Асы? ойыны

ата?ты Т?уке ханын ежелгі Грекияны? атышулы шешені Ликургке те?еп, та?дай ?а?а та? ?ал?анын  еске сала кеткеніміз арты? болмас. [2, 165 б.] Те?десі жо?, тере? ойлы, с?лу н?с?алы шешендік с?здерге с?йене отырып, Х1Х-ХХ ?асырда?ы ?аза? ?дебиетшілері п?лс?палы? ой?а бай, тілге ж?йрік ?аза? хандары мен би-с?лтандарыны?, батыр-ба?ландарыны?, ділмар-діндарларыны? к?ркемдік архетиптерін тудырды. ?аза?ты? ал?аш?ы мемлекеттік театры ??рыл?анда б?л архетиптер бірден сахна?а жол тартты. «?аза?ты? театр ?нері бізді? заманымызда бастал?анына біз ?уанамыз. Біра? сол ?уанышпен бірге б?л сия?ты ірі ?нерді? келешегі ?шін жауапты екенімізді ?мытпауымыз керек. Сонды?тан б?л м?селеге ?лкен са?ты?пен кірісіп, к?п ойланып, ептеп бастау керек» [3, 36 б.] – деп, сахна ?неріне аса жауапкершілікпен ?ара?ан М.?уезов, шын м?нінде ?аза? драматургиясыны?, театр сыныны?, сахна ?нері теориясыны? негізін ?алаушыларды? бірегейі болды. ?лтты? театрды ?алыптастыруда о?ан ар?ау-негіз болар рухани к?здерді іздестіре келе, М.?уезов ондай рухани арнаны фольклордан тапты. «Жалпы театр ?нері ж?не ?аза? театры» атты ма?аласында ол – «…Шынында, ерте к?нде ас пен тойда, ?лы жиында ізденіп келіп ?ле?мен, ?нмен айтысатын к?п а?ындар ?з заманында театр жасамай, не жасады?.тап?ышты?, шешендікпен аты шы??ан Жиренше, Алдарк?се бар, б?ларды? барлы? ?мірі толып жат?ан комедия. Ел сауы?ына а?ыл, ?сиет сия?ты ой-сана?а дем беретін ?лгіні кіргізу керек болса, ертеде заман шерін айтып зарла?ан Асан ?ай?ы, тол?ау айт?ан Б??ар сия?ты жырауларды тірілту керек..Солар?а болымсыз м?дениет исін сі?ірсе, ?рі ел ?нері тіріліп, ?рі театрды? іргесі ??рылады.»[3, Б. 37-38] – деп ?орытады.         Осы уа?ыт?а дейін шешендік  шеберлікті? ?аза? театрына деген ы?палы жайында, немесе театр мен шешендік ?нерді? ?зара ?сері ж?не байланыстары туралы азын-аула? ?ылыми ж?мыстар, талдау-зерттеулер бар бол?анымен, аса айыз ?андырардай емес. Айта кетер бір ж?йт, «?алибек ?уанышбаев» (1972) кітабын жаз?ан М.Майчекин, «?стаздарым-достарым» (1976) атты е?бегінде Е.?мірза?ов, «??штар к??ілді» (1977) жаз?ан ?.Байсейітов, «?скеле? рухты екпін» (1987) шы?армасында М.Байза?ова, «К?ргендерім мен к??ілдегілерім» (1989)  естелігінде ?.Жандарбеков, «Шеберлік мектебі» (1993) атты жазбасында  С.?ожам??лов сия?ты авторлар ?аза?ты? шешендік ?неріні? ?здері ойна?ан рольдерге тигізген ?серлері жайлы жап-жа?сы ??гімелеген.         Шешендік ?нермен ?рнектелген монологтары бар пьесалар мен оларды? ерекше талапта?ы сахналы? шешімдері, ?аза? театрыны? ?сіп-?ркендеуіне зор ы?палын тигізгеніне ешбір дау жо?. ?зге ?лт театрларында кездесе бермейтін ?аза? сахна ?неріні? осы ерекшелігіне ?азіргі заман биігінен ?арап, шешендік монологтары бар эпизодтарды? мизансценалы? шешімдерін ?айтадан ?арастыр?ан ж?н болар.         Сонымен, зерттеліп отыр?ан та?ырыпты? ?зектілігі – б?гіндері ел болып, етегін жап?ан, егемен  ?аза?стан республикасыны? м?дени м?расыны? бастау б?ла?ыны? к?зін ашып, кейінгі ?рпа?тарына аманат етіп ?алдыр?ан ?аза? шешендеріні? топ алдында?ы с?з саптау ?неріні? театр?а жаса?ан ерекше ы?палы мен ?оз?аушы к?шіні? б?рын-со?ды зерттеулерде к?п кездеспеген, арнайы айтылып-ашылма?ан сыры мен сымбатын ??ыну, кестеленіп келіскен монологтар мен ма?ызы тере? маржан с?здерді? м?нін т?сініп, оны сахнадан б?збай-жармай, к?рерменні? к?кейіне айызын ?андыра жеткізуді? жолдарын іздеуден, ж?не к?з бен к??ілден к?мескіленіп бара жат?ан осы ?лтты? м?раны? ?аза?и ?алпыны? б?зылмауына бел шешіп араша т?суді ?ажет ететін б?гінгі к?нні? талабынан туындап отыр.         Зерттеу ж?мысыны? ма?саты халы? а?ыздарында, ауыз ?дебиетінде ке? орын алатын, тол?ау-эпостарда жиі кездесетін кестелі с?з шешендеріні? к?п алдына шы?ып, д?ст?рлі айтыс, дау шешу ?рекеттеріндегі театрлы? элементтер мен оларды? сахна ?неріне тигізер ы?палы ж?не шешендік монологтар пайдаланыл?ан к?ріністердегі актер шеберлігіні? к?сіптік ерекшеліктері мен т?л?алы? ?асиеттеріні?, алдымызда бол?ан ата актерларымызды? с?з ?адірін