Зорлық-зомбылықсыз әлемді қалай құруға болады?

Зорлықсыз әлемді қалай құруға болады

Алишева Асылай Кокеновна Ақтүбек орта орта мектебі – психолог.



«Зорлық – зомбылықсыз әлем – бұл фантастика емес » Зорлық – денсаулыққа зиян келтіретін , қиыншылық , тіпті өлімге де апаратын күш көрсету немесе күшті пайдалану қатері. Сондықтан , қандай түрі болмасын , зорлық – адам құқықтарының бұзылуы. 2 қазан Индия тәуелсіздігі қозғалысының басшысы, философия және зорлықсыз стратегиясының негізін қалаушы Махатма Гандидің туған күні «Халықаралық зорлықсыз күні» деп атап өтіледі. «Сол үшін өмірімді қиюға дайын болған бірнеше жағдай бар, бірақ өзім біреудің өмірін қия алатындай ешнәрсе жоқ »-деген екен Махатма Ганди. Зорлықсыздық өзіміздің күнделікті өмірімізбен қатар халықаралық қатынастарда да маңызды рөл атқарады. БҰҰ –ның қарарына сәйкес зорлықсызды, соның ішінде ағарту және қоғамдық – түсіндіру жұмыстары арқылы насихаттауға қосымша себеп болады. Ел боламын десең, бесігіңді түзе – дейді халқымыз. Бала –ата- ананың бауыр еті, біздің –болашағымыз .Қазақстанда зорлық –зомбылық және қатыгездік жасау іс- әрекеттері туралы Конвенция бар, нақты жұмыстарға келетін болсақ , бұған құқық қорғау органдарының ресми тұлғалары жауап береді. Бірақ бұл мекемемен қоса отбасы тарапынан да жауапкершілік күннен –күнге азаюда. Бізде яғни жасөспірімдер мен балалар бүкіл әлемдегі сияқты ,үйінде ,мектепте не болмаса қоғамдық мекемелерде күнделікті қатыгездікпен және зорлық –зомбылықпен ұшырасып отырады,алайда бұл проблемаға қоғам осы кезге дейін зейін қойып көрген жоқ. Балаға қатысты зорлық -зомбылықтың түрлері өте көп. Мысалы: балаларға жасалған ,тұрмыстық зорлық-зомбылықтар.Физикалық жағынан көңіл қоймау дегеніміз дер уақытында балаға медициналық көмек көрсетпеу, баланы үйден айдап шығу немесе баланы қамап ,үйден шығармау, тамақтандырмау келеңсіздіктері жатады. Эмоционалдық көңіл қоймауға баланың көзінше ата-аналарының ұрыс -керіс шығаруы, төбелесуі, ішімдік ішіп, темекі шегулері жатады. Отбасындағы ажырасу жағдайы да зорлық –зомбылық түріне жатады.Мұғалім мен оқушыларға қатысты зорлық –зомбылық т.б. жатады.Бұл зорлық-зомбылық ұсақ бір болмашы әрекетерден, дөрекіліктен пайда болады. Бұл проблемалар барлық жерде бар,әсіресе интернат ,мекемелерде кездеседі.Осы проблемалардың шешімін тапсақ екен деймін. Бұл жерде мекемелер жұмысты қатаң түрде орындауға міндетті,әрине ең бірінші отбасындағы тәрбиеге байланысты. . Ендеше,әуелі баланың құқығы қорғалуы керек. Балалар өздерін қорғау туралы ақпараттың жоқтығынан өмірінде шешімі күрделі жағдайларға жиі тап болып , өздерін-өздері қорғай алмайды.Көбінесе зорлық, қатыгездік жағдайлары отбасында, мектепте, қоғамдық орындарда орын алады. Көп жағдайда жасөспірімдердің өздері де бірінің –бірі құқығын бұзып жатады.Зорлық-зомбылық көбіне бала мен оның ата-анасының арасында көп таралған. Кейбір жүргізілген сауалдарға қарағанда балалардың 50 % -ы өз отбасында қатыгездіктің түрлі формасын бастан өткізеді.Ендеше, біздің көзқарасымызша, ақпараттық ағарту бағытындағы жұмыстарды тек балалар арасында ғана емес, ересектер арасында да жүргізу өте қажет. ҚР-ның қылмыстық және әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекстеріне сәйкес кәмелетке толмағандардың қылмыстық және әкімшілік жауапкершіліктері мен ҚР-ның Еңбек кодексіне сәйкес заңсыз бала еңбегі, бала еңбегінің ең нашар түрлері,18 жасқа толмаған қызметкерлердің еңбек саласындағы құқықтары, олардың еңбегін пайдалануға тыйым салынатын жұмыстар, кәмелетке толмаған қызметкерлер үшін жұмыс уақытының ұзақтығы және кәмелетке толмаған баланың еңбегін реттеу керек. Баланың құқықтары туралы конвенцияда, басқа да халықаралық және аймақтық шарттарда баланың қауіпсіздігі мен абыройына кепілдік беріледі,бірақ өкінішке орай ,бала зорлығы кең өріс алған құбылыс болып қала береді.Адамдарды саудалау – адам құқықтарының қатал бұзылуы және барлық адамдардың абыройы мен дербес құқықтығына қарсы қылмыспен қоса жүретін құлдықтың қазіргі түрі. Сарапшылардың бағалауы бойынша әлемде 3-тен 4млнға дейін адам- адамдарды зорлау және саудалаудың құрбаны.Соның ішінде дені –балалар.Айтарлықтай бір жәйт әлемде 1 млн. астам жеткіншек саудаға түседі. Балалардың тек өз құқықтарын білуі ғана өз –өздерін қорғай алуына септігін тигізбейді.Сонымен бірге осы проблемалардың шешімінің әдіс – тәсілдерін,жолдарын көрсетіп, болашақта оны болдырмауға ықпал ету керек.Осылайша құқықтарының сақталуына байланысты өмірінің жақсаруына балалардың өзінің ат салысуына мүмкіндік туғызу керек. Мектеп зорлығы мәселесін ұғынумен қатар қоғамда оны толық қабылдамау жағдайы қалыптасу керек. Мектеп басшылығы, мұғалімдер мен ата –аналар зорлықтың нышандарын байқап , тез тиісті қарсы шаралар қабылдауға үйрену қажет. Балаларға құпия түрде шағым арыз беруге мүмкіндік беретін әр мектептің зорлықты жою жөніндегі ойланып жасалған сақтандыру саясаты болғаны жөн. Қай елде болмасын, заң өмірден бір қадам кейін жүретіні рас. Сол себепті де әрбір азамат өз құқықтарына жауапкершілікпен қарай білсе мұндай қатыгез өмірден, зорлық –зомбылықтан жәбір көрмеген болар еді. Балалар – қоғамның ең қорғалмаған санаты. Олар ерекше қорғауды мұқтаж етеді,оларға байланысты қатыгездіктің барлық түрлерін жоюды талап етеді.Кәмелетке толмаған зорлау фактілері толық емес. Көптеген балаларға қатысты зорлықтар айтыла бермейді.Балардың зорлық –зомбылық, қатыгездік мәселелеріне қауымның назарын аудару,сонымен қатар қоғамда балаларға қатыгездік жасауға жол бермеу,адамға деген сенімділікті тудыруды қалыптастыру. Бала –біздің болашағымыз, балаға жақсы тәрбие беру, дамуына мүмкіндік беру, оларға қуаныш сыйлау және толық құқылы, еркін тұлға етіп жетілдіру баршаның міндеті.