Күйдің Қаршығасы

Кабдрахманова Зауреш Кабдрахмановна, Батыс Қазақстан облысы, Орал қаласы, А. Тайманов атындағы №34 мектеп – гимназиясының музыка пәнінің мұғалімі.

Сабақтың тақырыбы: «Күйдің Қаршығасы».
Құзыреттілікке жеткізетін сабақтың мақсат-міндеттері:

А) Ақпараттық Оқушыларға ұлттық кәсіби музыка өнерінің даму сатыларын ұғындыру. Күй дүлдүлі Қаршыға Ахмедияровпен таныстыру, өнерін үлгі тұту. Күй өнеріне оқушылардың қызығушылығын арттыру.

Б) Коммуникативтік
Оқушылардың музыкалық сауатын одан әрі дамыту.

В) Проблеманы шешу құзыреттілігі Күйші сазгерлер күйін тыңдай білуге және түсінуге тәрбиелеу.
Еркін сөйлеуі мен сөздік қорын дамыту.

Сабақтың түрі: жаңа материалды түсіндіру.
Сабақтың көрнекілігі: домбыра, баян, слайдтар, портрет, компьютер. Әдістер: Музыка тыңдау, ән айту, тапсырмалар, сұрақ-жауап, ойын түрлері.

Сабақтың барысы:
1. Ұйымдастыру кезеңі: оқушылармен амандасу; оқушыларды түгелдеу; дауыс жаттықтыру; C-dur гаммасы. Стакатто, лигатто. Ән үйрену. «Анашым» Ә:М.Омаров. С: Қ.Жұмағалиев.
2. Үй тапсырмасын тексеру:
І- топ: Б. Төлегенованы туралы не білесің?
ІІ- топ: Б. Төлегенованың репертуарындағы әндер
ІІІ-топ: Қазіргі замандағы опера әншілерін айтып беріңдер?
Үш топ өз тапсырмаларын орындаған соң бір - біріне дайындаған сұрақтарын қояды.
3. Білімін тексеру: (Кім жылдам? ойыны)
- Ансамбль дегеніміз не?
- Акколода дегеніміз не?
-Оперетта жанры қалай қалыптасты?
4. Мақсат қою: ұлттық өнер туралы ұғымы кеңейіп, музыканы дұрыс тыңдау арқылы оны талдауға, оз ойымызбен жеткізуге үйрену.
5. Жаңа сабақ: «Күйдің Қаршығасы» Қазақ халқы балаға ат қоюында өте терең мазмұн жатыр. Сол қойған есіміне лайықты мінезі, адамгершілігі немесе бойындағы қасиеті ұқсасын деп ырымдап қояды. Қаршыға (құс) бүркіттен кейінгі аңғасалатын құстардың бірі. Оның ең күшті қаруы өте шебер ұшатындығы – ол кейде жүздеген шақырым жерді айналып ұша береді, епті, айлалы оралымды. Бүгінгі сабағымыз қаршыға құсымен мінездес күйдің Қаршығасы туралы болмақ.

«Өмірдің қасиетін мол ұқтырған, Күйімен өнер қорын толықтырған. Атыраулық Қаршыға Ахмедияров, Өнерде шоқ жұлдызы биік тұрған-дей келе, Күйдің Қаршығасы да осы құс сияқты ойы оралымды, күйлері сыршыл, кейде өткір, алыстан орағытып адамның көңіл тұсын дөп басып жатады.

Қаршыға Ахмедьяров 1946 жылы 25 наурызда Атырау облысы, Махамбет ауданы, Таңдай ауылында дүниеге келген. 1972 жылы Алматы мемлекеттік консерваториясын бітірген. 1967-1991 жылдар аралығында Құрманғазы атындағы қазақ академиялық халық аспаптар оркестрінде домбырашы, кейіннен концертмейстер, жеке домбырашы және дирижер қызметтерін атқарды. 1974 жылдан Алматы мемлекеттік консерваториясында педагогтық қызметпен шұғылданып, ғылыми зерттеу жұмыстарымен айналысады. Қаршыға Ахмедьяров гастрольдік сапармен АҚШ, Франция, Италия, Үндістан, Венгрия т.б. көптеген елдерде болды. Дәулескер күйшінің жүрегі 2010 жылы 65 жасына қараған шағында тоқтады. Қаршыға ағаның соңғы демі туған жері Атырауда шығыпты. Бойында Сейтектің сынығы, Махаббеттің өрлігі бар Қаршыға ағаны әркез халқы тамсана тыңдайтын. Өнерсүйер қауым оны «Күй қаршығасы», «Саңлық күйші», «Күй аспанының Қаршығасы», «Ғасырдың күйшісі» деп мадақтайтын. 1981 жылы АҚШ-қа барып күй тартқанда, американдықтар қазақтың Қаршығасын сахнадан жібермей тұрып алғаны да есте. Қазақ музыка өнерін дамытудағы жоғары шығармашылық жетістіктері үшін Қ.Ахмедьяровқа 1982 жылы Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сыйлығы, 1992 жылы Қазақстан Республикасының халық әртісі атақтары берілді. 2000 жылы «Парасат» ордені мен марапатталды.«Шашақты найза, шалқар күй» атты кітабы, «Нарын», «Қуаныш», «Сағыныш», «Нұрғиса», «Қыз-ғұмыр», «Аққайың», «Желдірме», «Алтын ұя», т.б. күйлері бар. Сонымен қатар, Құрманғазы, Дәулеткерей, Дина сында атақты күйшілердің күйлерін жинап, "Атырау" деген күйлер жинағын жарыққа шығарды. «Сарыарқа», «Жігер», «Әсем қоңыр», «Шынар», «Табыну» атты күйлер жинағы жарық көрді. 500-ден аса күйлері радио, теледидар мұрағаттарында сақтаулы. Қазіргі танымал күйші - орындаушы Айгүл Үлкенбаева осы кісінің шәкірті. Өнерде де, өмірде де өз орны бар, қазақтың біртуар азаматы күйші-композитор Н.Тілендиевке арнап «Нұрғиса» күйін шығарды.

Музыка тыңдау: «Нұрғиса» күйі Қ. Ахмедияров. Бұл күй арнау күйлер тобына жатады. Осы күйді назар қойып тыңдап көрейік. (Күйді тыңдаған кезде негізгі тақырыпқа назар аудар, автор не айтқысы келгені туралы ойланып көр, дыбыс ерекшеліктеріне қарай мінез-құлқын анықта)
Музыка талдау: қайталап тыңдау әдісімен күйді өз беттерінше талдау.
Жалпы осы күйші туралы не білетіндеріңді алдарыңдағы постерге жазып шығыңдар.(Өте жақсы.Күйші туралы біраз мағұлмат алғандарың көрініп тұр).

Топтық тапсырма:
1-топ: күйші туралы не білдіңіз. 2-топ: ой толғау, 3-топ: 4 жол өлең шығару арқылы күйдің мазмұнын, бейнесін ашу.
6. Түсінгенін тексеру:
Ассоцация
Күйдің Қаршығасы
Домбырашы, концертмейстер, дирижер,бұл күйші адам шабытты, өр мінезді, алғыр, Күй аспанының Қаршығасы, ойы ұшқыр, шаршамай шарықтай ұшады.
7. Қорытынды
Не білемін? Нені білдім? Не білгім келеді?
Сабақтан алған әсерлеріңді стикерлерге жазыңдар.
Бағалау, мадақтау. Оқушылар жұмысына жалпы сипаттама беру. Тақырыпты қорғаудағы жетістіктеріне баға беру.
8. Үйге тапсырма: Ән жаттау, музыка сауаттылығы, Қаршыға Ахмедияров туралы оқып келу.