Қазанғап "Шыныаяқ"

Білім алушы: Молдашев Ілияс

Класы: 2-класс

Күні: 15.02.2019 ж.

Уақыты: 09⁴⁵-10³⁰

Сабақтың тақырыбы: Қазанғап Тілепбергенұлы «Шыныаяқ»

Сабақтың мақсаты: Білім алушыға Ақтөбе өңірінің күйшісі Қазанғап Тілепбергенұлының күйлерінің сипатын түсіндіре отырып, күйшінің орындаушылық ерекшеліктері өзіне ғана тән саздық өзгешелігі жөнінде толық мағлұмат беру. Қазанғап күйлерінің иірімдерін түсіндіре отырып, орындалу ерекшеліктерін көрсету.

Білімділік: күйдің тарихы мен мазмұнын таныстыру арқылы музыкалық қабілетін арттыру, білімдерін тереңдету;

Тәрбиелік: күй өнері арқылы оқушы бойында рухани мәдениетті қалыптастырып, ұлттық құндылықтарымызды қадірлеп-қастерлеуге тәрбиелеу;

Дамытушылық: «Шыныаяқ» күйінің шығу тарихын білу, характерін жеткізіп ойнау шеберлік деңгейін дамыту.

Сабақтың түрі: жаңа сабақ

Оқыту әдісі: түсіндіру, талдау, ойқозғау, іздендіру, жинақтау, сұрақ-жауап.

Қолданылатын технология: Сын тұрғысынан ойлау стратегиялары

Көрнекілігі: домбыра аспабы, видеопроектор, үнтаспа, кітаптар бұрышы, үлестірме қағаздар.

Пайдаланылған әдебиеттер:

• «Қазанғап» С.Балмағанбетов

• «Домбыра үйрету әдістері» К.Сахарбаева,

• Қазақ мәдениеті энциклопедиялық анықтамалық,

• «Күй өнері» А.Сейдімбек,

Сабақ жоспары

1. Ұйымдастыру бөлімі.

2. Үй тапсырмасы.

3. Мағынаны таны

4. Топтастыру

5. Сергіту сәті

6. Сабақты қорытындылау

7. Үй тапсырмасы.

8. Бағалау.

Сабақтың барысы

І. Ұйымдастыру бөлімі.

а)Оқушымен амандасу, сабаққаназараударту.

ә) Психологиялық дайындық.

• Қазір бізде қандай сабақ?

• Домбыра сабағына дайын болу үшін, жалпы сабақта не істейміз, не тыңдаймыз?

• Бүгінгі сабағымызды бастамас бұрын әдеттегідей оң қолымыз бен сол қолымыз тең жүріп, домбыра пернесін еркін қуалау үшін міндетті түрде гамма ойнап аламыз.

ФА мажор гаммасы, арпеджиосымен

ІІ. Үй тапсырмасы.

Күй дегеніміз не?(оқушыға сұрақ)

Өткен сабағымызда үй тапсырмасына Қазанғаптың «Шыныаяқ» күйін соңына дейін талдау жасау берілген болатын. Ендеше үй тапсырмасын орындайық.

ІІІ. Мағынаны таны.

Қазанғап Тілепбергенұлы 1854 жылы Арал көлінің жағасы, Құланды түбегінің Ақбауыр деген жерінде дүниеге келген. 1927 жылы сол Ақбауыр маңы, Айшуақ ауылынан топырақ бұйырады. Шыққан тегі - Ұлы жүз құрамындағы байырғы тайпаларының бірі - Шанышқылы.
Қазанғап - қазақтың әйгілі күйші - композиторы. Бойы өсіп, бұғанасы қатып үлгермей - ақ Қазанғаптың маңдайына қойшылық өмір бұйырған. Қой соңында өткізген он жылда ол домбыраны жан серігі етіп, өзінің сезім – түйсігін күй тілінде сыртқа шығаруды машық етеді. Содан оң - солын тани бастағанда күйге біржола өмірін арнамақ болып, әке - шешесінен рұқсат алады. Доңызтау - Аққолқада – Төреш, Бесқалада – Орынбай, Құрманияз, Орынборда – Үсен төре сияқты әйгілі домбырашылармен кездеседі. Арал алабын, Үстірт, Маңғыстау аймағын, Ақтөбе, Ырғыз, Қостанай, Троицк, Орынбор төңірегін шарлап, ел ішіндегі күй сарындарын көкірегіне армансыз сіңіреді. Небір додалы күй сайыстарына түсіп, өнерін шыңдайды. Мұның бәрі Қазанғап бойындағы тегеурінді дарынның жарқырай көрінуіне, шабыт тұғыры болуына себепші болады.
Қазанғап эпикалық күйші. Оның күйлері қазақтың өткеніне де, бүгініне де, болашағына да терең бойлайды. Қазанғап күйлері халық тарихының артта қалған алмағайып кезеңі туралы жырланады.

ІҮ.Топтастыру.
Қазанғап күйші - композитор, эпикалық күйші, өмiрдiң мәнi мен сәнi туралы, бүгiні мен болашақтың қамы туралы таусыла толғанған күйшілердің бірі.
Қазақтың ұлттық аспабы қоңыр домбыраның қос ішегінен қонырлаған қоныр үн, сыры терең сырлы дүниенің сырын шертуден жалықпай келеді. Ілияс біз домбыра туралы не білеміз?

Домбыра туралы өз ойын білу.

1. Домбыра аспабы туралы не білеміз?
2. Домбыра аспабының құдіреті қандай?

Қазағымның күмбірлеген домбырасының шанағынан төгілген әуеннің айтары мол. Сөзбен айтып жеткізе алмас сырың да, көкірекке сыймас құлазыған көңілің де, шаттыққа толы қуанышың да домбыраның жансыз тілімен - ақ жүрекке жетеді. Сондай сапарларының бірінде Қазанғаптың «Шыныаяқ» күйінің қалай шыққандығы туралы айта кетейін..

«Шыныаяқ» күйінің шығу тарихы

Қазанғап бірде жолаушылап жүріп көптен бері көріспеген Үсен төренің үйіне келеді. Үсен төреде төрге шығарып, әңгімелесіп, домбыра тарқызады. Қазанғап күй тартып отырғанымен жолдан шаршап шөлдеп келгесін шәй ішкісі келіп шәй құйып отырған әйелге қолын сілтеп отырады. Бірақ әйел ештеңе түсінбей күйге елітіп отыра береді. Күйді ойнап болған соң Үсен төре «бұл қандай күй?» деп сұрайды. Сонда Қазанғап бұл күйдің атын әлі қоймадым депті. Сол кезде манадан күй тыңдап отырған Үсен төре күйшінің қол сермегенін түсініп отырып, «Мына күйдің аты Шыныаяқ тастар болсын, себебі сен қолыңды шыныаяққа қайта-қайта сермеп шәй сұрадың мұны келін түсінбеді» дейді. Қазанғапта бұған келісіп, күйдің атын «Шыныаяқ тастар» деп атапты.

Үнтаспадан «Шыныаяқ» күйін тыңдату:

V. Сергіту сәті.

Бейне тақтадан сергіту жаттығуын көрсетіп бірге қайталау.

Күйдің мазмұнымен толық танысып болсақ, сол күйді тартып көрелік.

ҮІ. Сабақты қорытындылау.

...INSERT әдісі...

ҮІІ. Үй тапсырмасы.

Қазанғап Тілепбергенұлы «Шыныаяқ»

ҮІІІ. Бағалау.

Оқушының білімін саралап тиісті бағасын қою.

МКҚК «БАЛАЛАР МЕН ЖАСӨСПІРІМДЕР ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫ ОРТАЛЫҒЫ»

Бекітемін:__________________

МКҚК «БЖШО-ның» директоры

А.З.Нигматуллина

АШЫҚ САБАҚ

Қазанғап Тілепбергенұлы «Шыныаяқ»

Өткізген: Т.Т.Бажабаев

2018-2019 оқу жылы