Til bilgan El biladi

Til bilgan El biladi

Til bilgan kishi dunyoni kezadi, do‘stlar orttiradi, hamkorlar topadi. Dunyo xalqlarining madaniyatidan, tarixidan xabardor bo‘ladi. Bugun shuni faxr bilan aytishimiz kerakki, yoshlarimizda xorijiy tillarni o‘rganishga qiziqish nihoyatda katta. Prezidentimizning Chet tillarni o‘rganish tizimini yanada takomillashtirish to‘g‘risidagi qarori keng qamrovli ta’lim islohotlarining uzviy davomi bo‘ldi.

Ushbu qarorda chet tili o‘qitishning barcha jihatlari qamrab olingan bo‘lib, unga ko‘ra chet tilini o‘rgatish 1-sinfdan o‘yin va og‘zaki nutq mashg‘ulotlari shaklida, 2-sinfdan esa alifbo, o‘qish va sodda grammatik qoidalarni o‘rganish bilan boshlanishi belgilangan.

Ma’lumki, o‘quvchilar boshlang‘ich sinflarda chet tilini og‘zaki nutq orqali o‘rganib borsa, keyinchalik grammatikani ham yaxshi o‘zlashtiradi. Yuqorida nomi keltirilgan qaror biz, chet tili fani o‘qituvchilari zimmasiga ham katta mas’uliyat yuklaydi.

Endi biz malakamizni oshirishimiz, o‘quvchilarning chet tiliga bo‘lgan qiziqishlarini yanada orttirish, darslarni puxta o‘zlashtirishi uchun yangi pedtexnologiyalardan, o‘quv qo‘llanmalardan foydalanishimiz kerak. O‘quvchilarning chet tilini o‘rganishga bo‘lgan qiziqishlari va bilimlarini yanada oshirish bo‘yicha doimiy o‘tkaziladigan seminar-treninglarda qatnashayotganimiz bizga qo‘l kelayapti. Chunki o‘quvchilarni darsga qiziqtirish, butun e’tiborini jalb etish oson emas.

Tajribamdan kelib chiqib, erkin mavzu tanlab, har bir o‘quvchining o‘zlashtirishiga qarab mashg‘ulotlar olib boryapman. Bunday mashg‘ulotlar o‘quvchilarni fikrlash, so‘z tuzish qobiliyatini oshiradi. Shuningdek, dars vaqtida o‘quvchilarimdan ingliz tilida gaplashishlarini talab qilaman. Chunki tilni o‘rganishda ko‘proq so‘zlashuvga e’tibor berish kerak. So‘zlashuv orqali o‘quvchi ham so‘zlarni, ham grammatikani, asosiysi, to‘g‘ri va ravon gapirishni o‘rganadi.

Chet tilini o‘rganishda zamonaviy axborot texnologiyalarning o‘rni beqiyos. Dars vaqtida multimedia vositasi orqali mavzuga oid video va audio lavhalar namoyish etilib, jonli muloqot o‘tkazilsa, so‘zlar to‘la talaffuz qilinsa, yaxshi samara beradi. Bundan tashqari, o‘quvchilarning so‘zlashuv tilini yanada rivojlantirish uchun imkon qadar poytaxtimizga tashrif buyurgan sayyohlar bilan jonli muloqot o‘tkazishga alohida e’tibor beryapmiz. Bu o‘quvchilarning chet tilini yanada yaxshiroq, mukammalroq o‘rganishida muhim ahamiyatga ega. Zero, chet tilini o‘rganish — davr talabi.

Таlim sohasidagi samarali islohotlar o‘zining natijasini bera boshlagan bugungi kunda Abu Ali ibn Sino va Ulug‘beklardek donishmandlar avlodi bo‘lgan o‘quvchi-yoshlarimizni yanada bilimli, zukko, intiluvchan bo‘lib ta’lim olayotganliklarini ko‘rib, barchamiz – ota-onalar qatori biz o‘qituvchilar ham juda xursand bo‘lamiz. O‘zbekistonimizda o‘sib kelayotgan avlodning o‘ziga xos ma’naviy-axloqiy xislatlarini shakllantirish hamda ta’lim-tarbiyasiga katta e’tibor qaratilishi jahon mamlakatlari orasida alohida e’tirof etilayotganidan faxrlanamiz.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning 2012-yil 10-dekabrda PQ-1875-sonli «Chet tillarini o‘rganish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi Qarorining mazmun-mohiyati barkamol avlodni jahonning turli xalqlari yoshlari bilan bilim doirasida bellasha oladigan yetuk shaxs sifatida tarbiyalashda ahamiyati kattadir. Mazkur Qarorga muvofiq mamlakatimiz ta’lim tizimida boshlang‘ich ta’lim bo‘g‘inidan boshlab ingliz tilini o‘rgatish yo‘lga qo‘yildi.

Bugungi kunda chet tillarini o‘rganish shiddat bilan odimlab borayotgan zamon bilan hamqadam bo‘lishning asosiy zarurati bo‘lib, chet tillarini, ayniqsa, ingliz tilini o‘rganish juda muhimdir. O‘zbek yoshlari donishmand xalqimizning: «Til bilganga ming tanga», «Til bilgan — el bilar», «Til bilgan yo‘lda qolmas» kabi sermazmun o‘gitlarini doimo yodda tutib, amal qiladilar. Darhaqiqat, turli chet tillarni puxta egallagan va shu bois, dunyo fan sohasidagi ilg‘or yangi bilimlarni o‘zlashtirish, tajriba hamda malaka oshirish maqsadida dunyodagi yetakchi ta’lim muassasalariga borib yoki mamlakatimizda faoliyat yuritayotgan filiallarida bemalol tahsil olmoqdalar. Mamlakatimizda yoshlarimizga chet tillarida ta’lim berayotgan oliy ta’lim muassasalari ham talaygina. Bundan maqsad — yoshlarimiz tanlagan mutaxassisliklari bo‘yicha jahondagi hamkasblari bilan teng, hattoki ulardan ham ko‘proq bilim egallashlaridan iborat. Bu esa chet tillari o‘qituvchilari oldiga zamon talabiga muvofiq amalga oshirishlari zarur bo‘lgan dolzarb vazifalarni qo‘yadi. Mazkur vazifalarni amalga oshirishda dars jarayoni mazmunini yangi axborot texnologiyalari asosida innovatsion texnologiyalardan foydalanib, saboq berish, uni jonli, rolli o‘yin tarzida o‘tkazish ko‘zda tutiladi. O‘quvchilarning chet tilini o‘rganishga qiziqishlarini oshirish maqsadida o‘qituvchilar tomonidan ingliz tilida ko‘plab elektron resurslardan foydalaniladi. Dars mashg‘ulotlari o‘yinlar, qisqa videolavhalar o‘quvchilarning e’tiboriga havola etilishi bilan ham samarali o‘tadi. Chet tili darslarida seminar-taqdimotlar o‘tkazish ham muhim ahamiyat kasb etadi.

Darhaqiqat, ma’rifatparvar bobolarimizning millat ma’naviyati, ertangi istiqloli uchun qilgan sa’y-harakatlari tarix zarvaraqlarida muhrlandi. 1913 yilda “Oyna” jurnali ilk soning 12-14-betlarida Mahmudxo‘ja Behbudiyning “Ikki emas, to‘rt til lozim” sarlavhali maqolasi chop etiladi. Maqolada Behbudiy “Forsiy bilgan kishi Firdavsiy, Bedil, Sa’diy, “Masnaviy”dan qanday lazzat olsa, turkiy bilganlar Fuzuliy, Navoiy, Boqiy, Somiy, Abdulhaq Homid, Akrambek, Sanoyi, Nobiy, Nojiylardan, yana Tolsto‘y, Jul Vern va ulamoi zamoniy asarini turkiy tarjimasidan lazzat shunday oladur” deya ta’kidlab o‘tadi.

Yuqoridagi fikrlardan shuni anglash mumkinki, bu da’vat bilan bizga nafaqat boshqa tillarni ham o‘rganish, balki o‘sha tillardagi asarlarni o‘qib, uni tushunib, ma’naviy ozuqa olishimiz mumkinligi uqtirilmoqda. Behbudiy maqolasining xulosa qismida bugun bizlarga to‘rt tilda tahrir va taqrir etuvchilar kerakligini yozadi. Ya’ni arab, rus, turk va fors tillaridan tarjimonlar kerakligini bu o‘gitning hozirgi zamon uchun ham qanchalik dolzarbligini ko‘rsatmoqda. “Til bilgan – el biladi” degan ibora bugungi kun uchun ham katta ahamiyatga ega

Turobova E'tibor Rizoqulovna

Buxoro viloyati Qorakól tumani

2- umumiy órta ta'lim maktabi nemis tili fani óqituvchisi