Cауат ашу "У ДЫБЫСЫ МЕН ?РІПІ"

У ДЫБЫСЫ МЕН ӘРІПІ

Мақсаты: -У дыбысы жуан және дауысты екенін, у әріпімен белгіленетін ұқтыру,

-дыбыстық сараптама жасауға үйрету,

-у дыбысын сөздердің арасынан естіп, тауып, талдау жасатқызу, оң солды ажыратқызу, санату. –

Саусақ бұлшық етінің қимылдарын дамыту арқасында, сөйлеу тіл мүшелері функциясының дамуын арттыру.

Көрнекілік: магнитафон, әріп кассасы, қоян, қасқыр, мүсіндері, сіріңке талшықтары, схема, айна жан-жануарлардың суреттері.

Сабақтың барысы:

1. Психологиялық және педагогикалық ұйымдастыру кезеңі.

2. Саусақ бұлшық еттерін дамыту кезеңі.

• Балалар, жаңа біз бір-бірімізді көргенде не істедік?

• Сәлемдестік (амандастық).

• Біздің саусақтар да бір-бірімен амандасуы керек.

Бас бармақ пен балан үйрек,

Бас бармақ пен ортан терек.

Бас бармақ пен шылдыр шүмек

Бас бармақ пен кішкене бөпек.

Мұғалім көрсетеді, балалар оң және сол қолымен жаттығулар жасайды. Оң-солды ажыратқызу керек.

Мұғалім: Саусақтармен амандастық, саусақтардың аттарын кім қайталап береді? (Оқушылар қайталйды).

• “Қуырмаш”

• “Қуырмаштың” ережесін білесіңдер ме? (білмесе, балаларға мұғалім көрсетіп, қайталайды). Балаларды орнынан тұрғызып, бір-бірінің алақандарына жасатады. Оң қолдың алқанына бір балаға жасатса, сол қолдың алақанына екінші балаға жасатады. Оң, сол, алақан деген сөздерге көңіл бөлу, тақпақты хормен айтқызу керек.

Қуыр, қуыр, қуырмаш,

Тауықтарға бидай шаш.

Бас бармақ (бас бармақты жұмады).

Балаң үйрек (сұқ саусақты жұмады).

Ортан терек (ортаңғы саусақты жұмады).

Шылдыр шүмек

Кішкене бөбек (кішкентай саусақты жұмады).

Сен бар қозыңды бақ (кішкене саусақты ашады),

Сен бар лағыңды бақ.

Сен бар бұзауыңды бақ (ортаңғы саусақты ашады),

Сен бар құлыныңды бақ (сұқ саусақты ашады),

Ал сен жат, от жақ,

Қазанға тамақ жасаса жұмысшы (жұдырықпен бас бармақты ұрады):

Мынада май бар, мынада сүт бар,

Мынада ет бар, мынада қатық бар (баланың білегінен шұқып, тағамдардың тұрған жерлерін көрсетеді).

Жан-жануарларды айтқан сайын тақтаға, кассаның қалталарына олардың суреттерін бірінің астына бірін іліп қою керек.

• Осы ойынды қазақтың қандай тағамдары туралы айтылады?

• Май, сүт, ет, қатық т.б. (олардың суреттері де ілінеді).

• Мұндай қандай жануарлар туралы айтылған?

• Лақ, қозы, бұзау, құлын.

• Айтыңдаршы, осы жануарлар қайсының төлі?

Жауап қайтарады (ешкінің, қойдың, сиырдың, жылқының ).

• Олар қайда тұрады?

• Үйде, олар үй жануарлары.

• Үйде тұрмайтын жануарларды қалай атаймыз?

• Аңдар.

Мұғалім. Менің қолым қай аңды көрсетіп тұр? (сұқ саусақ пен ортаңғы саусақ ашылған қалғандары жұмулы).

Оқушылар: Қоян

Мұғалім: Қоян екенін қайдан білдіңдер?

Окушылардың жорамалдарын, негіздерін тыңдау.

Мұғалім: Барлығымыз оң қолымызбен қоянды жасаймыз. Менің айтқанымды мұқият тыңдап, қайталаңдар. Қолымыздағы қоянды жоғалтпаймыз.

Ұзын құлақ сұр қоян,

Естіп қалды сыбдырды.

(екі саусақты жыбырлату),

Ойлы-қырлы жерлерден

(қолды тез-тез көтеріп, түсіру).

Ытқып-ытқып жүгірді.

(жүгіргенді белгілейді)

Қарап еді артына,

Қиығын салып көзінің.

(көзінің қиығын салып, қолға бұрады).

Келе жатқан томпаңдап,

Көжегі екен өзінің

(тақпақты хормен екі рет қайталайды).

Мұғалім: Балалар, қоянның баласын не деп айтады екен?

Оқушылар: Көжек

Мұғалім: Қоян мен көжегіне үй салып берейік. Ол үйді сіріңке талшықтарымен жасаймыз. Бірақ талшықтарды екі қолмен аламыз. Екі қолдың бас бармағымен бірінші талшықты аламыз. Екінші талшықты балаң үйректер алады. Үшіншісін ортан теректер алып келеді. Төртінші талшықты шылдыр шүмектер алып келеді. Бесіншісін кішкене бөбектер қояды. Ал, алтыншысын қайтадан бас бармақтар қояды. Міне, үйді тұрғыздық.

• Үйге қанша бөренелер (талшықтар) кетті?

• Алты бөрене (талшықтар) кетті.

• Қанша қоянға үй жасадық?

• Екі қоянға (анасы мен көжегіне).

3. Артикуляциялық жаттығулар жасау кезеңі

Мұғалім: үй салып, саусақтарымызды жылытып алдық. Ал, енде, тілімізді, ауызымызды жылытатын жаттығулар жасайық.

1. Айнаға қарайық. Тілімізді тісімізбен тарайық (6-8 рет)

2. Жалпық тілді астыңғы ерінге қой (6-8 рет)

3. Жалпық тіліңді үстіңгі ерінге көтер (6-8 рет)

4. Тілді үшкір және жалпақ қылу керек (6-8 рет)

5. Тілмен астыңғы және үстіңгі ерінді жалау (6-8 рет)

6. Иектің жаттығуы түсіріп, көтереміз (6-8 рет)

7. Еріннің жаттығуы: жымию-мұржа жасау (6-8 рет)

8. Демге деген жаттығу: мұрнымызбен демалып, ауаны ауыздан шығарамыз. (6 рет)

(Жаттығулардың барлығы айна алдында жасалады. Мұғалім дұрыс жасаған балаларды мақтап, қоянның мүсінін береді. Қояндардың жасалған үйге кіргізеді).

Мұғалім: Қоян қай аңнан қорқады?

Оқушылар: Қасқырдан қорқады (қасқырды саусақпен көрсету)

Мұғалім: Қояндарды іздеп жүріп қасқыр қалай ұлиды?

4.Жаңа тақырып бойынша жұмыс жасау.

Оқушылар: у-у-у-у-у

Мұғалім: Бұл біздің сабағымыздың тақырыбы. Қай дыбысты ашық айтуға үйренген екенбіз?

Оқушылар: у-у-у-у-у

Мұғалім: Қоян да, қасқыр да Қазақстан табиғатының байлығы. Оларды қорғау қажет екенін ұмытпаңдар (әр оқушыға «у» дыбысын қайталату).

«У» дыбысының артикуляциясын анықтау.

Мұғалім: «У» дыбысын ұзақ созып айтамыз. У дыбысын айтқанда ерніміз жымиып тұр ма, жоқ мұржа сиякты бола ма?

Оқушылар: Мұржаға ұқсайды.

Мұғалім: Ерін алдыға созылады екен. Ал тіліміз тісімізге тиіп тұрады ма екен?

Оқушылар: Жоқ, тіліміз тісімізге тимейді.

Мұғалім: Алақандарыңды тамақтарың діріледі ме?

Оқушылар: Діріледі.

«У» дыбысын «у» әріпімен сәйкестеу. Әріп кассасын табу. Магнитафоннан желдің соққанын тыңдату. Жел аттарын атау (боран, дауыл, самал, жел). Сөздерді және әріпті схемамен оқыту.

5. Тақырыпты пысықтау.

Мен сендерге жұмбақ сөз оқимын. Солардын ішінде біздің бүгіегі өткен тақырыпқа байланысты дыбыс қай сөзде, сөздің қай жеріндетығылып тұрғанын табыңдар. Ал, қонеки, кім жақсы естиді екен? Дыбысты ести сала қолдарыңды соғуларың керек. Дауыл, боран, қуу, уыс, жел, бу, уыс, самал.

Оқушылар: Дауыл, қуу, уыс, бу сөздерінде «у» дыбысы бар.

Мұғалім: Осы сөздерді саусақтарыңмен көрсете аласыңдар ма?

Оқушылар: Дауыл дегенде екі қолын ары-бері тез қимылдатады. «У» дыбысы үшінші болып тұр. Қуу сөзінде екі қолдың саусақтары мен ортаңғы саусақтарын жүгірген сияқты, бір-бірін қуған сияқты көрсетеді де «у» дыбысы 2,3 болып тұр. Жұмыс осылай жалғаса береді.

Мұғалім: дұрыс жауап берген оқушыларға қоянның мүсінін береді.