Неделя здоровье в учреждениях образование

СОҒЛОМЛАШТИРИШ Ҳ А ФТАЛИГИ

«Соғлом фарзанд -

соғлом оиладагина

туғилади».

И.А.Каримов

Соғлом фарзанд ва соғлом оила - жамият таянчидир

• Сиз оила деб аталмиш муқаддас гўша остонасида турибсиз. Сизнинг соғлом бўлишингиз қурилаётган оила пойдеворини мустаҳкам бўлишига олиб келади.

• Оиланинг шаъни ва шарафи жамиятни н г энг му ҳ им қ адрияти б ў лса, оила аъзоларининг саломатлиг и эса уларнинг олий қ адряти ҳ исоблан ади. Ҳ ар қ андай қ адрият ў зини му ҳ офаза қ илишга му ҳ тож . О ила аъзоларининг олий қ адрияти ҳ исобланган саломатлиги ҳ ам бундан мустасно эмас.

• Репродуктив саломатлик нима?
• Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилотининг концепциясига асосан репродуктив соғлиқ- бу репродуктив тизим ва унинг фаолиятига боғлиқ барча масалалар борасида фақат касаллик ва камчиликлар йўқлиги бўлибгина қолмай балки тўлиқ жисмоний, ақлий ва ижтимоий муваффақиятлар ҳолати ҳамдир.

ЭРТА ТУРМУШ ҚУРМАНГ

• Эрта ёшда хомиладор бўлиш, туғиш жараёнида она ва боланинг соғлиғига хавф солиши мумкин. Қизлар 16-17 ёшга тўлгани билан уларда, ҳ омилани нг тараққий этиши ва бола туғиш учун нормал шароит вужудга келмаган бўлади. Қизлар ва йигитлар деярли 20 ёшдан кейин жисмонан ва руҳан ота ёки она бўлишга тайёр бўладилар . Эрта турмуш қуриш кўпинча фарзандсизликка, боланинг ой куни етмай чала туғилишига сабаб бўлиши мумкин. Аёллар учун фарзанд кўришнинг энг қулай , мақбул “Олтин даври ” 2 5 ёшдан 3 5 ёш гача бўлган орали қ ҳ исобланади.

НИКОҲДАН ОЛДИН ТИББИЙ КЎРИКДАН ЎТИНГ

• Фарзанд ҳаёт мазмуни, ҳар бир ота-онанинг орзу умиди. Шуни унутмаслик керакки, ота-оналар соғлом бўлсалар улардан жисмоний ва ақлий жиҳатдан баркамол соғлом фарзандлар дунёга келади. Тиббий кўрикдан ўтиш давомида касаллик ани қ ланса, уни албатта никоҳгача даволатиш мақсадга мувофиқдир. Бу келажакда соғлом фарзанд кўришга замин яратади.

Соглом

турмуш

тарзи

• Одамзотнинг соглиги куп жихатдан авваломбор унинг узига боглик. Бунинг учун у уз хаётини окилона йулга куйиши, хар кандай касалликлардан азобланишини олдини олиш учун соглом турмуш тарзи ва турмуш маданияти талабларига амал килиб яшаши лозим.

И.А.Каримов

• Саломатлик – нафакат касаллик ёки жисмоний нуксонларнинг йуклиги, балки тулик жисмоний, рухий, ижтимоий хотиржамлик холатидир.

(ЖССТ, 1958 йил)

Халк соглиги жамият ривожланишининг асосий курсаткичидир.

Бугунги кунда тиббиёт ходимларининг уз олдиларига куйган максадлари, бу инсонларда саломат булиш ва соглом турмуш тарзига амал килиш куникмаларини хосил килишдир.

ЖССТнинг таъкидлашича, инсон саломатлиги куйидаги омилларга боглик:

Тиббий

ёрдам

Ирсий (биологик, наслий)

Турмуш тарзи

Соглом турмуш тарзининг асосий йуналишлари:

Тугри

овкатланиш

Жисмоний фаоллик ва чиникиш

Тиббий

курикнинг

ахамияти

Атроф мухит ва саломатлик

Шахсий

гигиена

Психо-гигиена ва психопрофи-лактика

Кун тартибига

амал килиш

Зарарли

одатлардан

воз кечиш

Соглом овкатланиш

• Овкат рационида куйидаги озик моддалар: оксиллар, ёглар, углеводлар, витаминлар ва минерал моддалар етарли даражада булиши керак.

ТУГРИ ОВКАТЛАНИШ

Оксиллар – «гавда гиштчалари»

Хайвонот оксиллари

Усимлик оксиллари

Ёнгок, арахис

Сут махсулотлари(сир, творог)

Дуккаклилар

(соя, нухат,

ловия,мош)

Гушт, балик, парранда гушти

Катталар учун овкат рационида бир суткада – 100-120 гр

ТУГРИ ОВКАТЛАНИШ

Ё Ғ ЛАР

Ё ғ махсулотлари организм учун энергия манбаи б ў либ хисобланади

Усимлик ёглари таркибида холестерин моддаси булмайди, шунинг учун енгил хазм булади

Хайвон ёглари таркибида юкори даражада холестерин моддаси булади.

Катта одамларнинг кундалик меъёри 100-120 гр

ТУГРИ ОВКАТЛАНИШ

Углеводлар

Углеводлар - энергиянинг асосий манбаи.

Кора нон, ловия, нухат, макаронлар, ёрмалар, картошка, сабзи, кизил лавлаги, хурмо, узум, анор, урик

Катталар учун овкат рационида бир суткада 400 -500 гр.

ТУГРИ ОВКАТЛАНИШ

Витаминлар - хаёт заррачалари

Биологик фаол моддалар булиб, моддалар алмашинуви жараёнларида иштирок этади

Минерал тузлар

Минерал тузлар тукима, тукима суюклиги, кон, плазма ва суякларнинг таркибий кисмини ташкил этади.

Клетчатка (полисахарид)га бой озик-овкат махсулотларини купрок истеъмол килинг

Харакатли турмуш тарзи ва бадантарбия

• Харакат – бизнинг баданимизни шакллантиради
• Жисмоний тарбия интизом, ирода, уюшко қ лик, мехнатсеварлик, юксак аклий эътикод ва бошка ижтимоий ахамиятга молик кимматли фазилатларни шакллантиради. Организмнинг биологик имкониятларини оширади.

Ч ИНИ Қ ТИРИШ

Организмни чини қ тириш – уни

нокулай иклим шароитлари,

яъни иссик ёки совук таъсирига чидамлилигини ошириш тадбирлари йигиндисидир .

Касал булмайлик

Атроф мухит ва саломатлик

Атроф мухит хавфсизлиги ахоли саломатлигини саклашнинг асосий омили хисобланади.

Тоза хаво ва тоза сув – инсон саломатлигини саклаш, унинг яшаши учун озик-овкат хамда бошпанадан хам мухимрок омилдир.

Кун тартибини биологик қ онуниятлар асосида ташкил этинг

• Яхши дам мехнатга хамдам
• Уйку меъёри 7,5 соатдан кам бўлмаслиги керак

Психогигиена ва психопрофилактика

• Стресс ва салбий омиллар – барча касалликларнинг сабабчиси.
• Асабийлашиш ва рухий зурикишдан узингизни эхтиёт килинг.

Соглом тана – соглом аклнинг махсулидир

ШАХСИЙ ГИГИЕНА

Шундай хакикат борки, уни хамиша такрорламок даркор!

Шахсий гигиена бу саломатлик формуласидир !

Зарарли одатлардан

ў зингизни асранг!

• Чекиш – бу бевакт касаллик ва улимга олиб келадиган зарарли одатдир

Никотин

Майда кон томирлар торайиши

Ўпка саратони

Юрак хуружи

Гиё ҳ вандликни олдини олиш

• Гиё ҳ ванд моддалар ҳ а қ ида а ҳ оли орасида тар ғ ибот ишларини кенг олиб бориш

• Мактаб ўқ ув дастурларида гиё ҳ ванд моддалар ҳ а қ ида чу қ уррок маълумот бериш
• ОАВ ор қ али муаммоли вазиятларни ёритиш

Slide 20: After many failed attempts to reduce drug use and problems through supply reduction alone, the UN drugs body (now known as the UN Office on Drugs and Crime) stated that a second set of programs needed to be added to address Demand Reduction. This set of activities is designed to reduce the desire for and interest in drugs (among those not yet involved in drug use) and to assist drug users to become and remain abstinent. Two separate approaches are used for demand reduction: drug prevention/ education and drug treatment.

Drug prevention/ education involves providing education and information to general community, youth (in both school & non-school based programs) “pre-drug users”. Drug prevention is a difficult area to quantify and evaluate. The objective of drug prevention programs is to stop young people from using drugs (usually emphasising or focusing only on illegal drugs). As noted above, there are many economic and social factors that increase the likelihood that people will use illegal drugs, but these are usually not taken into account in drug prevention programs, which tend to focus only on drug education and alternative activities (providing youth with alternatives to drug use). In the few rigorous evaluations available of drug prevention programs such as DARE in the US, these programs have been shown to have no effect on preventing drug use.

Drug education programs have also been found to be problematic. First, they too tend to concentrate on the individual “pre- drug user” and to ignore environmental factors in drug use. Second, highlighting the dangers of drug use by itself has been found not to be effective in preventing initiation to drug use. Some drug education programs can even lead to experimentation, as drug use is sensationalised and experimentation becomes more attractive to youth. Where drug education has been more successful, it has included education integrated into the school curriculum, with teachers providing education and acting as role models; it has included a discussion on all drugs (legal and illegal); it has addressed both positive and negative aspects of drug use in a realistic and credible way; and it has been integrated into other aspects of health education.

Алкогол

Жигар циррози

Юрак

кон-томир касалликлари

Асаб тизими касалликлари

• ҳақиқатдан ҳам биринчи глобал эпидемия эпидемия бошланганига 20 йилдан зиёд ва қ т ўтди. миллион лаб одамлар ОИТС д а н ўлмоқда
• ҳақиқатдан ҳам биринчи глобал эпидемия эпидемия бошланганига 20 йилдан зиёд ва қ т ўтди. миллион лаб одамлар ОИТС д а н ўлмоқда
• ҳақиқатдан ҳам биринчи глобал эпидемия эпидемия бошланганига 20 йилдан зиёд ва қ т ўтди. миллион лаб одамлар ОИТС д а н ўлмоқда
• ҳақиқатдан ҳам биринчи глобал эпидемия
• эпидемия бошланганига 20 йилдан зиёд ва қ т ўтди.
• миллион лаб одамлар ОИТС д а н ўлмоқда

( 25 млн. дан ошиқ )

• ( 25 млн. дан ошиқ )
• ( 25 млн. дан ошиқ )
• ( 25 млн. дан ошиқ )

• миллион лаб одамларга ОИ В ташхиси ( 65 млн . дан ортиқ ) қўйилмоқда
• миллион лаб одамларга ОИ В ташхиси ( 65 млн . дан ортиқ ) қўйилмоқда
• миллион лаб одамларга ОИ В ташхиси ( 65 млн . дан ортиқ ) қўйилмоқда
• миллион лаб одамларга ОИ В ташхиси ( 65 млн . дан ортиқ ) қўйилмоқда

О И Т С

ОИВ билан ОИТСнинг фарқи нимада?

ОИВ - О дам

И ммунтан қ ислиги В ируси

ОИТС - О рттирилган

И ммунитет Т ан қ ислиги

С индроми

Вирус

Вирус

• Жинс и
• Ёши
• Ижтимоий ҳолати дан қатъий назар

организм ичига киришга интилади !

Қайси ҳолатларда ОИВни юқтириш мумкин?

• Ҳ имояланмаган жинсий ало қ а орқали.

• Гиёҳвандлар ўртасида

битта шприцдан қайта фойдаланиши

натижасида.

• Пирсинг ва татуировка қилишда

зарарсизтирилмаган асбоблардан

фойдаланиш натижасида .

• Бегона инсонларнинг қон қолдиғи қолган шахсий

буюмларидан фойдаланилганда

(тиш чўтқаси, соқол олувчи асбоблар орқали)

• ОИВ юқтирган онадан болага ҳом и ладорлик,

туғиш ва эмизиш даврларида.

Аксирганда

ва йўталганда

Умумий ҳожат

хона, ҳаммомдан

фойдаланганда

Идиш-товоқ

лардан ва

кўрпа-

тўшак

орқали

Битта

хонада

яша ганда

ОИВ юқмайди

Умумий

транспорт

воситасида

Кўз ёш ва тери

орқали

Ҳашоратлар

чаққанда

Қў л бер иб

сўрашганда ва

қучоқлашганда

Касаллик хусусиятлари

• ОИВ билан зарарланган шахснинг таш қи кўринишидан касаллиги сезилмайди.

• Инсон ў зини со ғ лом ҳ ис эт ади.
• Касалликнинг яширин даври 2 йилдан 1 2 йил гача ва ундан ҳам кўпроқ давом этиши мумкин.

Касаллик белгилари

• Ўмров ости, қўлтиқ ости, чов соҳасидаги л имфа тугунларини нг катталашуви
• И ч кетиши нинг САБАБСИЗ ҳ афталаб , ойлаб давом этиши
• Тана ҳ ароратининг САБАБСИЗ к ў тарилиши (бир неча ҳ афта давомида)
• Тана вазнининг ҳ еч қ андай САБАБСИЗ 10 кг ва ундан ортиқ ози б кетиши

Одам ОИВ юқтирганини

қандай билса бўлади?

• Иммунофермент анализ (ИФА) –

энг кенг тарқалган усул (3 хафтадан 3 ойгача шубхали алокадан кейин).

• Иммуноблот ( ўта сезгир ва аниқ ) усул.
• П Ц Р (полимераз занжирли реакция) усули.
• Экспресс-тестлар

ОИВ п рофилактика си :

• Замонавий химоя воситалардан фойдаланиш

• Бетартиб жинсий

алоқалардан сақланиш

ОИВни даволаш

• ОИВ кўпайишини вақтинча тўхтатадиган

дори - дармонлар

• Антиретровирус (АРВ) дори лар қўлланилади.

Келгуси 5-10 йил ичида соғлом инсонларни ҳимоя қилувчи вакцина ишлаб чиқариш мўлжалланмоқда.

Тест (текширув) хоналари га нима учун борилади ?

• Тиббий ёрдамни ўз вақтида олиш
• Ўз ҳатти-ҳаракатлари билан ўзига ва бошқаларга х авф туғдирмаслик
• Ҳомиладор онадан ҳомилага ОИВ юқишини олдини олиш
• Шубҳага ўрин қолдирмаслик
• Ҳар битта вилоятда Республика

ОИТСга карши кураш марказ и нинг филиаллари бор

Жинсий йўллар орқали юқадиган касалликлар ҳақида

Бу касалликлар бир одамдан бошқа одамга, асосан, жинсий алоқа орқали юқади.

Жинсий йўл билан юқадиган касалликлар ҳар қандай жинсий фаол бўлган эркак ёки аёлга ёши, ирқи ёки ижтимоий мавқеидан қатьий назар юқиши мумкин.

Одам ҳаёти давомида жинсий шерикларнинг сони қанча кўп бўлса, жинсий йўл билан юқадиган касалликларни юқтириш хавфи ҳам шунчалик юқори бўлади.

• Бугунги кунгача, дунё бўйича 20 дан ортиқ жинсий йўл билан юқадиган касалликларнинг турлари аниқланган. Уларнинг ичида энг кўп учрайдиганлари, бу сўзак (гонорея), захм (сифилис), трихомоноз, хламидия, генитал герпес (пуфакли лишай) ва генитал сўгаллардир (ўткир учли кандиома).
• Жинсий йўл билан юқадиган касалликлар вақтида аниқланиб, даволанмаса, бепуштлак, ҳомиланинг тушиб қолиши ёки ривожланмаслиги, каби жиддий касалликларга олиб келиши мумкин.

Сил – юкумли касаллик булиб хаво оркали таркалади. ТБ фаол формаси билан касалланганлар даволанмаса хар йили 10-15 одамни зарарлайди.

• Сил касаллигини даволаса булади шунга карамасдан ундан хар куни 5 минг одам хаётдан куз юмади. - Силдан улим холатлари ривожланган мамлакатларда, айникса ёшлар уртасида учрамокда. - Сил касаллиги асосан камбагал ва туйиб овкатланмайдиган ахоли уртасида купрок учрайди.

Тиббий курик назоратини доимий эсда тутинг!

• Тиббий курикдан уз вактида утиб туриш, касалликларнинг олдини олишда ва уларни барвакт аниклашда мухим ахамиятга эга.

Хаётдан лаззатланиб яшашни урганинг!