Рабочая тетрадь по развитию речи на уроках крымскотатарского языка

ДЖАНЛЫ ТИЛИМ

3 СЫНЫФ

_________________________________________________________

_____________________________________________________

____________________________________________________

____________________________________________________

АНА ТИЛИНДЕН НУТУКЪ ИНКИШАФЫ ИЧЮН

ИШ ДЕФТЕРИ

- 1 -

АДИЙ ДЖУМЛЕЛЕР ТЕРТИП ЭТМЕГЕ ОГРЕНЕМ

1. Ресимге бакъынъыз. Онда насыл йыл мевсими тасвирленген? Ювасына не ашыкъа? Чалы астында не яшына? Далдан далгъа не сычрай?

Ресимге серлева къоюнъыз.

Ресимге эсасланып, схемаларнен агъзавий джумлелер тиз.

____________ ___________ ____________ .

_____________ __________ ______________!

___________ ___________ _________ ___________ .

________ ___________ ___________ ___________ ________ .

______ ___________ _____________ ________ _________ ______ .

Бир де бир джумлени яз.

1. Ресимге эсасланып эки суаль джумле тиз ве оларны яз.

- 2 -

1. Окъу. Метинни манасы келишкен сёзлернен толдур.

Язда орманда

______________чамлар инели тёпелерини узаттылар. _______________ наратлар тикенли далларыны майыштыралар. __________________ эмен чатыр киби озь кесик япракъларыны узатты. От арасындан ___________джилек козю бакъа, онынъ янында исе _______________ емиш къызара.

Ярдымджы сёзлер: къокъулы, ешиль, юксек, къудретли, беяз.

1. Джумлени окъу. Онъа эсасланып агъзавий суаль джумлелер тиз. Джумлелер къайда? не вакъытта? не? насыл? суаллернен башлансын. Эки джумлени яз.

Язда эвимизде къоллу сансарчыкъ яшай эди.

1. Окъу. Джумлелерни янъы сёзлернен толдур. Метиннинъ янъы вариантыны яз.

Айванат багъчасы

Биз айванат багъчасына бардыкъ. Анда филь, къаплан, тимсах ве маймунларны корьдик. Тимсахлар кунешке къаршы къызыналар. Филлер сувда ювуналар. Зебралар чайнайлар. Маймунлар чапкъалайлар.

- 3 -

НУТУКЪТА МУРРЕКЕП ДЖУМЛЕЛЕР

КЪУЛЛАНМАГЪА ОГРЕНЕМ

1. Метинни окъу.

Борсукълар

Борсукълар пек акъыллы ве тынчлыкъсевер айвандыр.

Борсукълар озен ве ирмакъларнынъ янында тынч ерлерде яшайлар. Олар терен ювалар къазалар. Юваларынынъ чокъ кириш ве чыкъышлары ола.

Сабий экенде, бабамнен берабер мен барсукъларны сейир этмеге бара эдим. Акъшам тереклернинъ кевдесин артына яшынып, аблыкъкъа чыкъкъан къарт борсукъларны коре эдик. Оларнынъ аякълары арасында кичкене борсучыкълар ойнай эди.

Бир къач кере саба орманда барсукъларны расткетирген эдим. Олар яваш юрелер, адымлары эшитильмей. Борсукънынъ паджалары кичкене къавий куреклерге ошай. Юваларны къазгъанда, олар ог панджаларынен ерни къазалар, арт аякъларынен исе оны тышары итерип чыкъаралар.

Къышта борсукълар юкълайлар. Эгер орманда борсукъ юваларыны корьсенъиз, оларны тийменъиз ве бозманъыз.

(И.Соколов-Микитовден)

Язма шекильде суаллерге джевап беринъиз.

Борсукълар къайда яшайлар?

_________________________________________________________

Юваларын насыл къазалар?

___________________________________________________________

Борсукъ ювалары янында муэллиф нени сейир эте эди?

__________________________________________________________

__________________________________________________________

-4-

2. Муреккеп джумлелерде нокъталар къой.

Эшиттинъизми кирпилер бири – биринен насыл лаф этелер. Биз ормангъа чокъ барып орман джанаварларын насыл уянгъаныны чечеклер ачкъаныны сейир эте эдик. Акъшамлары кунеш баткъанда биз кирпилерни коре эдик. Сувукълар келеяткъанда кирпилер юва япмагъа ер къыдырып башлайлар. Орманда къар иригенде бааарьде кирпилер уяналар.

3.Окъу. Янълышларны тап.

Къышта аювлар юкълайлар, чюнки кок тончыкълары беяз къар устюнде корюне. Вашакълар - хавфлы дагъ джанавары, онынъ ичюн кузьде терек къувушларына аш джыялар. Тавшанлар къышкъа кок тончыгъыны беязгъа денъиштире, чюнки онынъ кескин козь ве тырнакълары бар. Сансарлар къышта юкъламайлар, чюнки озюне аш тапалмайлар.

Биринджи къысымгъа экинджини келиштирип, джумлелерни яз.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

-5-

РЕСИМЛЕРНЕН КЪУЛЛАНЫП ДЖУМЛЕ

ВЕ МЕТИН ТИЗМЕГЕ ОГРЕНЕМ

1. Ресимлерге бакъынъыз. Мында насыл йыл мевсими тасвирленген? Азбарда кимлер булуналар? Балалар не япалар?

Бу ресимге эсасланып эки метин тиздилер. Оларны окъу ве тенъештир. Къасы бири мунджересини толу ача? Метиннинъ етишмемезликлерини насыл тюзетмек керек?

Метин А

Сентябрь биринден эвель достларнынъ корюшюви

Августнынъ сонъки куньлери тура эди. Яз татиллери битеятыр. Балаларнынъ чокъусы энди раатлыкътан эвге къайттылар.

Юнус ве Сервер берабер яз лагеринде раатландылар. Анда олар ролик конькилерде таймагъа огрендилер. Мына шимди де олар бири-бирини озмагъа тырышып кезинелер.

Найле исе къартанасына мусафирликке барды. Эвге о дюльбер кучелекнен берабер къайтып кельди. Копечикни онъа къартанасы багъышлады. Найле дёртаякълы достуны Юлдузгъа корьсете.

Сервиназнен Урие денъизде раатландылар. Олар андан чокъ меракълы фотосуретлерни алып кельдилер. Къызлар оларны чокъ бакъалар ве тесирлеринен болюшелер. Даа олар чокъ китап окъуп чыкътылар. Хусусан олар масалларны бегенди.

Даа бир къач куньлер кечер, ве олар эписи мектепте окъумагъа башларлар.

-6-

Метин Б

Сентябрь биринден эвель достларнынъ корюшюви

Августнынъ сонъки куньлери тура эди. Яз татиллери битеятыр. Балаларнынъ чокъусы энди раатлыкътан эвге къайттылар.

Найле исе къартанасына мусафирликке барды. Эвге о дюльбер кучелекнен берабер къайтып кельди. Копечикни онъа къартанасы багъышлады. Найле дёртаякълы достуны Юлдузгъа корьсете.

Юнус ве Сервер берабер яз лагеринде раатландылар. Найленинъ кучелеги пек ошлу, шунынъ ичюн онынъ лагъабы Чарли.

Сервиназнен Урие денъизде раатландылар. Чарлининъ акъыллы козьчиклери, ошлу къулакълары, узун къара тери ве къалачкъа ошагъан къуйругъы бар.

Даа бир къач куньлер кечер, ве олар эписи мектепте окъумагъа

башларлар.

1. Яз татилинде озь раатлангъанынынъ акъкъында икяечик тиз. Онъа серлева къой. Озь икяенъе ресим яп. Онъа да темсие бер. Раледе отургъан къомшунъа айтып бер.

Икяенинъ серлевасы__________________________________________

Ресимнинъ тевсиеси______________________________________________

-7-

1. Биринджи мешгъулиетнинъ ресимине къайтайыкъ. Оджапче ресимге эсасланып, манасы бири-биринен багълы 2-3 джумле тизнъиз деп айтты. Мына не олды.

• Яз татиллери битеятыр. Балаларнынъ чокъусы энди раатлыкътан ве сеяатлардан эвге къайттылар.

• Юнус ве Сервер берабер яз лагеринде раатландылар. Анда олар ролик конькилерде кезинмеге огрендилер.

• Найле къартанасына мусафирликке барды. Къартанасы онъа кучелек багъышлады. Кучелекнинъ ошлу алд къысмы ве шенъ табиаты бар эди. Найле дёртаякълы достуны бутюн достларына корьсете.

• Сервиназнен Урие денъизде раатландылар. Олар андан чокъ меракълы фотосуретлер алып кельдилер. Къызлар оларны чокъ бакъалар ве парлакъ кунешни, джыллы денъизни ве сыджакъ къумны хатырлайлар.

Дикъкъат. Эр бир айтылувда тек ресимнинъ бир къысымы тасвирлене!

1. Ресимге бакъынъыз. Балалар насыл раатлана? Маналары бири-биринен багълы 2-3 джумле тертип этинъиз. Акъылынъда тут: олар ресимдеки бир къысмынынъ мунджересини ачыкъламакъ керек.

-8-

МЕТИННИ АБЗАЦЛАРГЪА БОЛЬМЕГЕ ОГРЕНЕМ. МЕТИН КЪЫСЫМЛАРЫНА СЕРЛЕВА КОЙМАГЪА ОГРЕНЕМ.

1. Метин ве ашагъы берильген планны окъу. Вертикаль сызыкъларнен метинни къысымларгъа боль.

Темиз пляж

Вели анасынен Къырымгъа раатламагъа кеттилер. Биринджи куню олар юзюм сатын алып пляжгъа кеттилер. Ана юзюмни торбанен, Вели исе кягъыт торбасында алып кете эди. Ана ялыда шемсие тюбюнде ятып, юзюмни ашай эди. Вели исе ювунып, юзюмни ашай эди. Пляждан кетеяткъада, ана юзюм торбасыны озь чантасына къойды. Вели исе таш астына къыстырды. Экинджи куню Вели торбасыны тапмады. Фикирине коре кягъытны далгъа я да ель алып кетти. Шунынъ ичюн о эр кунь кягъыттны таш астына къыстыра эди. Пляж эр вакъыт темиз ола эди. Соньки куню Вели пляжгъа эрте кельди. Бакъса, бир къарт къопкъа къолуна алып, чёплюклерни джыя эди. Вели утанды, чюнки эр куню къарт адам онынъ чёплюгини джыйды.

План

1. Вели ве ана Къырымгъа раатланмагъа кельди.

2. Вели кягъыт торбаны таш астына къыстыра.

3. Вели эр кунь кягъытны таш астында къалдыра.

4. Вели утанды.

-9-

1. Метинни окъу.

Къоркъакъ

Бу вакъиа Къырымда олды. Бир огъланчыкъ денъизге балыкъ тутмагъа кетти. Ялысы юксек, тик эди. Огълан яваш тюшип башлады, амма ашада ташларны корип къоркъты. Токътады ве еринден къыбырдап оламады. Чонкъайып отурып, нефес алмагъа къоркъа. Бирден ель котерильди ве огъланнынъ къолундан къармакъны ашагъа атты. Огълан ашагъа тюшеджек олды, амма тюшип оламады.

Ашада, денъизде, балыкъчы балыкъ тута эди. Онынъ янында къайыкъ ичинде къызы отура эди. Къыз огъланнынъ къоркъаныны анълады. Бабасы да анълап, бир шей онъа айтты. Къыз ялыгъа келип къармакъны алды ве къайыкъ таба кетти. Огълан ачувланып, эр бир шейни унутып, юварланып кетти.

- Эй! Бер! О меним къармагъым! - деп къычырды о.

- Ма, ал, багъышла. Манъа къармагъынъ керекмей. Мен ашагъа тюшсин деп, аселет алдым,

Огълан шашты ве сорады:

- Мен тюшюджегимни къайдан бильдинъ?

- Манъа бабам айтты: къоркъакъ олса - къызгъанчыкътыр.

(Л.Пантелеевден)

Планны окъу. План метиннинъ мундереджесине келишеми? Озь планынъны тиз ве яз.

План

1. Кульген къызчыкъ.________________________________________

2. Джесюр къыз. _______________________________________

3. Акъыллы баба. __________________________________________

__________________________________________

__________________________________________

_________________________________________________

-10-

БОЗУЛГЪАН ДЖУМЛЕ ВЕ МЕТИНЛЕРНИ

ЯНЪЫДАН ТЕРТИП ЭТМЕГЕ ОГРЕНЕМ

1. Окъу. Джумленинъ сынъырларыны тап ве къайд эт. Эр бир джудленинъ сонъки сёзнинъ астыны сыз.

Лемур

Лемур - юваш ве темизликни севген айван бою мышыкъ киби онынъ назик аячыкълары ве гурь йымшакъ териси бар лемурнынъ козьчиклери ири ве тёгерек.

Бутюн кунь озь ювасында юкълай, акъшам исе уяна ве эвчикнинъ янында мейданчыкъкъа кезинтиге чыкъа анда о ичюн азырлангъан аш - боткъа, чий эт ве балабан тилим сувлу къавун тура.

1. Козенеклер ичине сайыларна ондай этип къой, метин олсун. Метинге серлева къой. Яз.

	Бирден лемур уянды.
	Мына санъа юкъуджы!
	О козьчиклерини ачты, яваштан торгъайгъа якъынлашты, ялдамалы панджасыны котерип, къушны къуйругъындан тутты.
	Бир кунь лемурнынъ къафесине торгъай учып кирди ве пирнични чокъуп башлады.
	Керчектен де йыртыджы!
	Торгъай къуртулды, лемурнынъ панджасында тек къуйругъы къалды.

-11-

1. Берильген сёзлерден джумле тиз ве оларны яз.

Тилькини, айванат багъчасына, эки, кетирдилер, кичкене.

Пушок, ве, Пушинка, адлар, оларгъа, къойдылар

Чыкътылар, къаздылар, тешик, тилькилер, бир кунь, ирадеге, ве.

Саба, арамазлар, бутюн, айванат багъчасында, чапып юрьдилер.

Ве, аювнен, таныш олдылар, олар, фильнен.

Айванчыкълар къафесинде, тесадуфен, тимсахнынъ, тюштилер.

Къйругъынен, сув устюне, тимсах, озь, урды.

Озь, къоркъып, тилькилер, чаптылар, къафесине.

-12-

МЕТИНЛЕРНИ МУАРРИРЛЕМЕГЕ ОГРЕНЕМ

1.Окъу. Къайд этилеген сёзлерге мукъайт ол.

Тильки

Тилькининъ тишчиклери кескин, алд къысымы индже, къулакълары башынынъ тёпесинде, къуйругъы пуфсал, тончыгъы къалын. О, яхшы кийинип-къушангъан: пуфтай териси ялтырай. Онынъ кокюсинде елек, боюнда - беяз боюнбагъ. Айванчыкъ яваш юре, ерге эгиле. Пуфсал къуйругъыны о къорчалап алып юре. Шефкъатнен бакъа, куле, беяз тишлерини корьсете. Ювасыны акъылнен, терен къаза: амбарлары, ятакъ ханелери, чокъ чыкъыш ве кириш къапулары бар.

О яхшы бике, амма айдамакъ апай: тавукъларны, къазларны севе.

(к. Ушинскийден)

Метиннинъ ичинден тильки сёзюнинъ ерине муэллиф насыл сёзлерни къуллангъаныны яз:

Тильки - _____________________________________________________

2. Метинлерни окъу, тенъештир. Биринджи метинде текрарлангъан сёзлернинъ астыны сыз. Насыл сёзлернен олар экинджи метинде къулланылгъан?

Кирпи

Сервернен Мерьемге кирпи багъышладылар. Кирпи Сервер ве Мерьемде бутюн яз яшады. Кирпи эвде ве багъчада сербест юре эди.

Кузь кельди. Бир кунь кирпи ёкъ олды. Сервер ве Мерьем оны чокъ къыдырдылар, амма тапып оламадылар. Къартбаба Сервер ве Мерьемге багъчадаки чалылар арасында обалангъан ерни корьсетти. Мында кирпи баарьгедже юкълайджакъ. Сервер ве Мерьем кирпини уянтмадылар.

Джыллы апрель куню кирпи бизлерге къайтып кельди.

-13-

Кирпи

Сервернен Мерьемге кирпи багъышладылар. О балаларда бутюн яз яшады. Айванчыкъ эвде ве багъчада сербест юре эди.

Кузь кельди. Бир кунь кирпи ёкъ олды. Агъа ве тата оны чокъ къыдырдылар, амма тапып оламадылар, Къартбаба Сервер ве Мерьемге багъчада чалылыр арасында обалангъан ерни корьсетти. Мында кирпи баарьгедже юкълайджакъ. Балалар кирпини уянтмадылар.

Джыллы апрель куню кичкене достумыз бизлерге къайтып кельди.

( М. Быковадан)

1. Метинни окъу. Текрарлангъан сёзлерге дикъкъатны джельп эт.

Тавшанлар акъкъында

Бир кунь балалар аланлыкъта эки тавшан баласыны туттылар ве эвге алып кельдилер. Тавшанчыкълар кок пуфсал шарларгъа ошай эдилер. Тавшанчыкъларнынъ козьчиклери къаверенки ве панджачыкълары йымшакъ эди. Дерсинъ, тавшанчыкълар кичкене чызмачыкълар кийгенлер. Биз тавшанчыкъларгъа от ве тепсичикте сют бердик.

(Е. Чарушиндан)

Тавшан сёзюни насыл сёзлернен денъиштирмек мумкюн? Муаррирленген метинни яз.

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

-14-

ДИАЛОГНЫ ТЕРТИП ЭТМЕГЕ ОГРЕНЕМ

1. Ресимде не тасвирленген? Копеклер арасында насыл диалог олгъан эди? Олар не акъкъында лаф эттилер?

Ефим Чеповецкийнен теркип этильген диалогны окъунъыз.

- Гав-гав!

- Гав-гав!

- Тез тышары чыкъ, чапармыз!

- Текран кечче. Велим даа сабалыгъыны ашамады.

- Я сен Велисиз чыкъ. О санъа неге керек?

- Велисиз олмай, биз бири - биримизге багълымыз, экимизге бир поводогымыз бар.

- Я сен поводокны онъа къалдыр, озюнъ исе чыкъ.

- Ёкъ, олмай. Сен Велини бильмейсинъ. Поводоксыз чыкъарсанъ - о тёшеме ёлгъа (мостовая) къачар. Оны сонъ бутюн кунь къыдырмакъ керек.

- Ондай яшайышны мен бегенмейим. Я сен оны даа чокъ поводокнен алып юреджексинъми?

- Ёкъ, аз къалды. Келеджек йылы Вели мектепке бараджакъ, сонъ оны къартанасы алып юреджек, мен онъа поводокны береджем.

- Догъру! Сонъ биз берабер истеген еримизде чапармыз!

- Эльбет, ана сонъ чапарыкъ! Шимдилик исе Велини беклемек керек. Мына, о, сабалыгъыны ашап битти, мени чагъыра. Яхшы, багъланмагъа кетем!

Сени не шенълендирди? Шахыслап диалогны берабер отургъан сыныфташынънен окъу.

-15-

1. Диалогнынъ башыны окъунъыз.

- Мыцик, манъа якъынлашма! Мен эписини билем!

- Не билесинъ?

- Сычанлар насыл олгъаныны мен билем.

- Я сен къайдан бильдинъ?

- Мени Али огретти. О мени дерслиги янына отуртып айтты: «Огрен! Бу - сычан! Сычанларны тут!» Энди нелерни тутмакъ керегини мне билем. Энди эгер сени тутып ашамасам, мени эвден къувып чыкъарырлар. Сонъ мен, бахытсыз, не япарым?

Мыцик не экен? О ненен лаф этти? Оларнынъ ресимини яп.

1. Эгер сен ракъамларнен джумлелерни догъру тертип этсенъ, Кыцик ве Мыцикнен диалогы ненен биткенини билирсинъ.

	- Меним бурнум да.
	- Насыл этип?
	- Насыл этип?! Бутюнлей?!
	- Къулакъларынъда?
	- Къуйругъымны.
	- Билесинъми, Кыцик, агълама, мен санъа ярдым этерим!
	- Мына шай. Сен мени тутып текяран ашамакъ керексинъ.
	- Бурунынъны да?
	- Эльбет, эписин.
	- Къулакъларымны да.
	- Къуйругъынъны да?
	- Япалмайым.

-16-

1. Ресимге бакъ. Эв папагъаны ве къаргъа арасыда насыл диалог олгъаныны тюшюн.

Берабер рале башында отургъан къомшунънен диалог тизип ойна.

1. Ресимге бакъ. Онда не тасвирленген? Тюшюн, нечюн тильки Алиса ормангъа къачмагъа меджбур олды? (бельки, о бу орманда догъды ве къорантасыны ёкъламагъа истеди. Бельки, цирк артисти олгъаындан безип, о сербестлигини къайтармагъа истеди.)

Тилькининъ орман достларынен насыл диалог олгъан? (Бельки, Алиса оларгъа артист олмакънынъ къыйынлыгъыны икяе этти. Бельки, аксине, озь мувафакъиетлеринен макътанды)

-17-

ОКЪУГЪАН КИТАПЛАР АКЪКЪЫНДА ОЗЬ ФИКРИМНИ АЙТМАГЪА ОГРЕНЕМ

1. Ресимге бакъ. Анда китап сергиси тасвирленген. Насыл китапларны коресинъ? Муэллифи ким? Шарль Перро акъкъында не билесинъ? Сыныфынъда ондай серги отькерильдими?

1. Китапханеджининъ мектюбини окъу.

Селям алейкум, балалар!

Эшиткениме коре, сыныфтан тыш окъув дерсинде, Шарль Перро масалджынынъ иджадынен таныш олдынъыз.

Балалар, Шарль Перронынъ бегенген масаллар ве оларнынъ къараманлары акъкъында язынъыз.

Мектеп китапханеджиси Зарема Абляевна

-18-

1. Эки учюнджи сыныфта окъугъан талебенинъ мектюплерини окъу. Къайсы бириси китапханеджынынъ суаллерине толу джевап бере?

Селям алейкум, Зарема Абляевна!

Шарль Перро - масалджы.

Мен «Чызмалы пардош», «Къырмызы фесчик» масалларны билем. Онынъ башкъа масаллары да бар.

Мен бегенген къараманым - Пармакъ бою огъланчыкъ, чюнки о зекяветли - о, Ямьямны алдатты.

Кемал Меметов

Селям алейкум, Зарема Абляевна!

Шарль Перро - Францияда яшагъан белли масалджы. О 350 йыл эвеля яшагъан.

Шарль Перро чокъ масаллар язгъан: «Куль къызчыкъ», «Чызмалы пардош», «Юкълагъан къыраличе», «Къырмызы фесчик» ве дигери. Шу масалларны къайта-къайта окъудым. Шарль Перро къараманлары мераметли, эмексевер, акъыллы. Шунынъ ичюн бутюн масалларында яхшылыкъ яманлынъны энъе.

Шарль Перро масаллар ичинден эки масалны бегенем - «Куль къыз» ве «Юкълагъан къараличе». Масалларны окъугъанда мен узакъ масал улькесине баргъандан олам. Анда мераметли перилер, дюлббер къыраличелер, джесюр шахзаделер бар.Перилер тылсымлы бахшышлар даркъаталар.

Бегенген къараманлар ичинден «Эшек териси» масалдан къыраличени бегенем ве Куль къызны.

Анифе Ибраимова

-19-

1. Даа бир мектюпни окъу. Джумлелернинъ башы ве сонъуны тап. Джумленинъ биринджи сёзюнинъ астыны сыз.

Селям алейкум, Зарема Абляевна!

Шарль Перро - меним севимли масалджымдыр. о, 350 йыл

эвеля Францияда яшай эди сабий экенде о ильк масалларны

эшитти.

Даа китап окъумагъа бильмегенде, манъа ресимли балабан

дюльбер китап бпгъышладылар масалларны къартанам окъуй эди

эр бир масалны мен эзберден биле эдим: «Чызмалы пардош»,

«Мавы сакъал», «Эшек териси», «Юкълагъан къыраличе»,

«Къырмызы фесчик».

Шарль Перронынъ масалларында муджизелер ве дёнюмлер ола, масалларнынъ къараманлары исе мераметли перилер, джесюр

шахзаделер, дюльбер къыраличелер ве адий инсанлар даа мен

бегеним - айванлар масаллары.

Шарль Перро къараманларнынъ ичинден чызмалы пардошны

бегенем, чюнки о акъыллы, азырджевап, джессюр ве саибине пек

садыкъ эди.

1. Окъу. Абзацларнынъ догъру сыраны ракъамларнен косьтер.

Селям алейкум, Зарема Абляевна!

	Мен сабий экенде, анам манъа «Къырмызы фесчик» ве «Куль къыз» масалларыны чокъ айтып бере эди. Сонъ мен шу ве башкъа аджайип масалларны Шарль Перро язгъаныны бильдим. Маъа масаллар топламны сатын алмагъа ана-бабама риджа эттим Янъы йылгъа манъа китапны багъышладылар!
	Куль къыз - меним севимли масал къараманымдыр, чюнки о, пек дюльбер ве мераметли. Даа перилерни бегенем. Олар яхшылыкъ япалар ве оларнынъ тылсымлы таячыкълары бар. Меним де яхшылыкъ япмакъ ичюн ойле таячыгъым олгъаыны истейим.
	Мен оны эки куньде окъуп чыкътым! Оны пек бегендим.
	Мен Шарль Перронынъ масалларыны бегенем. Бу аджайип масалджы Францияда яшады. Онынъ масалларына 400 йыл оладжакъ.
	Шарль Перронынъ бутюн масалларыны мен бегенем, чюнки олар меракълы ве тылсымлы адиселер ер ала.

-20-

1. Плангъа эсасланып, мектюп яз.

План

1. Шарль Перро акъкъында не билесинъ?

2. Къайсы масалларыны билесинъ?

3. Къачан сен ильк масалны эшиттинъ?

4. Нечюн Шарль Перронынъ масалларыны бегенесинъ?

5. Къайсы масалларны зияде бегенесинъ? Нечюн?

6. Бегенген масал къараманларыны айт. Нечюн бегенесинъ?

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

-21-

МЕТИНГЕ ДЕНЪИШМЕЛЕР КИРСЕТМЕГЕ ОГРЕНЕМ

1. Метинлерни окъу. Тенъештир. Къайсы бирисинде вакъиалар толу тасвирленген. Метиндеки мисаллернен тасдикъла.

Маймун Микки

Бизге маймун багъышладылар. Онынъ лагъабы Микки эди. Устюнде елек кийсетильген эди.

Микки эв ичинде сычрап башлады. Къартанам оны шал ичине орады.

Мен сыджым алып кельдим, айванчыкънынъ елегинде дёгмени къармаладым ве илигинден йип кечирдим. Сонъ мен сыджымны масанынъ аягъына багъладым ве шалны ачтым.

Микки мугъайып ерге отурды. Мен оны аджыдым.

Гедже исе о, елегин ташлап, къойнума чапып кельдим.

(В. Житковдан)

Маймун Микки

Бизге кичкене маймун багъышладылар. Онынъ лагъабы Микки эди. Устюнде мавы елек кийсетильген эди.

Микки эв ичинде сычрап башлады. Къартанам оны балабан шал ичине орады. Тек башы корюне эди. Микки чапаланып багъыра эди.

Мен сыджым алып кельдим, айванчыкънынъ елегинде дёгмени къармаладым ве илигинден йип кечирдим. Сонъ мен оралгъан Миккини масса янына алып кельдим, сыджымны масанынъ аягъына багъладым ве шалны чечтим.

Микки сычрап башлады. Сыджымны о насыл узеджек! О багъырды ве мугъайып ерге отурды.

Мен оны аджыдым. Онъа алма бердим. Гедже исе о, елегини ташлап, йип янында къалдырып, къойнума чапып кельдим.

-22-

1. Метинни окъу. Янъы сёзлернен ве къысымларнен толдурынъыз. Текмилленген метинни яз.

Муаббет къарылгъачлар.

Къарылгъачлар озен ялысында ювалар яптылар. Юваларнынъ ичинде къуш балалары пейда олды.

Бир кунь озен ялысына пардош кельди. О, юваларны корьди ве къуш балаларыны алмагъа истеди. Пардош юваларгъа тырмашып башлады.

Къарылгъачлар пардошны корип къалдылар ве эписи берабер учюшип кельдилер. Пардош къоркъып, сув ичине йыкъылды. О дигер ялыгъа таба ялдап кетти. Бойле этип, къарылгъачлар озь балаларыны къорчаладылар.

( В. Бианкиден)

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

-23-

БЕЯН ЯЗМАГЪА ОГРЕНЕМ

1. Метинни окъунъыз.

Къушлар

Бир койде чокъ багъчалар бар эди. Баарьде тереклер дюльбер гуллегенде, даллар арасында къушлар учюша эди. Оларнынъ янъгъыравукъ сеслери чевре-тарафкъа яйрай эди. Кузьде къызыл алмалар, сары армутлар ве мавы эриклер пейда ола эди.

Куньлерден бир кунь огъланлар къуш юваларыны боздылар. Оксюз къалгъан къушлар багъчаларны къалдырдылар ве башкъа къайтып кельмедилер.

Кузь ве къыш кечти. Кене баарь кельди, амма багъчаларнынъ ичи тынч ве гъамлы эди. Зарарлы тыртырлар тереклернинъ чечек ве япракъларыны ашадылар.

Кузь кельди, амма къызыл алмалар, сары армутлар ве мавы эриклер ёкъ эди. Энди къушлар даллар арасында учушмай ве койде оларнынъ шенъ йырларыны кимсе эшитмей эди.

(К. Ушинскийден)

Суаллерге джевап беринъиз:

1. Кой нелернен белли эди?

2. Баарьде тереклер насыл гуллей эди?

3. Даллар арасында нелер учуша эди?

4. Кузьде тереклерде не пейда ола эди?

5. Огъланлар не яптылар?

6. Нечюн келеджек баарьде багъчалар тынч ве гъамлы эди?

7. Кузьде тереклерде нелер олмады?

8. Багъчаларгъа къушлар къайтып кельдилерми?

9. Сенинъ фикиринъдже, бу вакъианы насыл тюзетмек мумкюн?

-24-

Планнен къулланып, «Къушлар» адлы метинни икяе этинъиз.

План

1. Бахтлы кой.

2. Огъланларнынъ яман арекетлери.

3. Тыртырлар чечек ве япракъларны эписини ашадылар.

4. Гъамлы кой.

1. Эки талебе озь икяе эткенлерини яздылар. Оларны окъу.

Къушлар

Бир койнинъ чокъ багъчасы бар эди. Баарьде тереклерде дюльбер чечеклер пейда ола эди. Далларда къушлар йырлай эди. Оларнынъ шенъ сеслери чевре - тарафларгъа яйрай эди. Кузьде къызыл алмалар, сары армутлар ве мавы эриклер пейда ола эди. Амма бир кунь огъланлар къуш юваларыны боздылар. Къушлар учып кетти ве къайтып кельмедилер.

Кузь ве къыш кечти. Кене баарь кельди, амма багъчаларнынъ ичи тынч ве гъамлы эди. Джебир тыртырлар бутюн чечек ве япракъларны ашап ташладылар. Кузьде къызыл алмалар, сары армутлар ве мавы эриклер ёкъ эди. Къушлар учмай ве йырламай эдилер.

Меним фикиримдже, огъланлар озь хаталарыны тюзетирлер. Багъчаларда сыгъырчыкъ юваларыны асарлар ве бир вакъыт къушларнынъ джаныны агъыртмазлар.

Къушлар

Койде чокъ багъча бар эди. Мында къушлар яшай эди. Къушлар шенъ йырлай эди ве зарарлы ашератлардан къорчалай эдилер. Шунынъ ичюн кузьде багъчалардан бол берекет алына эди.

Куньлерден бир кунь огъланлар къуш юваларыны боздылар. Къушлар омюрлик багъчалардан учып кеттилер.

Баарьде тыртырлар тереклернинъ чечек ве япракъларыны ашадылар.

Кузьде берекет олмады.

-25-

Метинлернинъ къайсы бирисини къыскъа я да тафсилятлы айтмагъа мумкюн? Къайсы бирисинде огъланнынъ арекетине мунасебети косьтерильген?

3. Метинни окъу. Агъзавий план тизип, беян яз. «Хырсызчыкъ» метинни янъы сёзлер ве арекетлернен къошып язмакъ мумкюн.

Хырсызчыкъ

Эвимизде къоллу сансарчыкъ яшай эди. О, долаплар ве китап рафларнынъ устюнде чевикликнен тырмаша эди.

Куньлернинъ биринде мектептен къайткъан сонъ, диван устюнде ятып, сессиз китап окъуй эдим. Бирден маса устюне сансар сычрап минди, къалачкъа япышты ве оны алып долап устюне сычрады. Бираздан сонъ о, къайтты ве къанфетни алып кетти.

Долап устюнде эски къалпакъ ята эди. Онынъ астында къалачлар ве къанфетлер сакълангъан эди. Мен анъладым, бизим сансарымыз озюне къышлыкъ аш азырлай эди.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

-26-

БЕЯННЫ МУАРРИРЛЕМЕГЕ,

ХАТАЛАРНЫ ТЮЗЕТМЕГЕ ОГРЕНЕМ

1. Окъу, тенъештир. Акъылынъда тут!

Янълыш	догъру
Бир кере мен мектептен кельдим	Куньлернинъ биринде мен мектептен кельдим. Бир кунь мен мектептен кельдим.
Сансар вазадан къалачны алып къачты.	Сансар ваза ичинден къалачны алып къачты.

«Зоопарктен», «музейден», «бир кунь» киби сёзлерден бирер джумле тизип яз.

2. Джумлелерни окъу. Нутукъ хаталарны тапып догъурт.

• Тезден сансарчыкъ къайтып кельди ве бир къач къанфет алды ве кене шкаф устюне къачты.

• Бирден сансарчыкъ столгъа сычрады ве бир парча къалач алды къачты.

• Сансар сепетке секирди ве къалач алды ве къачып кетти.

• Сансар шкафтан тюшти ве учь къанфет алды ве къачып кетти.

• Хырсыз столгъа сычрап къалачны алды ве шкафкъа алып къачты.

Хаталарны догъуртып 2 джумле яз.

1. Джумлени окъу. Нутукъ хатаны тапып догъурт ве джумлени яз.

Мен къалпакъ тюбюне бакъкъан сонъ анъладым, о къышлыкъ аш азырлай.

-27-

4.Бир талебенинъ беяныны окъу ве нутукъ хаталарыны тапып догъурт.

Хырсыз сансарчыкъ

Бизде къоллу сансарчыкъ яшай эди. Мен мектептен кельдим ве къартал ве мышыкъ акъкъында китапны окъуп башладым, бирден сансар чевикликнен къалачны алды ве шкаф устюне сычрады, сонъ мен корьдим, сансарчыкъ кене менден къанфет алды ве шкаф устюне сычрады. Амма мен анълалым, меним сансарчыгъым озюне къышлыкъ аш азырлай.

1. Беянны окъу.

Хырсыз

Бизде къоллу сансарчыкъ пейда олды. О чевикликнен долаплар устюнден ве китап рафларындан секириклей эди. Мен диванда ятып китап окъуй эдим, бирден о атылып турды ве къалачны алып, долап устюне секирди ве о сонъ кене къанфетлерге къайтты.

Долап устюнде эски къалпакъ ята эди. Мен анъладым, о къышлыкъ аш азырлай эди.

Бу беянда бир къач хата япылгъан:

• Метинде пек чокъ «о» сёзю ишлетиле;

• Оригинал-метинден базы адиселернинъ тасвирленюви косьтерильмей: олып кечкен адисе бала мектептен къайткъан сонъ олып кечкен акъкъында ич бир шей айтылмай;

• Учюнджи джумлени бир къач къыскъа джумлелерге больмек керек;

• Сонъки джумледен исе, къалпакъ къышлыкъ аш азырлагъаны акъкъында айтыла (чюнки ондан эвельки джумледе «долап устюнде къалпакъ ята эди» деп айтыла).

Хаталарны догъурт ве беянны догъру яз.

-28-

1. Беянлар вариантларыны окъуп бакъынъыз. «Хырсыз» метинининъ теркибине насыл денъишмелер кирсетильди?

Хырсыз

Эвимде джанлы кошечигим бар. Анда чокъ тюрлю айванчыкълар, онынъ ичинде сансарчыкъ да бар эди. Онынъ ады Къокъла эди. Онынъ пуфсал къуйругъы, кичкене панджачыкълары ве къара козьчиклери бар эди.

Бир кунь мен мектептен къайттым, дерслеримни яптым ве китапханеден алгъан китабымны окъумагъа башладым. Янымда масса тура, устюнде къанфетнен къалачлар тура эди.

Бирден сансар масса устюне сычрады ве чанакънынъ янында отурды. Мен Къокъланы пайлап башладым. О, къалачны алып долап устюне минди. Бираз вакъыттан сонъ экинджи къалачны алды ве оны да долап устюне алып кетти.

Ондай этип, бутюн къалачларны ташыгъан сонъ, къанфетлерге кечти. Чокъ кечмеден къанфетлер де долап устюне кочьтилер.

Мен отургъычны алып, устюне миндим ве дикъкъатнен долапны бакътым. Онынъ устюнде къалпакъ тура эди. Къапакънынъ астында татлы емеклрини таптым.

Мен анъладым: ондай этип Къокъла къышлыгыны азырлай.

Хырсыз

Бизде сансар яшай эди. О, пек дюльбер эди. Онынъ ады да Дюльбер эди. О, чабикликнен долап ве рафлар устюне тырмаша эди.

Бир кунь мен мектептен кельдим ве севген китапны оъумакъ ичюн дивангъа яттым. Бирден сансар долапнынъ устюнден тюшти, масадан къалачны алып, кене долап устюне тырмашты.

Эвель де о къанфет ве печенье сакълай эди. О нечюн ойле япкъаныны мен анъламай эдим.

Бу сефер мен онынъ артындан козетип башладым. Чокъ кечмеден о, къайтып кельди. Къалачларнен берабер къанфетлер де ята эди. Бу сефер о, къанфет хырсызлады.

Мен корьдим, долап устюнде яткъан къалпакънынъ ичине татлы шейлерни сакълай эди. Анълагъаныма коре, Дюльбер озюне къышлыкъ аш азырлай эди. Мен эминим, бизим сансарымыз эр не ал олса да джоюлмаз!

-29-

ЯБАНДЖЫ АДДАН ИКЯЕ ТИЗМЕГЕ ОГРЕНЕМ

1.Ресимге бакъ. Апайны не къоркъузды?

Окъу, сычанчыкъ о акъкъында не тюшюне.

Манъа коре, Мерьем апай менден къоркъа. Меним истегим - къоркъманъыз, мени севмек керек. Шунынъ ичюн сораштырмакъ керек - нечюн Мерьем апай менден къоркъа?

Сораштырып кельсем, Мерьем апайнынъ козьлюгинде буюльтиджи джамлар бар экен. Онынъ козюне бакъкъанда, мен балабан чай тепсилерни корем! Шунынъ ичюн, о да мени пек балабан этип коре. Бельки, мен фильге ошайым. Филлер де кок тюсте. Оларнынъ балабан дюльбер къулакълары бар. Фаркъы - фильнинъ къуйругъы алдда, сычанларда исе артта. Мерьем апай оны бильмеген себептен менден къоркъкъандыр.

Мен къуванам, филь дегилим. Фильден балабан олгъан олсам, насыл долафлар тюбюнде чапар эдим ве ювама кирер эдим?

(Е.Череповецкийден)

1. Ресимлерге бакъ. Биринджи (экинджи) ресимде йылнынъ насыл мевсими тасвирленген? Фантазиялар къур: нечюн экинджи ресимде акъкъайын сынды, биринджисинде исе ёкъ? Ресимлерге эсасланып аювнынъ адындан икяе тиз.

-30-

Эдуард Шимнинъ икяесини окъуйджакъ олсанъ, абзацларнынъ сырасыны догъру тиз.

Семиз аюв ве индже акъкъайын

	Топ-топ-топ! - мен акъкъайын устюнден юрьдим. Джесюрликнен кетем, экинджи кере къолай. Ортасынаджа кельмедим, акъкъайын исе хрусть! - ортасындан сынды. Озюм озенге, тек сачравларны котердим!..
	Ада устюнде юрьдим ве копюрчик таптым. Озеннинъ устюнде акъкъайын ята эди. Майышкъакъ, ендже олса да, амма кечмек мумкюн. Топ-топ-топ!- акъкъайын устюнден юрип кеттим. Ялыгъа чыкъып къуванам: тырнагъым биле сувламадым!
	Ада устюнде меним яхшы ювам бар эди. Къышта тынч юкъладым, кимсе раатсызламады. Баарьде чыкътым, аш къыдырмагъа кеттим. Ададан башкъа ялыгъа кечмеге истедим, бакъсам - суву кирли, сувукъ, ичине кирмеге къоркъам.
	Яз кечти, кузь кельди. Ювагъа кирмеге вакъыт кельди. Озен ялысына кельдим. Бакъсам, таныш акъкъайыным ята. Шу акъкъайыннен адагъа кечерим, ондан да яхшы ер тапалмам.
	Эсапкъа алмадым… Баарьде мен арыкъ, енгиль эдим, акъкъайын котерип олды, амма язда чокъ ашадым, агъырлаштым. Шунынъ ичюн акъкъайын сынды.
	Насыл эсаплайджакъсынъ? Чекимни къайда олчейим?

-31-

1. Ресимлерге бакъ. Тилькининъ адындан «Мен къуйрукъсыз насыл къалдым?» ярдамджы материал ве плангъа эсасланып икяе тиз.

План

1. Бу икяе не вакъыт олды? (Бу къасеветли вакъиа чокъ йыл эвель олды. Мен пек яш ве анъкъавджа эдим. Куньлерден бир кунь лезетли сары папийчиклерге авлыкъкъа чыкътым)

2. Папийлер насыл эди? (акъыллы ве азырджевап)

3. Папийнинъ акъылына не кельди? (къалавнынъ тахтасыны джылыштырды; папийлерни кечирди; тахтаны йиберди; къуйругъы арагъа къыстырылып къалды)

4. Къалав артында не бар эди? (Балабан копек; мен къуртулдым; къуйрукъсыз къалдым)

-32-

ИШ МАТЕРИАЛЛАР

РЕСИМЛЕРГЕ ЭСАСЛАНЫП ДЖУМЛЕ ТИЗМЕГЕ ОГРЕНЕМ.

1-инджи вазифе

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2-нджи вазифе

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

-33-

РЕСИМЛЕРГЕ ЭСАСЛАНЫП МЕТИН

ТИЗМЕГЕ ОГРЕНЕМ

1-инджи вазифе

-34-

2-нджи вазифе

-35-

3-юнджи вазифе

-36-

4-юнджи вазифе

-37-

МЕТИНГЕ ДЕНЪИШМЕЛЕР КИРСЕТМЕГЕ ОГРЕНЕМ

1-инджи вазифе

Достлар

Мен койнинъ четинде яшай эдим. Кузьнинъ сонъунда куньлерден бир кунь кичкене тавшанчыкъны таптым. Къыш якъынлашкъаны себептен оны эвге алып кельдим.

Адыны Ушан къойдым.

Ушандан гъайры эвимде къарт пардошым Тишка ве авджы копегим Джек яшай эдилер. Джекнен Тишка балабан дост эдилер. Олар бир чанакътан ашап, берабер юкълай эдилер.

Ушанны да озь компаниясына алдылар. Берабер ойнай эдилер, акъшамлары соба янында отура эдилер.

(Г.Скребицкийден)

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

-38-

2-нджи вазифе

Рыжик адлы сансарчыкъ

Веранынъ Рыжик адлы сансарчыгъы бар эди. О, ода ичинде чапа эди, китап долафларына мине эди, омузында отура эди.

Бир кунь Янъы йылда Вере нараткъа оюнджакълар, къанфетлер, джевизлер асты. О, одадан чыкъкъанен, Рыжик нараттан бир джевизни алып, чызма ичине сакълады. Экинджисини ястыкъ тюбюне къойды. Учюнджини кемирип башлады.

Вера къайтып кирди, амма наратта бир джевиз къалмады.

Шу куньден башлап сабадан акъшамгъадже Рыжик аш топлай эди. Отьмек корьсе - алып кете, урлукълар корьсе - янакъларыны толдура. Бир кунь адашып мусафирлернинъ джеплерине урлукълар толдурды.

(Г.Снегирёвдан)

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

-39-

БЕЯН ЯЗМАГЪА ОГРЕНЕМ

1-инджи вазифе

Баштанкъара

Авасы аязлы эди. Эр саба Керим къушларгъа тазе ем чыкъара эди. Бир кунь саба емликнинъ янында огълан баштанкъараны корьди. О, къар устюнде ята эди.

Керим къушчыкъны эвге алып кельди ве къафес ичине къойды. Баштанкъара козьлерини ачты ве тирильди. Къафес ичине Керим тепсинен ем ве пиаланен сув къойды. Баштанкъара ашап башлады.

Бутюн къыш къушчыкъ огъланда яшады. Баарьде Керим баштанкъараны тышкъа йиберди.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

-40-

2-нджи вазифе

Лейлек балалары

Азбарымызда терек устюнде лейлеклер ювасы бар эди. Юва ичинде лейлек балалары яшай эди. Сабийчиклер эр вакъыт аш сорай эдилер. Лейлек ана-бабасы сабадан акъшамгъадже батакътан бакъа ве балыкъ ташый эдилер.

Куньлерден бир кунь бир лейлек ёкъ олды. Къыйын вакъытлар башланды. Балачыкълар оскен сайын зияде аш сорай эдилер. Заваллы къуш сабадан акъшамгъадже чекише эди.

Бир кунь эвге къайткъанда, биз къуш балачыкълары бойнуларны созып, ашны насыл сорагъанларыны корьдик. Биз туткъан балкъларны алдыкъ, терекке минип лейлеклерни ашатып башладыкъ.

Шу куньден башлап, эр кунь къушларгъа аш кетире эдик.

(В.Сухомлинскийден)

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

-41-

МУНДЕРЕДЖЕ

АДИЙ ДЖУМЛЕЛЕР ТЕРТИП ЭТМЕГЕ ОГРЕНЕМ………1

НУТУКЪТА МУРЕККЕП ДЖУМЛЕЛЕР

КЪУЛЛАНМАГЪА ОГРЕНЕМ………………………………….3

РЕСИМЛЕРНЕН КЪУЛЛАНЫП ДЖУМЛЕ

ВЕ МЕТИН ТИЗМЕГЕ ОГРЕНЕМ…………………………….5

МЕТИННИ АБЗАЦЛАРГЪА БОЛЬМЕГЕ

ОГРЕНЕМ. МЕТИН КЪЫСЫМЛАРЫНА

СЕРЛЕВА КОЙМАГЪА ОГРЕНЕМ……………………………8

БОЗУЛГЪАН ДЖУМЛЕ ВЕ МЕТИНЛЕРНИ

ЯНЪЫДАН ТЕРТИП ЭТМЕГЕ ОГРЕНЕМ……………………10

МЕТИНЛЕРНИ МУАРРИРЛЕМЕГЕ ОГРЕНЕМ……………12

ДИАЛОГ ТЕРТИП ЭТМЕГЕ ОГРЕНЕМ…………………….14

ОКЪУГЪАН КИТАПЛАР АКЪКЪЫНДА

ОЗЬ ФИКРИМНИ АЙТМАГЪА ОГРЕНЕМ…………………17

МЕТИНГЕ ДЕНЪИШМЕЛЕР КИРСЕТМЕГЕ ОГРЕНЕМ…21

БЕЯН ЯЗМАГЪА ОГРЕНЕМ…………………………………..23

БЕЯННЫ МУАРРИРЛЕМЕГЕ, ХАТАЛАРНЫ

ТЮЗЕТМЕГЕ ОГРЕНЕМ……………………………………….26

ЯБАНДЖЫ АДДАН ИКЯЕ ТИЗМЕГЕ ОГРЕНЕМ………..29

ИШ МАТЕРИАЛЛАРЫ…………………………………………32