Өнерін өнеге еткен Нұрғиса Тілендиев

Сабақтың тақырыбы: «Өнерін өнеге еткен Нұрғиса Тілендиев»

(6 сынып)

Сабақтың мақсаты: Н.Тілендиев жайлы әңгімелеу, Оқушылардың қазақ композиторлары, аспаптық музыкасы жайлы білімдерін толықтыру. Композитордың шығармаларына оқушылардың көзін қанықтыру, таныстыру және практикалық жұмыс барысында шыдамдылық, ойлай, қиялдай білу, икемділік, өз бетімен жұмыс істеу қабілеттерін дамыту. Вокальдық машықтарды қалыптастыру.

Оқушыларды ұйымшылдыққа, жауапкершілікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі: әңгімелеу, сұрақ-жауап, слайд көрсету

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру кезеңі

Оқушыларды түгендеү, оқу құралдарын түгендеу.

Жаңа тақырып:

Қазақ домбырасының Құрманғазы мен Тәттімбеттен кейінгі тарландарының бірі, туған халқы үшін барынша еңбек еткен, шын дарын иесі, ойлы да білімді сезімтал, қазақ халқының рухани музыка мәдениетін көтеруге ат салдысқан атақты, талантты композитор дүлділ домбырашы, әрі дирижер Н.Тілендиев 1925 жылы сәуірдің бірі күні Алматы облысының қазіргі Іле ауданында дүниеге келді. Ол балалық шағын туған ауылында ақын күйшілердің ортасында өткізді. Музыкаға деген ынтасы ерте оянған зерделі бала жастайынан домбыра тартып ән айтуға машықтанады.Жеті жасында Жамбыл атаның күні бүгінге дейін төрімнен түспей қымбат қазынадай сақтап жүрген домбырасын сыйға алыпты, осының барлығы музыканың оның ішіндегі күй өнерінің киелі болатыны содан. Музыка тілі барша әлем халқына ортақ тіл.П.И. Чайковский атындағы музыкалық училищеге түсіп, Латиф Хамидидің баулуымен дирижер болып шықты. Он екі жасында А.Жұбанов сыйға тартқан өзінің кішкене қоңыр домбырасын қолтығына қыса өскен Нұрғиса әкесінің тартатын «Аққу»т.б. күйлерінің сиқырлы сөздерін домбырада ойнауға тырысатын. Әкесі Тілендінің күйшілік, шешесі Салиқадан әншілік қасиеттерін жастайбойына сініріп ел әлдилеген ән-күйдің ортасында жүріп домбырада , алуан түрлі тамаша орындаушылық әдістерді үйреніп, меңгеріп өсті. Арман жетелеген Нұргиса Алматыға келді.А.Жұбанов пен домбырашы Темірбек Ахметов оның талантын тани біледі. Н.Тілендиев он екі жасында Құрманғазы оркестрінде концертмейстер, он төрт жасында дирижерлік мінбеге шығады.Он жеті жасында Отан соғысына қатысады. Соғыс бітіп, бейбіт өмір орнағаннан кейін, елге аман есен оралады.

«Әке туралы жыр» Ж.Жабаевқа арнап жазылған.»Ата толғауы» күйі ақынымыз Жамбыл Жабаевқа арналып жазылған. «Баламышқа» татардың би әуені Л.Хамидиге арналған.Сонымен қатар Нұрғиса көптеген спектакльдер мен кинофильмдерге мемлекеттік хор капелласы «Абай арманы» атты вокальды поэма жазды.Т. Ахтановтың «Махаббат мұңы» пьесасында айтылатын «Куә бол» әні де аспан мүлгіген алатаудан сылдырап аққан бұлақ, сыбырлаған жапырақ, тау аңғарынан ескен салқын самал көз алдыңа елестейді.«Аққу» күйі «Қыз Жібек» фильмінде орындалды. «Қарлығаштың қүйрығы неге айыр?», «Қырық өтірік», «Ақсақ құлан» сияқты бала қиялын кеңейтіп, ойландыруға итермелейтін мультфильмдер, «Менің атым Қожа», «Көксерек», «Құлагер» сияқты 25 көркем фильмге музыка жазды.

Н.Тілендиев 400 ән жазыпты. Оның «Көш керуен», «Ата толғауы», «Аққу», «Әлқиса», «Махамбет»т.б. күйлері қазақтың музыкасындағы 20-шы ғасырдағы үздік туындылар болып табылады.«Алғыр қыран, қамал бұзар батыр, желден озған жүйрек, күн тимес сұлудың бәрі де дүниеден өтеді». Өлмейтін тек өнер деген екен. Н.Тілендиевтің өнері, қалдырған асыл музыкасы халқының құлағында мәңгі қалады.Н.Тілендиевтің еңбегі бағаланып, Қазақ ССР-нің еңбек сіңірген өнер қайраткері, Кеңес Одағының Халық әртісі, КСРО Мемлекекеттік сыйлығының лауреаты, екі рет Еңбек Қызыл Ту орденімен марапатталды. Ал, 1998 жылы «Халық Қаһарманы» деген еліміздің әң басты атағына ие болды.Қазақтың «^ Отырар сазы» ансамблі 1979 жылы 5-6 адаммен құралған еді. 1982 жылы ансамбльге жетекшілік етіп, құрамында 60 адамы бар оркестр 1983 жылы Мәскеудің Орталық концерт залында екі сағат үлкен шығармашылық концерт берді.

Бүгінде оркстрде 50 қызметкер жұмыс істейді. Динараның арманы – олардың санын 60-қа жеткізу. Оның ойынша, оркестрдің кәсіби деңгейі айтарлықтай көңіл толтырмайды. Көптеген аспаптар ескіріп кеткен. Соларды жаңарту жағын қарастыру керек. Шаңқобыз, жетіген, асатаяқ, сыбызғы секілді ертеден келе жатқан музыкалық аспаптар оркестрде жоқ. Кезінде алынып тастаған осы аспаптармен оркестрді қайта толықтырсам дейді.

Ән орындау:

Жаттығу: Бра-бре-бри-бро-бру,

До-ми-ре-фа2

До мажор гаммасы

«Асыл әжем» әнін орындаймыз.

«Ата толғауы» күйі «Отырар сазы»оркестрі орындауында және жеке оқушының орындауында (домбыра) тыңдалады.

Күйдің екпіні қандай?

- Күйді тыңдағанда көз алдарына не елестеді?

Күйді кім орындады?

Сабақты қорытындылау.

«Әке туралы жыр», «Құстар қайтып барады» әндерін орындау.

Оқушыларды бағалау, үйге тапсырма беру.

№ 17 орта мектеп

Сабақтың тақырыбы:

«Өнерін өнеге еткен

Нұрғиса Тілендиев»

Пән мұғалімі: Абыллаев Бахтияр

2015/2016 оқу жылы