялық қатынасы. Өршіл сезімдер арасынан моральдық сезім ерекше орын алады. Интелектуальды сезімдер. Ақыл ой әрекеті процесінде пайда болатын тебіреністерді интелектуалды сезім деп атабйды.
Эстетикалық сезімдер – адамның әсемдікті қабылдауы және қолдан жасауы барысында туады және сұлулықты қабылдай отырып, адам көз қызықтырып, сүйсіне тамашалап, қарау ынтасын тудыратын, өзіне тартқан үстіне тарта түсетін эстетикалық әсемдік сезімін бастан кешіреді.
Жеке адам өмірінде эмоциялық күйлердің үлкен мәні бар. Эмоциялық күйлер өтіп жатқан психикалық әрекет сипатына ғана тәуелді болып қана қоймай, оған өзі де орасан зор әсе етеді. Эмоциялыцқ күйлердің бәрі де өткінші сипатта болады.
Көңіл – күй бұл адамның барлық толғаныс тебіреністері мен әрекетіне өң беретін біршама ұзақ эмоциялық күй.
Аффект – бұл қысқа мерзімді, бұрқ етпе өте күшті эмоциялық реакция. Аффекті күй эмоцияның бірте – бірте күшеюінен көрінеді. Аффект жағдайда сана таралады, ол көңіл күймен байланысты қабылдайтын заттар мен түсініктердің шағын шоғырына бағытталады.
Фрустрация. Тұрақты жағымсыз эмоціиялық күйге душар ететін, шектен асқан қанағаттанбаушылық фрустрациясының, яғни сана мен әрекеттің бұзылуының негізі болады. Фрустрация кезінде адам өте күшті жүйкелік - психикалық күйзеліске түседі. Фрустрадцдияның өту ерекшелігі шиеленіскен жағдайдың шашілуіне байланысты болады.
Фрустрация әлсіреуі, тыным табуды немесе күшеюі мүмкін. Егер шиеленіс шешімін таппаса, онда фрустрация басқа кереғар жағдайда басталады.

Суретте – гномдар бейнеленген. Суреттегі көңіл күйлеріне қарап, олардың әрқайсысына ат қой. Қазіргі уақыттағы өзіңіздің көңіл күйіңізді белгілеңіз.Гномдардың бет-бейнесі баланың шынайы базалық құндылықтарын көрсетеді. Мимика арқылы басқа адамдардың эмоцияларын тани алуға бола ма?

Сезім мен эмоцияға байланысты суреттерді көрсету, талдау
Бақылау сұрақтары

«Психолог» ойыны арқылы сабақты бекіту

1. Эмоция мен сезімнің жалпы сипаттамасы қандай?
2. Сезім мен эмоцияның бір – бірімен айырмашылықтары қандай?
3. Күрделі эмоциялардың қандай түрлері бар?
4. Адамның жоғары сезімдерінің сипаты қандай?

Үйге тапсырма:

1. Дәрісті аяқтап, сабаққа дайындалып келу

Алдамұратова Ә. «Жалпы психология» 194-203бет

1. Шығармашылық тапсыррма

«Эмоция және сезімдер менің өмірімде» эссе.

 Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Жарықбаев Қ. «Психология негіздері» Алматы 2005 ж.
2. Сәбет Бап – Бапа «Психология» Алматы 2004 ж,
3. Жарықбаев Қ. «Жалпы психология» Алматы 1980 ж.

Негізгі ұғымдар:

1. Сезім — адамның айқын білінген заттық сипаты бар және біршама орнықтылығымен ерекшеленетін эмоциялық күйіну-сүйінулерінің айрықша түрі.

2. Эмоция (фр. emotion, лат. enoveo — толғану) — адам мен жануарлардың сыртқы және ішкі тітіркендіргіштер әсеріне реакциясы; қоршаған ортамен қарым-қатынас негізінде пайда болатын көңіл-күй.

3. Аффект – бұл қысқа мерзімді, бұрқ етпе өте күшті эмоциялық реакция.

4. Фрустрация - [ лат. frustratio – алдау, сәтсіздік, ақталмаған үміт ] - алға қойған мақсаттарына жете алмаған, жоспарлары күл-талқан болып күйреген адам басынан өткеретін уайым, үрей билеген психологиялық жай-күй.

5. Құмарлық — адамның бас пайдасын ойлап, өмірден, тіршіліктен рақаттанып ләззат алуды көздейді; жанын қинамай, азапты бейнет көрмей қызықты өмір сүруді мақсат тұту.

6. Мораль (латын moralіs – әдет-ғұрып) – адамдар мен әлеуметтік бірлестіктер арасындағы қарым-қатынастарды реттейтін қағида; адамның мінез-құлқын реттеу қызметтерін атқаратын әлеуметтік институт.