"Ән - халықтың ажары"

Пән: Қазақ тілі

Мектеп: №47 жалпы орта білім беретін мектеп

Күні:10.12.18

Машықкердің аты-жөні: Төремұхамбетова Айна Ергенқызы

Сынып: 7 «б»

Қатысқандар:

Қатыспағандар:

Сабақтың тақырыбы:

«Ән – халықтың ажары»

Осы сабақта қол жеткізетін оқу мақсаттары:

7.2.7.1 (О)- ғаламтор, энциклопедия, газет-журналдар, оқулықтардан алынған деректерді қолдану, авторына сілтеме жасау.

7.4.4.1 (ӘТН)-етістіктің шақ, рай түрлерін тілдесім барысында қолдану.

Сабақ мақсаттары:

Көсемшенің түрленуін түсініп, көсемшенің ерекшелігін білетін боламыз;

Көсемшелердің жасалу жолдарын анықтай білуге үйренеміз;

Тірек сөздер арқылы көсемше тұлғасында жіктеліп тұрған сөздермен сөйлем құрауға дағдыланамыз.

Бағалау критерийлері

Жетістік критерийлері

Тілдік мақсат:

Оқушылар орындай алады: мәтіннен есімше, көсемшелерді тауып қай шақта тұрғанын анықтай алады, тірек сөздер арқылы көсемше тұлғасында жіктеліп тұрған сөздермен сөйлем құрай алады.

Талқылауға арналған сұрақтар:

Сабақтың түрі

Аралас сабақ

Пәнаралық байланыс

Әдебиет, Өзін – өзі тану.

Қажетті құрал – жабдықтар

Интеративті тақта, тақырыпқа қатысты слайдтар, көрнекіліктер.

Оқыту әдістері

«Сиқырлы күйтабақ», «Ақсүйек» әдісі, «Жапырақтар» әдісі, «Сөздер банкісі» әдісі, «Аспаптар әлемі» әдісі.

Дереккөздері

7-сынып «Қазақ тілі»Мектеп баспасы, 2017ж., әдістемелік құрал, дидактикалық материалдар.

Тапсырмалар

Сабақ барысындағы мұғалім мен оқушының іс- әрекеті:

Тапсырма

Мұғалімнің іс – әрекеті

Оқушының іс – әрекеті

Дереккөздер/ресурстар

Сабақтың басы

10 мин

Психологиялық ахуал туғызу:

Оқушылармен амандасып, сабаққа дайындықтарын тексереді.

Барлығымыз бірге «Анашым» әнін орындайық.

Анашым шалқып күлсең

Алдымда ұзақ жүрсең

Жүрегім жыр толғайды

Көңілім ортаймайды

Анасы бар адамдар

Ешқашан қартаймайды.

«Сиқырлы күйтабақ» арқылы үш топқа бөлінеді.

Үй тапсырмасын тексеру:

«Ақсүйек» әдісі арқылы сұралады.

Барлық оқушыларға сұрақтар қойылады.

1.Көсемше дегеніміз не?

2.Көсемшенің жұрнақтарын ата

3.Көсемшеге мысалдар келтір

Қызығушылықты ояту:

Осы ән жолдарындағы етістіктерге морфологиялық талдау жасайық .

Анашым шалқып күлсең

Алдымда ұзақ жүрсең

Жүрегім жыр толғайды

Көңілім ортаймайды

Анасы бар адамдар

Ешқашан қартаймайды.

Осы ән арқылы бүгінгі сабағымыздың тақырыбы ашылды.

Оқушылар амандасып, оқу құралдарын дайындайды.

Сабаққа зейіндерін аударады.

Барлығы бірге әнді орындайды.

1-топ: дәстүрлі әндер

2-топ: эстрада әндері

3-топ: жаңа бағыттағы әндер

Оқушылар үй тапсырмасына «Ақсүйек» әдісі арқылы жауап береді.

Көсемше – іс әрекеттің,қимылдың себебін, амалын көрсететін қосымша қимылды білдіретін етістіктің ерекше түрі. (қайтіп? қалай? не істегелі? қашан?).

1. –ып,-іп,-п;

2. –а,-е,-й;

–ғалы,-гелі,-қалы,-келі.

Асты сызылған сөздерге морфологиялық талдау жасайды.

Толғайды –түбірі толға, -й-көсемше, ды-жіктік жалғауы.ІІІж.

Қартаймайды – түбірі қарт, ай етіст.туд.ж. ма- болымсыз етіст. й-көсемше, ды-жіктік жалғау ІІІж.

Слайд

Тақта, сүйек суреттері

Слайд, тақта

Сабақтың ортасы

25 мин

Жаңа тақырып: «Ән – халықтың ажары». Көсемшенің жіктелуі

Тілдік бағдар.

Жаз, сөйле, бар сөздеріне көсемше жұрнақтарын жалғап, жіктеу.

1-тапсырма. Мәтінді оқыңдар. Мәтіндегі көсемше мен есімшеден жасалған етістіктерді тауып, олардың қай шақта тұрғанын анықтаңдар.

1-топ. Есімшелерді

2-топ. Көсемшелерді

3-топ. Қай шақта екенін айту.

Әдебиет – ақындар мен жазушылардың дәргейіндегі дүние, ал музыка мәдениетін композиторлар жасайды. Қазақтың байырғы, көне халықтық музыкасын да жеке өнерпаздар дүниеге әкелген. Бірақ уақыт өте келе ән мен күйді туған халқына паш етуші авторлардың аты-жөндері ұмытылып, кәрі тарихтың жадынан есімбері өшіп қала берді. Тек ХІХ ғ. бастап халық жадында мәңгілік ұмытылмайтын ұлы таланттар шоғыры дүниеге келді. Атап айтқанда: Құрманғазы, Тәттімбет, Дәулеткерей, Қазанғап, Сайдалы Сары Тоқа, Ықылас, Абыл, Қыздарбек, Есір, Дайрабай, Құлшар, Дина, Мәмен, Боғда, Әбди, Сүгір, Сембек, Сейтек сынды саңлақтар халқымыздың күй өнерін кемелдендірсе, Біржан сал, Үкілі Ыбырай, Мұхит, Жаяу Мұса, Естай,Жарылғапберді, Мұстафа Бүркітбайұлы, Құлтума, Әсет, Мәди, Ғазиз, Сары, Иманжүсіп, Шашубай, Берікбол Көпенұлы, Тәуке, Иса, Нартай, Кенен тәрізді өнерпаз композиторлар мәңгі тозбас Һәм қайталанбас ғажайып ұлы ән дәстүрін дүниеге әкелді.

Жоғарыда аттары аталған «әнді ерттеп, күйді мінген кемеңгерлердің» дарын қуаты мен талант тегеурні халқымызды музыка мәдениеті аса кемел биікке көтерілген ұлттардың қатарынан лайықты орын алдырды.

Дескрипторлар:

• Мәтіннен есімшелерді;

• Көсемшелерді табады;

• Олардың қай шақта тұрғанын анықтайды.

ҚБ. «Жапырақтар»

2-тапсырма: (қосымша дерек). «Сен білесің бе?»Асты сызылған сөздердің қосымшаларын көсемшенің жұрнақтарына өзгертіп, оларды жекеше түрде жіктеңдер.

1-топ. Ахмет Жұбанов

Ахмет Жұбанов- қазақ музыкасын зерттеуші көрнекті ғалым, әйгілі композитор, дирижер. Ол Ақтөбе облысы, Темір ауданында 1906 жылы 29 сәуірде дүниеге келген. Алғашқы музыкалық әліппе, қазақ музыкасын зерттейтін ғылыми кабинет, музыкалық сынақ шеберханасы, Ғылым академиясындағы өнертану секторы, Қазақтың халық аспатары оркестрі, Қазақтың музыкалық театры осының бәрінің ұйтқысы А.Жұбанов болды. Жасынан музыка өнеріне бейімділігін байқатып, домбыра, скрипка аспаптарында ойнауды меңгереді. Ол қазақтың ұлттық өнерін дамытуға қосқан үлесі үшін Қазақстан Мемлекеттік сыйлығының лауреаты атағына ие болған.

2-топ.Нұрғиса Тілендиев

Нұрғиса Тілендиев – қазақтың әйгілі күйші композиторы, дирижер, дәулескер домбырашы. Қазақ КСР халық әртісі. Ол 1925 жылы 1 сәуірде Алматы облысы, Іле ауданында дүниеге келген. Н.Тілендиев 500-ден астам музыкалық төл туындылардың авторы. Ол өз заманының музыкалық танымын терең игерген кәсіпқой музыкант бола тұра суырыпсалмалық дәстүрді ұдайы шабыт тұғыры етіп отырды. Оның композитор, дирижер, орындаушы ретіндегі ойы көпке ортақ, тілі түсінікті. Н.Тілендиев тұңғыш рет қазақтың музыкасын төл аспаптарымен оркестрлік үлгіде дыбыстау арқылы,әрі қалай дамытудың тамаша үлгісін көрсете білді.

3-топ. Ғазиза Жұбанова

Ғазиза Жұбанова – сазгер, Қазақстанның және КСРО-ның халық әртісі, ҚазССР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты. Қазақтың қазіргі замандық музыкасының негізін қалаушы А.Жұбановтың қызы. Ғ.Жұбанова – өзін ұлағатты ұстаз ретінде танытқан тұлға. Ғ.Жұбанованың музыкасы арқылы қазақ музыка мәдениеті басқа халықтарға белгілі болды. Ол «Батырлық поэмасы» симфониялық поэмасын, «Еңлік-Кебек», «Жиырма сегіз» операсын, канататалар, романстар, эстрадалық музыка, театр мен киноға арналған музыкалар жазды. Оның музыкасы республикадан тыс жерлерде де жақсы танымал болды.

Дескрипторлар:

• Көсемше жұрнақтарын жалғайды;

• Оларды жекеше түрде жіктейді.

3-тапсырма. Берілген мақал-мәтелдердің жалғасын тауып, сәйкес көсемше жұрнақтарын қойып жазыңдар. Мақал-мәтелдердің ұйқасына мән беріңдер.

1. Ақты қара демеңіз,

Кәріптің ақын ...

1. Ақылды адам ...,

Қуатты адам сүрінбейді.

1. Білім алып құрасын,

Еңбек етіп ... .

1. Тура сөйлейін десем,

2. Туғаныма ... .

Керекті сөздер: сұрау, жемеу, жақпау, еріну.

ҚБ. «Жапырақтар»

4-тапсырма. «Сөздер банкісі». Банкінің ішінде берілген көсемшелерді жекеше, көпше түрде жіктеу.

Айтып, сұра, келе, істе, ала.

Дескрипторлар:

• Көсемшелерді жекеше, көпше түрде жіктейді.

ҚБ. «Жапырақтар»

5-тапсырма. Төмендегі тірек сөздерді қолдана отырып, көсемшені қатыстырып сөйлем құраңдар. Жіктік жалғауын дұрыс қойыңдар.

1.Паш ету, «Дударай», әні, орыс, қазақ, пен, достығын.

2.Сүйгеніне, Естай әнші, арнап, «Қорлан» әнін, жазып.

3.Нотаға түсіру, А.В.Затаевич, ән, қазақ, 1000.

4.Біз, сабақ, күйшілер, ертеңгі, арнау, тақырыбына.

Айту, күйші, Тәттімбет, жайында, не.

ҚБ. «Жапырақтар»

Тақырыппен танысады.

Іж. Жазамын, сөйлеймін, барыппын

ІІж. Жазасың, сөйлейді, барыпсың

Жазасыз, сөйлейсіз, барыпсыз

ІІІж Жазады, сөйлейді, барыпты

1-тапсырма.

1-топ. Әкелген, ұмытылмайтын, айтқан, аталған, мінген, көтерілген.

2-топ. Жасайды, ұмытылып, өшіп, ерттеп.

3-топ. Мінген-бұрынғы өткен шақ.

Аталған-бұрынғы өткен шақ.

Айтқан- бұрынғы өткен шақ.

Әкелген- бұрынғы өткен шақ.

Ұмытылмайтын-ауыспалы өткен шақ.

Көтерілген- бұрынғы өткен шақ.

Жасайды-ауыспалы осы шақ.

Ұмытылып- бұрынғы өткен шақ.

Өшіп- бұрынғы өткен шақ.

Ерттеп- бұрынғы өткен шақ.

2 – тапсырма.

Іж. Зерттеймін, келіппін, ойнаймын

ІІж.зерттейсің, келіпсің, ойнайсың

Зерттейсіз, келіпсіз, ойнайсыз

ІІІж. Зерттейді, келіпті, ойнайды

Іж.игеремін, отырамын, орындаппын

ІІж.игересің, отырасың, орындапты

Игересіз, отырасыз, орындапсыз

ІІІж.игереді, отырады, орындапты.

Іж.қалаппын, танытамын, жазамын

ІІж.қалапсың, танытасың, жазасың

Қалапсыз, танытасыз, жазасыз

ІІІж.қалапты, танытады, жазады.

3- тапсырма.

1. Ақты қара демеңіз,

Кәріптің ақын жемеңіз.

1. Ақылды адам ерінбейді,

Қуатты адам сүрінбейді.

1. Білім алып құрасын,

Еңбек етіп сұрасын.

1. Тура сөйлейін десем,

2. Туғаныма жақпаймын.

4- тапсырма

Іж.айтыппын, сұраймын, келемін

ІІж. айтыпсың, сұрайсың, келесің

айтыпсыз, сұрайсыз, келесіз

ІІІж айтыпты, сұрайды, келеді

Іж.айтыппыз, сұраймыз, келеміз

ІІж. айтыпсыңдар, сұрайсыңдар, келесіңдер

айтыпсыздар, сұрайсыздар, келесіздер

ІІІж айтыпты, сұрайды, келеді

5 - тапсырма

1. «Дударай» әні қазақ пен орыс достығын паш етеді.

2. «Қорлан» әнін Естай әнші сүйгеніне арнап жазыпты.

3. А.В.Затаевич қазақтың 1000 әнін нотаға түсіреді.

4. Біз ертеңгі сабақты күйшілер тақырыбына арнаймыз.

5.Күйші Тәттімбет жайында не айтады?

Тақта, бор

Оқулық, тақта, дәптер,

Маркер,

Ақ бет.

Проектор

Тақта, бор,

дәптер

Проектор

Проектор, дәптер

Тақта, дәптер,бор

Сабақтың соңы

5 мин

Бағалау. «Жапырақтар» әдісі арқылы жиналған жапырақтар саны анықталып, көп жинаған оқушы бағаланады:

Үй тапсырмасы:

6-тапсырма. Берілген етістіктердің ішінен көсемше тұлғалы етістіктерді тауып, ән мен музыка жайында сөйлем құраңдар.

Көсемшелерді қатыстырып, шағын мәтін құрау.

Кері байланыс: «Аспаптар әлемі» әдісі арқылы бүгінгі сабақтан түйген ойын қағазға жазып, тақтаға іледі.

Оқушылар өзара бағаланады.

Үй тапсырмасын күнделікке жазып алады.

Оқушылармен кері байланыс орнайды.

Күнделік

қима қағаздар, аспап суреттері