Саба?ты? та?ырыбы Жапыра?
Саба? негізделген о?у ма?сат
1) ?сімдік м?шелері туралы білімдерін жа??ырту. Жапыра?, оны? ?ызметі, ?сімдік ?шін ма?ызы, т?рлері туралы т?сінік беру.
2) Ойлау ?абілеттерін дамыту, с?здік ?орларын молайту, танымды? белсенділігін арттыру, топпен ж?мыс жасау?а машы?тандыру.
3) Бай?а?ышты??а, е?бекс?йгіштікке, ?йымшылды??а, бір -бірін ??рметтеуге т?рбиелеу.Таби?атты с?юге баулу.
Саба?ты? к?рнекілігі: Плакат?а салын?ан терек суреті, жапыра?тар, г?лдер, мультимедия аппараты.
Саба?ты? ?діс-т?сілі: С?ра?-жауап, т?сіндіру, топпен ж?мыс, топтастыру.
О?у
Н?тижелері
Барлы? о?ушылар ?шін:
Жапыра?, оны? ?ызметін, к?п т?рлі екенін біледі
О?ушыларды? басым б?лігі ?шін:
Жапыра?ты? т?рлерін ажырата алады
Кейбір о?ушылар
- ?з ойын ашы? білдіре алады
- ?а?аз?а т?сіре алады
- Логикалы? с?ра?тарды? шешімін табады
Саба?
Жоспар
1. ?йымдастыру.
Топ?а б?лу.
І топ «Емен» тобы (т?ртб?рыштар та?да?ан о?ушылар барады).
ІІ топ «?айы?» тобы (?шб?рыштар та?да?ан о?ушылар барады)
ІІІ топ «Шырша» тобы (д??гелекті та?да?ан о?ушылар барады)
Топ басшысын сайлау.
2. Психологиялы? дайынды?.
1,2,3-сынып іші тып-тыныш,
Жал?аулы?ты тастаймыз,
Біз саба?ты бастаймыз!
Топты? ж?мыс
«?рмекшіні? торы»
?р топтан 2 о?ушыдан шы?ып, ?рмек то?иды. ?ткен саба?тар бойынша дайындап келген с?ра?тарын бір біріне ?ояды.
То?ыл?ан ?рмек керегеге ілінеді.
Б?л ?рмекті? е? шетінде б?рімізді? атымыз жазыл?ан стикерлер бар. Саба?та с?ра??а жауап берген сайын стикер ал?а жылжиды. Саба? со?ында е? к?п жылжы?ан бала жа?сы ба?алар алады.
1-топ. «Тамыр»
- ?сімдікті жапыра??а бекітеді.
- Топыра?та?ы ыл?алды сі?іреді.
- Тамыр ар?ылы ?сімдік ?оректенеді.
- Жер астында орналасады. (тамырды? суретін ілу)
2-топ. «Саба?»
- ?сімдік м?шелерін бекітеді.
- Тыныс алу?а ?атысады.
- Топыра?тан сі?ірген ?орегін, ?сімдік м?шелеріне таратады.
- Саба?та г?лдер, жапыра?тар бекиді. (саба?ты? суретін ілу)
- Суретте не пайда болды?
А?аш.
А?аштар?а байланысты білетін сергіту жатты?уымызды орындайы?шы.
Тербеледі а?аштар
Алдымнан жел еседі.
Кіп-кішкентай а?ашар
?п-?лкен боп ?седі.
- Енді а?ашымыз?а не жетпейді?
- Жапыра?
- Олай болса, б?гінгі саба?та ?сімдікті? та?ы бір м?шесі жапыра?пен танысамыз.
- К?нні? жады, жа?а та?ырыпты д?птерге жазу.
- Жапыра? туралы не білесі?дер?
(о?ушыларды? ойларын ты?дау)
Жапыра? туралы т?сінік беру.
Жапыра? - ?сімдікті? негізгі м?шесіні? бірі,ол к?мір?ыш?ыл газын бойына сі?іріп, оттегін б?ліп шы?арады. Жапыра??а ?орек (су еріген т?здар) саба? ар?ылы тамырдан келеді.
Жапыра?ты? негізгі ?ызметтері:
- Жапыра? ар?ылы ?сімдік тыныс алады.
- ?сімдік бойында?ы арты? су жапыра? ар?ылы буланады.
- Булан?ан жапыра? ?сімдікті сал?ындатып т?рады.
Жапыра?ты? сырт?ы ??рылысы
Жапыра? та?тасынан (ала?анынан) ж?не са?а?тан т?рады.
- Жапыра?ты? ке?ейген жері — та?тасы,
- Саба??а бекінетін жі?ішке б?лігі — са?а?ы деп аталады.
Са?а?сыз жапыра?тар да болады.
Саба? буынынан тарма?тал?ан са?а?ты бір жапыра? ?сіп шы?са — ж?й Жапыра?
Бір са?а??а бірнеше жапыра? орналасса — к?рделі Жапыра? деп аталады.
Жапыра?ты? м?лшері, пішіні ?р т?рлі болады.
Мысалы б?лме г?лдеріне назар аударайы?: жапыра?тарыны? пішіндері ?р т?рлі.
Сол сия?ты а?аштарды? да жапыра?тары ?р т?рлі болды. Осы?ан д?лел экран?а назар аударайы?. (слайд)
- ?айы? а?ашыны? жапыра?ы (береза)
- К?ктерек а?ашы (осина)
- ?йе?кі а?ашы (клен)
- Талшын а?ашы (каштан)
- Емен а?ашы (дуб)
- Ша?ан а?ашы (ясень)
- Шетен а?ашы (рябина)
- ?ара?ан а?ашы (акация)
- Б?йтерек а?ашы (тополь)
- Шырша а?ашы (ель)
- Мінекей, балалар, жапыра?тарды? т?рлері ?те к?п екен.
Б?л а?ашарды біздер к?нделікті ?мірде к?ріп ж?рміз. Сонымен ?атар балалар жер бетінде ерекше ?сімдіктер де болады екен.
Оны біз «Е?, е?, е?.» айдарынан к?рейік.
- Д?ние ж?зіндегі е? биік, ?лкен а?аш – «Секвойя» а?ашы екен. Оны? бас?аша аты «?ызыл терек» Оны? биіктігі 100 метрден асады екен. Ал диаметрі 8 мерден асады. Секвойя а?ашы 3000 жылдан астам тіршілік етеді.
- Д?ние ж?зіндегі е? ?лкен г?л – «Раффлезия Арнольди» г?лі. Б?л г?л Малайзия джунглиларында ?седі. Оны? жалпа?ты?ы 1 метрден, салма?ы 7 кг-нан асады екен. Б?л г?лді? иісі шіріген етті? иісі сия?ты ?те жаман екен.
- Д?ние ж?зіндегі е? кішкентай г?л – «Вольфия» г?лі екен. ?те сирек кездесетін г?л т?рі. Б?л г?лді ж?й к?збен к?ру ?иын, ?лкейткіш ??ралдар ар?ылы ?ана аны? к?руге болады екен. Е? ?ызы?ы б?л г?лді? тамыры мен жапыра?тары болмайды екен.
Барлы? ?сімдіктер жыл мезгілдеріне ?арай ?згеріп отырады екен.
-Неліктен деп ойлайсы?дар? (видеоролик к?рсете отырып т?сіндіру)
Мысалы к?з мезгілінде к?п жапыра?тар сар?айып т?се бастайды. Жапыр?ты? ??рамында хлорофилл деген зат болады. Осы хлорофилл ?сімдікке жасыл т?с беріп т?рады. К?н к?зін ?оректік заттар?а айналдыру ?шін ?сімдікке хлорофилл ?ажет екен. К?зде ауа райы сал?ындап, топыра?та ?оректік заттар азаяды. ?сімдік тамырыны? суды сі?іруі нашарлайды. Жапыра??а ?ажетті к?н к?зіні? жылуы да нашарлайды. ?сімдіктер ?ыс?ы ?й?ы?а дайындалады. Осыдан келіп ?сімдік бойында хлорофилл азайып, 5.жапыра? сар?аяды екен.
Жапыра?ты? тіршілік ету мерзімі бірнеше айдан -15 жыл?а дейін ?се береді.
?ара?ай-2-4 жыл
Кавказ самырсыны 9-13 жыл
Тиса ?ыл?аны 6-10 жыл
Шыршада 5-12 жыл
Тозды еменде 1-2 жыл
?аражидекте 1-4 жыл ?седі.
Осы ?урап т?скен жапыра?тар да пайдалы екен.
Адамдар ?ура?ан жапыра?тарды топыра??а к?міп, шірітеді. Шіріндісі к?п топыра?та ?сімдік жа?сы ?седі.
- К?з мезгіліне байланысты о?улы?ымызда та?па? бар екен. Осы та?па?ты б?ріміз орнымыздан т?рып бірге о?иы?шы.
Б?лт а?ады аула??а,
К?з келіпті бау-ба??а.
Жаздай піскен жа??а? та,
Шашылады жан-жа??а.
«С?йкестендіру»
1-топ 2-топ
Емен ?айы?
Талшын ?йе?кі
Т?ймеда?ы Жау?азын
Б?йшешек К?нба?ыс
- Экран?а д?рыс жауап шы?ады, екі топ бір-бірінікін тексереді.
Саба?ты бекіту.
Ребус шешу
1-топ «Таби?атты » 2-топ «аялайы?»
Таби?атты аялайы?
- Таби?атты? адам ?міріндегі ма?ызы ?андай?
- ?сімдіктерді? адам?а пайдасы бар ма?
- Олай болса, айналамызды ?орша?ан ?сем таби?атымызды ?немі ?ор?ап ж?рейік!
«Жеміс а?ашы» жемістер
О?ушы д?птерлерімен ж?мыс
?йге тапсырма
Рефлексия
- Сендерге саба? ?на?ан болса, алдары?да шашылып жат?ан жапыра?тарды а?ашымыз?а орналастырайы?. Жапыра??а б?гінгі саба?та т?сінбегендері? болса, с?ра? жазулары?а болады
Ба?алау. Кім ал?а к?бірек жылжыды?
Жапыра?. О?у, жапыра?ты? суретін салу
