Сыйныф: 5 (татар төркеме)
Үткәрү вакыты:
Дәрес саны: 36
Предмет: туган тел (татар теле)
Тема: Татар теленең үз сүзләре.
Максат: Татар теленең үз сүзләре турында белемнәрне камилләштерү, дуслык, бердәмлек һәм тирә-якка сакчыл караш тәрбияләү.
Предмет буенча нәтиҗәләр:
Татар теленең үз сүзләрен таба белү, орфографик дөрес язу күнекмәләрен үстерү;
Татар теленең үз сүзләре сингармонизм законына буйсынуын камилләштерү, сөйләмдә һәм язуда дөрес куллану;
Планлаштырылган нәтиҗә:
Татар теленең үз сүзләрен таба белү. Бәйләнешле сөйләм телен үстерү;
Татар теленең үз сүзләрен мөстәкыйль таба белү;
Универсаль уку гамәлләрен (УУГ) формалаштыру:
Татар теленең үз сүзләрен табу;
Кирәкле мәгълүматны табу һәм аерып алу;
Үз эшчәнлегенең нәтиҗәләрен яхшыртуга ихтыяҗ формалаштыру;
Дәрестә үзенең белем һәм күнекмәләрен куллану;
Укучылар тарафыннан белгән яки әлегәчә белмәгән күнекмәләрне үзара бәйләү;
Үз-үзеңне көйләү (үзрегуляция) кагыйдәләрен, күрсәтмәләрне истә тотып гамәлләр кылу;
Карарлар кабул итү һәм аны тормышка ашыру;
Күршең белән хезмәттәшлек итү;
Җиһазлау:
Рус телендә төп гомуми белем бирү оешмалары өчен дәреслек (татар телен туган тел буларак өйрәнүче укучылар өчен), татар теле, 5 нче сыйныф. Авторлары: Р.Р. Шәмсетдинова, Г.К. Һадиева, Г.В. Һадиева - Казан, “Мәгариф- Вакыт”, 2017
Дәрес барышы.
1.-Исәнмесез! Хәерле көн, укучылар! Өй эшен тикшерү.
2. “Артык сүзне тап” уены. (Телдән)
А) 1. әни Б) 1. мин В)1. тавык
2. әти 2. син 2. щетка
3. стадион 3. футбол 3. елан
4. апа 4. без 4. куян
3. Татар сүзләренең төркемнәрен кара һәм сорауларга җавап бир:
-Син нишләдең?
-Һәрбер баганада нинди артык сүз?
-Һәр баганадыгы сүзләрне нәрсә берләштерә?
-Артык сүзләрне без нинди сүзләр дип атыйбыз?
4. Бүгенге дәреснең темасын билгелә. Кагыйдәләр белән таныш. 243 нче күнегү.Татар сүзләренең төркемнәрен кара һәм өйрән. Һәр бүлеккә 1-2 мисал уйла. (Телдән)
тән төзелеше | баш, аяк, каш |
туганлык | әни, әти, апа, абый |
алмашлыклар | мин, син, ул |
урын,вакыт | көн, төн, ел |
табигать | җир, су, таш |
хайван, җәнлек, бөҗәк, кош-корт | аю, балык, бүре |
үсемлек | агач, каен, имән |
саннар | бер, ике, өч, дүрт |
эш-хәрәкәт | аңлау, тору, яту |
5. Сорауларга телдән җавап бир.
- Татар теленең үз сүзләре дип нинди сүзләргә әйтәбез?
- Татар теленең үз сүзләре нинди төркемнәргә бүленә?
-Нинди сүзләр алынма сүзләр дип атала?
-Гомумтөрки сүзләр дип нинди сүзләр атала?
6. Дәреслек белән эш.
1. Китабыңны һәм дәфтәреңне ач.
(Дәфтәргә число һәм сыйныф эше дип яз.)
Дәреслек, 107 нче бит, 244 нче күнегү. Текстны укы. Тексттагы татар теленең үз сүзләрен, 243 нче күнегүдәге таблицада күрсәтелгәнчә. Төркемләп яз.
2. Өзек өстендә эш.
Безнең эрага кадәр 4 нче гасыр башында грек философы Платон мәктәп ача. Аны Академия дип атыйлар, чөнки укучылар белән әңгәмәләрен ул Академ статуясы янында үткәрә. Арада бер укучы барысын да үзе тикшереп карарга тырыша һәм: “Платон-миңа дус, ләкин хакыйкать кадерлерәк”,-ди. Бу Аристотель була.
-Бу өзектә сезгә таныш булмаган сүзләр бармы?
-Кайсы сүзләр рус телендә дә бар?
Бирем. Өзектән татар теленең үз сүләрен бернче баганага, икенче баганага алынма сүзләрне яз.
Татар теленең үз сүзләре | Алынма сүзләр |
| |
| |
| |
3. Тест эшләү.
Дәфтәргә тест дип яз һәм һәр сорауга дөрес җавапны билгелә.
1. Татар теленең сүзлек составы......
А) бертуктаусыз үзгәреш кичерә.
Ә) хәзерге көндә үзгәрми.
2. Лексиканың төп өлешен .....
А) татар теленең үз сүзләре тәшкил итә.
Ә) алынма сүзләр тәшкил итә.
3. Дөньядагы башка телләр аша татар теленә кергән сүзләрне......
А) алынма дип атыйлар.
Ә) неологизмнар дип гомумтөрки сүзләр дип атыйлар.
4. Гомумтөрки сүзләр башка телләрдә
А) очрый.
Ә) очрамый.
5. Спорт, митинг, футбол, волейбол сүзләре татар теленә рус теле аша............
А) немец теленнән кергән.
Ә). инглиз теленнән кергән
Тестны бәяләү критерийлары белән таныш:
“5” | “4” | “3” | “2” |
Барлык биремнәр дә дөрес булса | Бер биремдә хата булса | Ике бирем хаталы булса | Барлык биремнәр дә хаталы булс |
Рефлексия. Сорауларга телдән җавап бир.
- Нәрсә исеңдә калды?
- Нәрсәләр белдең?
- Нинди сүзләр татар теленең үз сүзләре дип атала?
-Алынма сүзләр нинди сүзләр?
Өй эше.
1) Татар теленең үз сүзләренә турында билгелә бир.
2) Дәреслек, 243 нче күнегү, 106 нчы бит. Текстны укы. Абзацларга бүл.
3)“Кышкы матурлык” темасына татар теленең үз сүзләрен кертеп 5 җөмлә яз.
Дәрес тәмам, Сау булыгыз.
Дәреснең дистант варианты
1 нче слайд
Исәнләшү.Уңай психологик халәт тудыру.
2 нче слайд
2. “Артык сүзне тап” уены. (Телдән) Һәрбер баганадан артык сүзне табу.
Проблемалы уен аша теманы, уку максатын кую. Укучыларның уку эшчәнлеге процесында яңа материал үзләштерүгә мотивацияләрен күтәрү.
3нче слайд
Өзек өстендә эш. Бирем. Өзектән татар теленең үз сүләрен бернче баганага, икенче баганага алынма сүзләрне яз.
4нче слайд (Ватцап аша сораулар бирелә)
- Татар теленең үз сүзләре дип нинди сүзләргә әйтәбез?
- Татар теленең үз сүзләре нинди төркемнәргә бүленә?
-Нинди сүзләр алынма сүзләр дип атала?
-Гомумтөрки сүзләр дип нинди сүзләр атала?
5 нче слайд
1) Татар теленең үз сүзләренә турында билгелә бир.
2) Дәреслек, 243 нче күнегү, 106 нчы бит. Текстны укы. Абзацларга бүл.
3)“Кышкы матурлык” темасына татар теленең үз сүзләрен кертеп 5 җөмлә яз.
Дәрес тәмам, Сау булыгыз.