Күй атасы -Құрманғазы.

Алматы  облысы,Панфилов ауданы,«Ж.Бусаков атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталығымен» коммуналдық мемлекеттік мекемесі музыка  пәнінің  мұғалімі  Досымшалов Нұрболат Ертайұлы

Сабақтың тақырыбы: «Күй атасы - Құрманғазы»                                    

Сабақтың мақсаты:

Білімдік: Құрманғазының қазақ музыкасына қосқан үлесі,  музыка саласына  қалдырған  еңбектері

 жайлы түсніктерін тереңдете түсу,кеңінен насихаттау.

Дамытушылық: Ұжымдық ойлау әрекетін қолдану. Алған теориялық білімдерін ойындар арқылы жинақтап,ой-өрістері мен рухани мәдениетін,эститикалық талғамдарын анықтай отырып, оқушылардың танымдық қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік: Ұмыт болып бара жатқан ата-бабаларымыздың асыл мұрасын болашақ  ұрпаққа насихаттау. Асылмұрамыздың тамыры теренде екенің зерттеп білуге баулу.

Оқыту технологиясы: Түсіндіре басқарып,оза оқыту технологиясы.

Сабақтын типі: Модульдік оқыту техналогиясының сөйлесу білімі

Сабақтың түрі: Саяхат ұжымдық ойлау, кіріктірілген сабақ.

Сабқтың мақсатына жету үшін пайданылатын әдістер:

      1.Ой қозғау

     2. Ұжымдық саяхат жасй отырып, Құрманғазының өсу жолын бейнелі  баяндау,топтастыру

     3.Күй – табиғаттың  дыбыстық бейнелік көрінісі, Ізденушілік әдісі.

Пайданылатын көрнекіліктер:

Дидактикалық: Тірек сызбалар, сазгер  портреті, күй тақырыптарына орай салынған суреттер, оқу құралдары,слайд көрсетілімдері

Техникалық: Музыкалық подиум, мультимедиялық тақта, ноутбуктар, дисктер

Пәнаралық  байланыс: Музыка,тарих, қазақ әдебиеті, валеология, география,дүниетану,биалогия.

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру кезеңі: Оқушылармен  сәлемдесіп, оларды түгендеу.

Олардың сабаққа дайындығын тексеру, домбыраның құлақ күйін келтіру.

2.Үй тапсырмасын тексеру:Тәттімбеттің өмірі мен күйлерінің шығу тарихы.

Қойылатын сұрақтар:

1.Тәттімбет қай жылы дүниеге келді?

2.Тәттімбеттің Ұлықтың алдында көрсеткен өнері?

3. Тәттімбеттің  Жаяу Мұсамен кездесуі?

4. Тәттімбет күйлерінің  шығу тарихы?

5. Тәттімбет өнерінің шарықтау шегі?

III. Жаңа сабақ: «Күй атасы-Құрманғазы»

 Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

І. Кіріспе.Ой қозғау.

Құрманғазының «Сары-Арқа» күйі орындалып тұрады.

                                «Кемеңгер күй атасы-Құрманғазы,

                                 Күй іздеп күңіреніп қысы-жазы.

                                 Боратып астан-кестең  алабұртқан,

                                 Қазақтың сен дағы бір дауылпазы»

-деп ақын жырлағандай, қазақ музыкасының мәдениетіне өшпес өлмес мұра қалдырған ұлы композитор Құрманғазы Сағырбаев өз заманының ұлы азаматы қайсар-қайраткері артынан мол музыкалық мұра қалдырған. Ендеше балалар тыңдаған күйлеріңнен қандай әсер алдыңдар?

- Күй нені бейнелейді ?  (табиғатты )

- Күй екпіні қандай ? (жігерлі  тез)

- Күй кімге арналған ?  (Тәттімбетке)

- Көз алдарыңа не елестеді ?  (Шапқан ат  кең дала)

Оқытып үйрену сабағы «Саяхат»

Мақсаты: Саяхатқа шыға отырып Құрманғазы өміріне шолу жасау,жас кезеңдері арқылы өсу жолдарына тоқталып, әңгімелеу. Құрманғазы өмір ж олын «даңғыл жолға» теңей отырып тірек сызбалары арқылы үш  аялдамаға тоқталып өтеміз.

1 ші аялдама: Құрманғазының балалық шағы.

2 ші аялдама: Құрманғазының алғашқы таптық күресі.

3 ші аялдама: Құрманғазы өнерінің кемелденген кезі.

1 ші топтан туристік агент шығып, тірек сызба арқылы Құрманғазының балалық шағы туралы баяндалады. Құрманғазы Сағырбаев 1906 жылы Гурьев обылысы, Теңіз ауданы, Жиделі деген жерде  дүниеге келді. Ел аузында Құрманғазының өмірі туралы үстіртін небір шатастырылған әңгімелер кездеседі. Соның бірі Құрманғазы бала кезінде Байбақты руының Әлтеке бөлімінен шыққан бай Әубәкір Ақбақаевқа жалшы болған деседі. Құрманғазының 17-18 жасқа келген бозбала шағы. Ең алғашқы еңбек ақысын төлемеген Дулат байдың баласынан ақысын алып сабап тастайды. Алайда бай баласының кегін алу үшін аямайтынын білген Құрманғазы,  әкесімен қоштасып  қашып кетеді. Ол жол-жөнекей қадада байлаулы тұрған байдың сәйгүлігін шешіп алып міне жөнеледі. Осы кезде оған Дулаттың  Зарбай деген жылқышысы кездесіп, біраз паналата тұрады. Бұл жерде ұзақ аялдамайтын болғандықтан Құрманғазы атына мініп, «Қараманды  Қара өзен қайдасың?» - деп жолға шығады. Бір ауылдың тұсына келгенде күмбірлеген домбыраның дауысын естиді. Күй шебер орындалғандықтан ауылға соғып домбырашыны көріп кеткісі келеді. Домбырада әсем күй тартқан күйші Ұзақ деген күйші еді. Ауылдың адамдары суыт жүрген бұл жігіттің астындағы сәйгүліктің Дулаттың аты екенін біліп, Құрманғазыны байлап тастайды. Ортаға Ұзақ күйші түседі.Оны жертөлеге қамап тастайды. Түн ішінде аттардың біреуін мініп, тағы қашып кетеді. Осы сәттен бастап барымташы, ұры,қарақшы деген атаққа ие болады. Сол кезде іздеп жүріп, Айша апайы мен Шынтас жездесіне жолығып осы жерде тұрақтап қалады. Шаруаларға жасалған үстем тап өкілдерінің зорлық – зомбылығын кқрген ол «Кішкентай» деген күй шығарады. Түрмеден қашып шыққан кезінде «Түрмеден қашқан», «Кісен ашқан» күйлерін шығарады.

«Кісен ашқан» күйі тыңдалады.

Ал балалар, біз міне 2 ші аялдамадан шығып Құрманғазының кемелденген шағына, яғни 3 ші аялдамаға келіп жеттік. 1830-1840  жылдары Құрманғазы өмірі мен творчествосында елеулі өзгерістер болды. Ол өзінің «Кішкентай», «Ақбақай», «Түрмеден қашқан», «Көбік шашқан», «Қайран шешем», «Аман бол,шешем,аман бол» деген күйлерінде өзі өмір сүрген ортаны, өзінің өмір жолын суреттесе, «Төремұрат», «Ақсақ киік», «Алатау», «Адай», «Сары-Арқа» күйлері мазмұны мен желісін шебер суреттеген асқақ туындылар болып табылады. Бұл салада Ахмет Қуан ұлы Жұбанов өзінің көп жылдық өмірін Құрманғазы өмірін зерттеуге арнап,баянды еңбек етіп,өнертану ғылымына үлкен үлес қосты.

Міне балалар, біз Құрманғазының өткен өмір жолымен танысып білдік.  (Құрманғазының жүріп өткен жолдары картадан көрсетіледі )

Құрманғазының өмірі- бай,шежіре. Құрманғазы шығармала халқымыздың аса құнды байлығы. Ол әлі талай ұрпақты тәрбиелеп, өсіруге қызмет етеді.

Саяхат ойынын пысықтау үшін қойылатын сұрақтар.

1-топқа: Қандай атақты күйшілерді білесіңдер?

                 Күй дегеніміз не?

                 Құрманғазының күйге деген құштарлығын кім оятты?

2-ші топқа: Құрманғазы не себепті ұры атанды?

                      Құрманғазы туралы қандай пікірлер айтылды?

                      Құрманғазының күйлері қандай күй түріне жатады?

3 ші топқа: Құрманғазының шәкірті кім?

                     Құрманғазыны зерттеген кім?

                     Құрманғазының анасына арнап шығарған күйін ата?

Тірек сөз-Құрманғазынгың күйлері.

Қорытынды,бағалау,үйге тапсырма.

Құрманғазы күйі «Балбырауын»  сөзжұмбақ құрстырып келу

Құрманғазының қанша күйі бар зерттеп келу.

Құрманғазы Сағырбайұлының өмірінен реферат жазып келу.

Сабақтан соңғы ой-толғаныс:

1.Бүгінгі сабақтың барысы қалай орындалды?

2. Оқушы қызығушылығын оята алдым ба?

3. Сабақты жүйелі түрде ұйымдастыра алдым ба?

4. Сабақта балаларды толық қамти алдым ба?