Профилактика суицида

2015 – 2016 оқу жылының I жарты жылдығында ЖББ №7 мектебінде суицидті алдын алуға бағытталған жұмыс бойынша мектеп психологінің талдау есебі.

Психологиялық қызмет суицидті алдын-алуға бағытталған жұмыс бойынша келесі іс-шараларды жүзеге асыруда:

• «Өмірді сүйе білейік!» тақырыбына тренинг;

• Оқушылармен диагностикалық жұмыстар жүргізу («Мен суицидке қарсымын» тесті, «Үрейлену деңгейін анықтайтын Спилбергер Ханин» әдістемесі, «Кактус жобалық тесті», және т.б.);

• Оқушылардың жағымсыз әдеттерге деген көзқарастарын анықтау;

• «Жасөспірімдер арасында ұшырасатын суицид көріністерінің алдын-алуы» жөнінде баяндама;

• Аутодеструктивті жүріс-тұрыс байқалған оқушыларға бақылау жасау, түзету-дамыту жұмыстарын жүргізу;

• Мектеп ұжымына «қауіпті топқа» жататын жасөспірімдермен жұмыс істеу бойынша психологиялық кеңестер мен ұсыныстар беру;

• Әр оқушының индивидуалды мәселелері бойынша жұмыс, кеңес беру;

• Мінез-құлқында ауытқушылығы байқалған оқушыларда өмірге деген позитивті көзқарасты қалыптастыру бойынша жеке жұмыс жүргізу.

Аталған іс-шаралар бойынша қараша айында оқушылармен «Өмірді сүйе білейік!» тренингі жүргізілді.

Сонымен қатар келесі психодиагностикалық жұмыстар жүргізілді:

Оқушылардың суицид туралы ой-пікірлерін, суицидтік бейімділікті айқындау мақсатында 8-10 сынып оқушылары арасында «Мен суицидке қарсымын» тесті. Сыналушылардың жалпы саны: 86 оқушы.

8 «А» сыныбынан зерттеуге 17 оқушы қатысты. Ата-анаңызбен татусыз ба деген сұраққа оқушылардың 88,2%-і (15) - иә, 11,7%-і (2) – кейде келіспеушілік болады деп жауап берді. Егер досыңыз өз-өзіне қол жұмсау туралы айтса, қандай шара қолданасыз: күлемін, шындық ретінде қабылдамаймын – 23,5% (4), ата-анасына айтамын – 17,6% (3), жан досыммен сырласамын – 58,8% (10). Суицидке икемі бар адамға қандай жәрдем көрсету керек деген сұраққа оқушылардың 82,3%-і (14) психологиялық қызметке апару керек деп ойлайды, білмеймін – 11,7% (2), өзін жай қалдыру керек – 5,8% (1). Жастар өзіне қол жұмсайды, өйткені...: жігіті/қызы тастап кетті – 11,7% (2), ҰБТ-дан құлады, не Алтын белгісін ұстай алмай қалды – 47% (8), жауапсыз махаббат – 11,7% (2), ата-анасымен келіспеушілік – 23,5% (4), әркімнің өз қиыншылықтары болады, сол үшін қол жұмсауы мүмкін - 5,8% (1). Сыналушылардың барлығы да өмірдегі ең жақын адамдары ретінде ата-аналарын, туысқандарын, достарын көрсетті.

8 «Б» сыныбынан зерттеуге 21 оқушы қатысты. Ата-анаңызбен татусыз ба деген сұраққа оқушылардың 76,1%-і (16) - иә, 23,8%-і (5) – кейде келіспеушілік болады деп жауап берді. Егер досыңыз өз-өзіне қол жұмсау туралы айтса, қандай шара қолданасыз: күлемін, шындық ретінде қабылдамаймын – 4,7% (1), ата-анасына айтамын – 52,3% (11), жан досыммен сырласамын – 42,8% (9), сол адамның өзімен сөйлесемін - 9,5%(2). Суицидке икемі бар адамға қандай жәрдем көрсету керек деген сұраққа оқушылардың 71,4%-і (15) психологиялық қызметке апару керек деп ойлайды, білмеймін – 9,5% (2), өзін жай қалдыру керек – 4,7% (1), ата-анасына айту керек – 23,8% (5), сол адамның өзімен сөйлесу - 4,7% (1). Жастар өзіне қол жұмсайды, өйткені...: жігіті/қызы тастап кетті – 19% (4), ҰБТ-дан құлады, не Алтын белгісін ұстай алмай қалды – 57,1% (12), жауапсыз махаббат – 28,5% (6), ата-анасымен келіспеушілік – 52,3% (11), әркімнің өз қиыншылықтары болады, сол үшін қол жұмсауы мүмкін - 9,5%(2). Сыналушылардың барлығы да өмірдегі ең жақын адамдары ретінде ата-аналарын, туысқандарын, достарын көрсетті.

9 «А» сыныбынан зерттеуге 20 оқушы қатысты. Ата-анаңызбен татусыз ба деген сұраққа оқушылардың 90%-і (18) - иә, 10%-і (2) – кейде келіспеушілік болады деп жауап берді. Егер досыңыз өз-өзіне қол жұмсау туралы айтса, қандай шара қолданасыз: күлемін, шындық ретінде қабылдамаймын – 5% (1), онымен енді сөйлеспеуге тырысамын - 5% (1), ата-анасына айтамын – 30% (6), жан досыммен сырласамын – 60% (12) . Суицидке икемі бар адамға қандай жәрдем көрсету керек деген сұраққа оқушылардың 85%-і (17) психологиялық қызметке апару керек деп ойлайды, білмеймін – 15% (3), ата-анасына айту керек – 5% (1). Жастар өзіне қол жұмсайды, өйткені...: жігіті/қызы тастап кетті – 20% (4), ҰБТ-дан құлады, не Алтын белгісін ұстай алмай қалды – 80% (16), жауапсыз махаббат – 15% (3), ата-анасымен келіспеушілік – 35% (7). Сыналушылардың барлығы да өмірдегі ең жақын адамдары ретінде ата-аналарын, туысқандарын, достарын көрсетті.

9 «Б» сыныбынан зерттеуге 18 оқушы қатысты. Ата-анаңызбен татусыз ба деген сұраққа оқушылардың 95,4%-і (21) - иә, 4,5%-і (1) – кейде келіспеушілік болады деп жауап берді. Егер досыңыз өз-өзіне қол жұмсау туралы айтса, қандай шара қолданасыз: күлемін, шындық ретінде қабылдамаймын – 9% (2), ата-анасына айтамын – 18,1% (4), жан досыммен сырласамын – 77,2% (17). Суицидке икемі бар адамға қандай жәрдем көрсету керек деген сұраққа оқушылардың 63,6%-і (14) психологиялық қызметке апару керек деп ойлайды, білмеймін – 22,7% (5), ата-анасына айту керек – 18,1% (4). Жастар өзіне қол жұмсайды, өйткені...: ҰБТ-дан құлады, не Алтын белгісін ұстай алмай қалды – 63,6% (14), жауапсыз махаббат – 22,7% (1), ата-анасымен келіспеушілік – 18,1% (4). Сыналушылардың барлығы да өмірдегі ең жақын адамдары ретінде ата-аналарын, туысқандарын, достарын көрсетті.

10 «А» сыныбынан зерттеуге 6 оқушы қатысты. Ата-анаңызбен татусыз ба деген сұраққа оқушылардың 100%-і (6) - иә деп жауап берді. Егер досыңыз өз-өзіне қол жұмсау туралы айтса, қандай шара қолданасыз: күлемін, шындық ретінде қабылдамаймын – 33,3% (2), жан досыммен сырласамын – 66,6% (4). Суицидке икемі бар адамға қандай жәрдем көрсету керек деген сұраққа оқушылардың 83,3%-і (5) психологиялық қызметке апару керек деп ойлайды, өзін жай қалдыру керек – 16,6% (1). Жастар өзіне қол жұмсайды, өйткені...: жігіті/қызы тастап кетті – 16,6% (1), ҰБТ-дан құлады, не Алтын белгісін ұстай алмай қалды – 33,3% (2), жауапсыз махаббат–16,6% (1), ата-анасымен келіспеушілік – 33,3% (2). Сыналушылардың барлығы да өмірдегі ең жақын адамдары ретінде ата-аналарын, туысқандарын, достарын көрсетті.

10 «Б» сыныбынан зерттеуге 4 оқушы қатысты. Ата-анаңызбен татусыз ба деген сұраққа оқушылардың 100%-і (4) - иә деп жауап берді. Егер досыңыз өз-өзіне қол жұмсау туралы айтса, қандай шара қолданасыз: күлемін, шындық ретінде қабылдамаймын – 25% (1), жан досыммен сырласамын – 75% (3). Суицидке икемі бар адамға қандай жәрдем көрсету керек деген сұраққа оқушылардың 75%-і (3) психологиялық қызметке апару керек деп ойлайды, білмеймін – 25% (1). Жастар өзіне қол жұмсайды, өйткені...: жігіті/қызы тастап кетті – 50% (2), ҰБТ-дан құлады, не Алтын белгісін ұстай алмай қалды – 50% (2). Сыналушылардың барлығы да өмірдегі ең жақын адамдары ретінде ата-аналарын, туысқандарын, достарын көрсетті.

Қорытынды: Оқушылардың арасында суицидтік бейімділік анықталмады. Сыналушылардың 89,6%-і ата-анасымен тату екенін көрсетті, досынан суицид туралы естісе оқушылардың 61,6%-і онымен сөйлесіп көруге тырысады екен, ал 25,6%-і ата-анасына апарады. Сыналушылардың 72%-і суицидтік икемі бар адамға психологиялық көмек керек деп санайды. Жастар арасында суицидтің себебі ретінде оқушылардың басым көпшілігі ҰБТ-дан құлау, не Алтын белгісін ұстай алмауы (52,8%) және ата-анамен келіспеушілікті (31,2%) көрсетті. Жалпы айтқанда оқушылар арасында психологиялық ахуал жағымды қалыптасқан.

Жылдық жоспар бойынша 5-сынып оқушыларының қобалжу деңгейлері зерттелінді. Зерттеуде «Ч.Д.Спилбергер Ханин әдістемесі» қолданылды. Ч.Д. Спилбергер Ханин әдістемесі өзін-өзі бағалау шкаласына негізделіп, қобалжу деңгейін анықтайды. Тест 20 сұрақ пен ой-пікірлерден тұрады, әр сұраққа 4 жауап берілген. Сыналушыларға келтірілген әр сөйлемді оқып, өзін дәл қазір қалай сезініп отырғанына сай белгілеу ұсынылады.

Зерттеуге 5 сынып оқушылары алынды, жалпы сыналушылар саны – 31.

5 «А» сынып оқушыларынан зерттеуге 20 оқушы қатысты, сыналушылардың 35%-де (7) орташа мазасыздану, ал 65%-де (13) қобалжудың жоғары деңгейі анықталды.

5 «Б» сынып оқушыларынан зерттеуге 11 оқушы қатысты, сыналушылардың 27,2%-де (3) орташа мазасыздану, ал 72,7%-де (8) қобалжудың жоғары деңгейі анықталды.

Сонымен, жалпы мектеп оқушыларының бойында суицидке бейімділік анықталмады, жүріс-тұрысы қиындық туғызатын оқушылармен үнемі психокоррекциялық жұмыс жүргізілуде, сыныптарда жекеадамаралық қарым-қатынас жағымды қалыптасқан, мұғалімдер үнемі оқушыларға бақылау жасайды, ата-аналармен балаларының бойындағы мінез-құлықтық өзгерістер жайында психологиялық кеңес беру жұмыстары жүргізіледі, мұғалімдер, оқушылар, ата-аналар арасында психоағартушылық жұмыс жүргізіледі.

Мектеп психологі Қашауова Г. Ж.