Конспект урока по окружающему миру на тему "Царство грибов"

Тема:                                       Г?мб?л?р патшалыгы

Максат:        -Г?мб? т?рл?ре ??м аны? т?зелеше бел?н танышу;

                         - ашарга яраклы ??м агулы г?мб?л?рне аерырга ?йр?н?;

                       -г?мб?л?рне? табигатьт?ге ??м кеше тормышындагы ???мияте бел?н   танышу; 

                        -укучыларны? к?з?т?ч?нлеген, кызыксынучанлыгын арттыру,

                         -т?ркемн?рд? эшл??, ?ст?м? ?д?бият куллану к?некм?л?рен,

                        и?ади фикерл?? с?л?тен ?стер?;

                      - таби­гатьк? сакчыл караш ??м м?х?бб?т т?рбиял??.

Материал: ?йл?н?-тир? д?нья д?реслеге 3кл., ?йл?н?-тир? д?ньядан  эш д?фт?ре,    

                      г?мб?л?р турында китаплар к?рг?зм?се, таблицалар, перфокарта, тестлар,                

?и?азлар: г?мб? р?семн?ре, муляжлар, пластилиннан укучылар ясаган г?мб?л?р,      

                     кошлар тавышлары, ком­пьютер, г?мб?л?р турында презентация,

                      видеосюжет, магнитафон, Г?мб?к?й , г?мб?л?р шаблоны,

Д?рес тибы:        Белемн?рне гомумил?ш­тер?.

                                                          Д?рес барышы.

1. Д?ресне оештыру.

Д?ресне? темасы, максаты бел?н танышу.

1.Табышмак ?йт?.

Эшл?п?ле агайлар

Н?рс? со? ул, малайлар?(г?мб?л?р)

Б?ген без сезне? бел?н Г?мб?л?р патшалыгына с?ях?тк? чыгарбыз. Патшалыкка кер? ?чен сезг? г?мб?л?р турында ?йд? ?зерл?п килг?н бер халык сынамышын яки м?кален ?йтерг? кир?к..

2. “Халык ?йтс? хак ?йт?". Г?мб?л?р турында м?кальл?рне уку, анализлау

Я?гыр булса, г?мб? була.

Г?мб? булмаса, урман да булмый.

Г?мб? к?п булса, у?ыш мул була.

Томан булса, г?мб? була.

Кышын г?мб? ашар идем, кар тир?н.

Урман булмаган ?ирд? г?мб? булмый.

Г?мб?не ?ск?н ?ирд?н алалар.

Г?мб? ирт? торганны ярата.

3. Бала:  Г?мб? ?ыям, г?мб? ?ыям,

Агын ?ыям, алын ?ыям.

Майлысын да , баллысын да ...

Бик яратам барысын да.

Г?мб?л?р(балалар)Яратасы?-бел?без,

Мен? шу?а к?р? без

Сине? кебек дусларга

Т?мле ашлар бир?без.

Балалар, сез патшалыкка керерг? ?зерме?

Патшалыкта безне г?мб?л?р патшасы-  Г?мб?к?й дуслары бел?н озатып й?рер.

II.Я?а белем ??м к?некм?л?р форма­лаштыру.

2 слайд.-Г?мб?л?р патшалыгы гаять бай.Галимн?р аларны? 100 ме?г? якын т?рен бел?л?р. Шуларны? 300л?п т?ре ашарга яраклы.  Элек кайбер галимн?р г?мб?л?рне хайваннар патшалыгына, ? кайберл?ре ?семлекл?р патшалыгына кертк?нн?р. ?семлекл?рд?н аермалы буларак, алар яшел т?ст? т?гел, углекислый газны су­ламыйлар, киресенч?, ?зл?ре б?леп чы­гаралар, ?зл?ре ?чен туклану матд?л?ре ?итештер? алмыйлар. Алар туклыклы матд?л?рне туфрактагы ?лг?н ?семлек ??м хайван калдыкларыннан суыралар.? ?зл?ре ?семлек калдыкларыны? тар­калуына ??м черем? барлыкка кил?ен? булышлык ит?л?р.

3 нче слайд.

Г?мб? т?зелешен карау.

• ?ир ?сте ?лешенд? без г?мб?не? н?рс?л?рен к?р?без?
• эшл?п?

 - аяк

 - г?мб?лек

4 слайд. Микориза- г?мб?-тамыр.   Г?мб?не? табигатьт?ге ???мияте.

- Агач тамырлары бел?н г?мб?лек арасында тыгыз б?йл?неш урнашкан.
Г?мб?лек туфрактан суны ??м анда эрег?н минераль матд?л?рне суырып, агач тамырына ?тк?р?. ?семлек тамы­рыннан г?мб?лек, ?з чиратында.туклану ??м ?рч? ?лешен ?стер? ?чен кир?кле органик матд?л?рне ала. Г?мб?л?р корыган ?семлек ??м хайван калды­кларын таркатып, черем? хасил ит?л?р,табигатьт? матд?л?р ?йл?нешенд? м??им роль уйныйлар.Шулай итеп, г?мб?л?р ??м агачлар бер-берсен? булышалар.

5 слайд. Татарча-русча г?мб?л?р с?злеге.

Ак г?мб? - белый гриб

Майлы г?мб? - маслёнок

?ир?н г?мб? - рыжик

Г?р??д? - груздь

Й?нт?с г?мб? - волнушка

Ал г?мб? - сыроежка

Баллы г?мб? - опёнок

?т?ч г?мб?се - лисичка

6 нче слайд. Г?мб?л?рне т?ркемл??.

 К?пш?ле г?мб?л?р ??м пластинкалы г?мб?л?р була.

 7 нче слайд К?пш?ле г?мб?л?рне? эшл?п?се астында к?пш?л?рд?н чыгып тышка ачыла торган вак кына тишекл?р була. (споралар шул тишекл?рд?н коела)

8 нче слайд Пластинкалы г?мб? эшл?п?л?рене? аскы ягында сабына беркетелг?н урын­нан эшл?п? читл?рен? таба нур сыман сырлар урнашкан, (споралары шул сыр­лардан тарала)

9 слайд. Ашарга яраклы ??м агулы г?мб?л?р.

-      Г?р??д?, ак г?мб?, шампиньон, бал­лы г?мб?, ?т?ч г?мб?се, ?ир?н г?мб? ашый торган г?мб?л?р.

10 слайд. "Г?мб? ?ыю кагыйд?л?ре."Укучы:

1.?зе? яхшы белг?н г?мб?л?рне ген? ?ый.

2. Г?мб? эзл?г?нд? м?кне ?зм?, яф­ракларны читк? таратма.

  3.Г?мб?не пычак бел?н кис.

  4.Картайган, кортлаган г?мб?л?рне ?ыйма.

  5.Очраклы кешел?рд?н г?мб? сатып алырга ярамый.

  6.Г?мб?л?рне чи килеш кабып карар­га ярамый.

 7.Г?мб? турындагы белемн?ре?не тулыландырып тор.

 11 слайд.   Ак г?мб?. Укучы:

-   Ак  г?мб?  -  к?пш?ле  г?мб?.Табигатьт? к?бр?к Т?ньякта ки? тарал­ган. Эшл?п?се ко?гырт, кабарып тора.Ылыслы ??м яфраклы урманнарда на­рат, каен, чыршы, им?н тир?сенд? ?с?.Июльд?н октябрьг? кад?р к?рен?. Акг?мб? сындырганнан со? ак т?сен са­клый. Ашарга яраклы, т?мле. Аксым ??м витаминнарга бай. Пешерерг?, кызды­рырга, маринадларга, киптерерг? ярый. Ак г?мб? т?н?тм?сен ?шег?н урынны д?валау ?чен кулланалар.

Шампиньон. Укучы:

-      Ашарга яраклы бик т?мле г?мб?.Яшелч?, ?ил?к-?имеш бакчаларын­да,болыннарда июльд?н сентябрьг? кад?р ?с?. Эшл?п?се итл?ч, шома,аксыл т?ст?. Сырлары ал, сабын­да ак бо?расы бар. Агулы томсык г?мб?д?н сырлары бел?н аерыла, агулы г?мб?не? сырлары ак т?ст? ген? була..Шампиньонны махсус урыннарда ел ?йл?н?сен-д? ?стер?л?р.

9 слайд. ?т?ч г?мб?се. Укучы:

- ?т?ч г?мб?сене? 70 л?п т?ре бар.Татарстанда бер т?ре - сары яки гади ?т?ч г?мб?се ?с?. Эшл?п?се сары т?ст?, аскы ягында юан тармакланган ?ыерчыклары т?бен? таба кими бара. Катнаш урманнарда июньн?н сентябрь ахырларына кад?р ?с?. Ашарга яраклы, хуш исле, бервакытта да кортламавы бел?н аерылып тора. К?п к?л?мд? витаминнар бар. Бу г?мб?л?рне? яшьл?рен ген? ?ыярга т?къдим ител?.

10слайд. Баллы г?мб?. Укучы:

- Баллы г?мб?не? Татарстанда 4 т?ре бар: к?зге баллы г?мб?, болын баллы г?мб?се, ??йге баллы г?мб?, сары ял­ган баллы г?мб?. Ялган баллы г?мб?д?н тыш барлык т?рл?рен д? ашарга ярый. Т?се к?р?нр?к, к?п санлы кабырчыклы.Пластинкалары аксыл сары т?ст?.Агач т?пл?ренд?, ауган агачларда т?ркемт?ркем булып ?с?.Сентябрь,октябрь айларында ?лгер?. Баллы г?мб?не? эшл?п?сен ген? кулланырга т?къдим ител?.

11слайд. ?ир?н г?мб?. Укучы:

-?ир?н г?мб? ашарга яраклы г?мб?.Эшл?п?се итл?ч, б?р?нк?сыман, ?ир?н т?ст?, карасу т?ст? т?г?р?кл?р сызыл­ган. Киселг?н урманнарда, яшь агачлар арасында июльд?н сентябрьг? кад?р ?с?. 

1. слайд.-Агулы г?мб?л?р.

          Чебен г?мб?се, куык г?мб?, ак томсык г?мб? нинди г?мб?л?р? (агу­лы)

Укытучы агуланганда беренче ярд?м турында с?йли:

 15 слайд. "Ак томсык г?мб?". Укучы:

Агулы г?мб?л?рд?н и? куркынычлысы- ак томсык г?мб?. 

 "Ялган баллы г?мб?". Укучы:

- Ялган баллы г?мб?л?р д? безне? якларда ?с?.Чын баллы г?мб?д?н аерма­лы буларак, аны? споралары к?р?н т?ст? була, ? чын баллы г?мб?неке ак т?ст?.

16 слайд. "Чебен г?мб?се". Укучы:

- Чебен г?мб?се агулы г?мб?. Аны июль-август айларында каен агачы ?ск?н урын-нарда очратырга м?мкин.  Азык­ка эл?кс?, кеше агуланырга, х?тта ?л?рг? д? м?мкин.

- Кайда ?ск?н г?мб?л?рне ?ыю куркыныч? Ни ?чен?

-        Г?мб?л?р - урман байлыгы. Алар бел?н нинди хайваннар туклана?

"Г?мб?л?рне кеше ничек кулланалар?"

Безне? якларда ашарга яра­клы нинди г?мб?л?р ?с?? Сез аларны таныйсызмы?

Т?ркемл?п эшл??."Бу г?мб?л?рне кем таный?" уены.

17-18 слайд . "Кызыл китапка кертелг?н г?мб?л?р."

-Г?мб?л?рне? кайбер т?рл?ре Кызыл китапка кертелг?н. 

19-слайд Г?мб?л?р патшалыгын Микология ф?не ?йр?н?.

(грекча "микос"-г?мб?, "логос"-т?гълимат)

20-слайд. Гигант г?мб?л?р.Табигатьт? г?мб?л?рне? бик зурлары да очрый.

Бер ак г?мб?не? авырлыгы -2 кг720г,эшл?п?сене? диаметры-57см, биеклеге -170см булган. Х?тта 6 кг лы г?мб? табу очрагы да терк?лг?н.

 Физминутка. "Г?мб? ?ыю " уен ?ырын башкару.

21-22 слайд.эшл?п?ле г?мб?л?рд?н тыш к?г?рек г?мб?л?р д? була.

23-слайд. Паразит г?мб?л?р тере организмнарны? ?зер органик матд?л?ре бел?н тукланалар. 

24-слайд. Сапрофит г?мб?л?р ?ле организмнарны? ?зер органик матд?л?ре бел?н тукланалар.

25-слайд. Лишайник-г?мб?д?н ??м су?семн?н торган га??еп организм. 

III  Алган белемн?рне ныгыту.

1.?йл?н?-тир? д?нья д?фт?рл?ре бел?н эш.

1.Г?мб?не? ?лешл?рне язарга.

2.Кызыл китапка керг?н г?мб?л?рне буярга.

3. Ашарга яраклы ??м агулы г?мб?л?рне язарга.

4.Бер г?мб? турында язарга.

2.Т?ркем бел?н эш. Ашарга яраклы ??м агулы г?мб?л?рне аерып к?рзинн?рг? салырга.

Г?р??д?, ак г?мб?, шампиньон, бал­лы г?мб?, ?т?ч г?мб?се, ?ир?н г?мб?, чебен г?мб?се, куык г?мб?, ак томсык г?мб?

3.Белемн?рне тикшер?. Перфокарта бел?н эш.

Д?рес фикерл?рне билгел?.

1. ?ир?н г?мб?, г?р??д? ашарга яраклы.

  2. Хайваннар г?мб? бел?н туклана.

  З. ?т?ч г?мб?сен ашарга ярамый.

  4. Ак г?мб? г?мб?л?р патшасы.

  5. Г?мб?не т?бенн?н ?зеп алалар.

  6. Поши чебен г?мб?се бел?н д?ва­лана.

  7.Шампиньон -агулы г?мб?.

  8. Язын г?мб?л?р ч?ч?к ата.

  9.Г?мб?л?р Кызыл китапка кертелг?н

 10. Г?мб?л?р кояшны ярата.

IV. Гомумил?штер?. "Без г?мб?л?р турында н?рс?л?р белдек?"

  1. Г?мб?л?р аерым патшалыкка кер?.

  2. Агулы ??м ашарга яраклы г?мб?л?р була.

  3 .Г?мб? эшл?п?, аяк, г?мб?лек ?лешенн?н тора.

4. Г?мб?л?р урман тормышында зур роль уйныйлар.

  5.Г?мб? ?ыйганда игътибарлы бул!

  6.Аларга сакчыл карашта булырга кир?к.

  7.Г?мб?л?рне? кайбер т?рл?ре Кы­зыл китапка кертелг?н.

  8.Микология - г?мб?л?р патшалыгын ?йр?н?че ф?н.

V. Йомгаклау.

?й эше.

“Г?мб? ?ыйганда игътибарлы бул!” диг?н  плакат ясарга.