Қазанғап күйлерінің орындау ерекшеліктері

Ақтөбе облысы, Ақтөбе қаласы МҚКК «Балалар мен жасөспірімдер шығармашылығы орталығы»

Музыка студиясының меңгерушісі, қосымша білім беретін педагог: Бердешова Ұлдай Сәменқызы

Пәні: «Домбыра»

Сабақтың тақырыбы: «Қазанғап күйлеріндегі орындау ерекшеліктер»

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Мақсаты: Қазанғаптың күйшілік өнерімен, күйлерімен танысу, күйдің орындау ерекшеліктерімен, қағыс түрлерімен таныстыру

Міндеті:

1.Білімділік: Кәсіптік бағытқа білім беріп, білім алушының қол қойылымымен жұмыс жасап, қабілетін арттыру.

2.Дамытушылық: Білім алушының ой-өрісін шыңдап, аспапта орындау шеберлігін, ой-өрісін дамыту.

3.Тәрбиелік: Оқушыны өз бетінше еңбектенуге, өнерге деген қызығушылығын, рухани байлығын арттыру.

Әдіс-тәсілдері: 1) Сөздік: түсіндіру, сұрақ –жауап.

2)Практикалық: күйді ойнап көрсету, диск арқылы шығарма және күй тыңдату.

Көрнекілік: Суреттер, Слайдтар,

Қолданылған әдебиеттер: «Саз зергері Қазанғап» Алматы 2011ж, «Қазанғап» Ақтөбе-2005ж

Сабақ жоспары:

I. Ұйымдастыру кезеңі

II. Гамма ойнау

III.Үй тапсырмасын тексеру

IV. Жаңа сабақ

V. Бейнетаспа Қазанғап күйін тыңдату

VI. Практикалық күйлерді ойнатып талдау
VII.Сергіту сәті

VIII.Практикалық

IX. Әуенді тап

X. Қорытынды

XI. Бекіту

XII. Үй тапсырмасы

XIII. Бағалау

Сабақтың барысы:

I.Ұйымдастыру кезеңі:

1.Сәлемдесу.

2.Оқушымен таныстыру

II.Гамма ойнау

III.Үй тапсырмасын тексеру:

1. Гамма Н- dur гаммасы. Штрихтармен ойнау.

2. Гамма g – moll гаммасының үш түрін ойнау.

3.Слайдтағы сұрақтар арқылы үй тапсырмасына сұрақтарға жауап беру. Белемін, білдім, білгім келеді. Сын тұрғысынан ойлау әдістемесі арқылы кестенің бірінші бағанын жауаптармен толтырту. Қалған екі бағанды сабақ соңында толтырамыз.

2. «Шыныаяқ» күйін практика жүзінде жатқа ойнатып тексеру. Шығарманың әр бөліміне жеке тоқталып, динамикалық белгілеріне көңіл бөлу. Сол қол саусақ қойылымына, қағыс түрлеріне ерекше көңіл бөлу.

Ескертулер қателіктер болса мұғалім түсіндіре отырып өзі аспапта ойнап көрсету.

IV.Негізгі бөлім: Жаңа сабақ

Слайд арқылы таныстыру.

Күй зергеріне арналған Қазанғап атамызды «Ғасырлар пернесі» арқылы алғаш танытқан аса көрнекті музыкатанушы ғалым, академик Ахмет Жұбанов. Ол бірінші рет Қазанғаптың шығармашылық портретін жасап, ол туралы деректерді күйшінің көзін көрген, тікелей көзін көрген шәкірттері Жәлекеш Айпақов, Қадірлі Ержановтан жазып алып, өнер жолындағы тырнақалды қадамдары жайында жан-жақты баяндаған. Ахмет Жұбановтан кейін Қазанғап мұрасын кеңінен насихаттауға тер төккен домбырашы, зерттеуші-Садуақас Балмағанбетов. Садуақас Балмағанбетовтың зерттеушілік ізденістері нәтижесінде Қазанғаптың зиратын тауып, оның қызы Ақілгекпен, немерелерімен, күйші шәкірті Шүрен Сартовпен жүздесіп деректер күйлер жазып алған. «Шәкіртсіз ұстаз - тұл» деген Қазанғаптың шәкірті аз болмаған. Олар –Матай Қуантайұлы, Құрманғали Өмірзақов, Қәдіралы Ержанов, Нұрқат Қосқауұлы, Медеубай Бақтыбергенұлы және басқа көптеген домбырашылар, Осындай зерттеушілеріміз, шәкірттерінің, орындаушы күйшілеріміздің орындауы, нотаға түсірулері арқылы бізге жетіп отыр. Қазанғаптың күйшілік шығармашылығы өзіндік даралығымен ерекше; оның күйлерінің болмыс күтімі бөлек, адам жанын тебірентетін назға құрылған; қуаныш пен махаббат лирикасына толы; күй түрлері құлпырып құбылып тұрады.

Қазанғап күйлерін

жеткізушілер

Мұғалім: сабағымызды ары қарай жасғастырамыз бүгінгі сабағымыздың тақырыбы «Қазанғап күйлерінің орындау ерекшіліктері»

1.Слайд арқылы таныстыру.

V.Бейнетаспа: Жайлау Асылхановтың орындауындағы «Жем суының тасқыны» күйін көрсету.

VI.Практикалық: Күйлерді талдау.

Мұғалім: Күй 2/4; 3/4; 4/4 өлшемдері араласып кездеседі. Төрттік , сегіздік, он алтылық ноталар кездеседі. Әртүрлі лигалар, сондай — ақ,оң қолдағы қағыстар түрленіп отырады.

Күйде өлшемдермен, қағыстармен таныстыра отырып күйді талдату.

VII.Сергіту сәті. Ал енді денемізді сергітіп жаттығу жасап жіберейік.

VII.Практикалық: Бойымызды, қолымызды сергітіп жаттығу жасадық, енді күйді ары қарай талдау.

IX.Әуенді тап: Қазанғап күйлерінен әуенді табу.

X.Қорытындылау.

1.Сөзжұмбақ шешу. Қазанғап сөзіне сөзжұмбақ шешу.

1. Қазанғаптың туған жері.

2. Қазанғаптың күйін алғаш насихаттаушы.

3. Қазанғаптың Жәми қызға арнаған күйі.

4. Қазанғаптың домбырасын аманат еткен бас шәкірті.

5. Қазанғаптың ұстазы.

6. Қазанғаптың күйін қазіргі таңда орындаушы.

7. Қазанғапты зерттеуші академик.

8. Қазанғаптың күйі.

2.Білемін, білдім, білгім келеді кестеге қайта оралып, қалған екі бағанды оқушыға толтырту.

Оқушы жауабын тыңдау.

XI Үйге тапсырма Қазанғап күйші туралы іздену, күйлерінің шығу тарихымен жазып келу, талдаған күйлерімізді жүргізіп ойнап келу.

XII.Бағалау:

В.А.Моцарт Зальцбург қаласында балалық шағы өтті. Ол 1756жылы 27-қаңьарда дүниеге келді.Ол халық әндерін көп тыңдап, халық театрының куәгері болды. Осындай өнер ортасынан Волфгаң Амадей– Вена классикалық композициялар мектебінің жарқын өкілі. Асқан шебер скрипкашы, клавесинист, органист, дирижер болған. Замандастарының куәландыруларына қарағанда таңғаларлық әуендік (есту) қабілеті, есте сақтау, импровизациялық қабілеттері болған. Музыкаға деген қабілеттер үш жасынан ақ көріне бастаған. Әкесі Леопольд алдыңғы қатарлы еуропалық педагогтардың бірі болған. 1762 Моцарттың әкесі ұлы мен қызы Аннаны, және әдемі клавесинада ойнаушы әйелмен әртістік саяхатпен Мюнхен мен Венаға, сосын Алманияның басқа қалаларына, Париж, Лондон, Голландия, Швейцарияға барады. Барлық жерде Моцарт халықты өзінің қабілетімен таңырқатады: музыкамен танысы бар, бейтаныс бар адамдар арасындағы қиын жарыстардың жеңімпазы атанады. 1763 жылы Парижде Моцарттың клавесина мен скрипкаға арналған алғашқы сонаттары шығады. 1766-1769 жылдары Моцарт Гендел, Страделла, Кариссими, Дуранте және т.б. мықты шеберлерді оқып зерттейді. 17 жасынан аса бастағанда, оның шығармалары арасында ұсақ композицияларды айтпағанда төрт опера, бірнеше рухани өлеңдер, 13 симфониялар, 24 сонаттар болған. Моцарт 1791 жылы 5 желтоқсанда қайтыс болған.

V. Аудиодиск: 3,5 мин «Турецкий марш» шығармасын тыңдату.

VI.Практикалық: 6мин «Турецкий марш» шығармасын талдау

Мұғалім: Мен алдымен шығарманы ойнап көрсетейін сен мұқият тыңдап қағыс ерекшеліктеріне, қандай белгілер бар екеніне көңіл бөліп тыңдап ал.

Мұғалім шығарма қандай өлшемнен басталады

Оқушы: жауабын алу.

Мұғалім: Енді асықпай санап ойнай ғой.

Оқушы шығарманы санап ойнау үстінде.

Мұғалім: Такт арасындағы белгілерді атап бер

Оқушы: жауап беру арқылы шығарманы ойнау үстінде.

VII. Сергіту сәті: 2мин. Ал енді денемізді сергітіп жаттығу жасап жіберейік

VIII. Практикалық: 13мин

Мұғалім: Бойымызды сергітіп алдық енді шығармамызды ары қарай жалғастырамыз.

Мұғалім: Форшлаг дегеніміз не?

Оқушы: жауабын тыңдау.

Мұғалім жарайды енді маған айтшы ары қарай қандай өлшемдер жазылған?

Оқушы: жауабын тыңдау, шығарманы нота арқылы санап жүргізіп ойнау.

IX. Бекіту: 3мин

Мұғалім: Бүгін біз әйгілі композитор В.А.Моцартпен таныстық, композитордың шығармаларының ішінде «Турецкий марш» шығармасын тактіге дейін бас бөлімін талдадық. Енді слайд тақтасына қарайық көріп тұрғанымыздай күннің үш суретін көріп тұрмыз я, бірінші суреттегі күн сәулесін шашып тұрған көңілді, екінші суретте бұлт аралас күнннің бейнесі орташа, үшінші суретте жаңбыр жауып тұрған күннің бетін бұлт басқан яғни көңілсіз бейне. Бүгінгі шығармамызды жаңа тыңдадық, одан әрі талдадық осы үш карточканың қайсысына жатады.

Оқушы: жауабын алу.

Мұғалім: 1.Бүгінгі сабағымызда композитор туралы не білдік айта ғой?

2.Бүгінге дейін не білдік?

3.Алдағы уақытта тағы не білгің келеді

X.Үй тапсырмасы 1мин

XI. Бағалау 1мин