Мектептегі да?дылы білім беру парадигмасы жеке т?л?аны дамыту?а емес, іскерлікті, да?дыны ме?гертуге арнал?ан. Білім беруді? б?л ?дісі педагогика ?ылымиы т?р?ысынан ?немі сын?а т?сіп отырды. А.И. Маркушевич білім беруді? м?ндай ж?йесі «н?тижесі бойынша т?ра?ты болмайды» деп атап к?рсетті. О?ушыларды? білімі мен білімділігін зерттеу н?тижесі о?ушыларды? к?пшілігіні? ?ажетті м?лшердегі білімі к?лемін ме?гермейтіндігін к?рсетті. О?ытуды? ?рт?рлі сатыларында курсты о?уды? келесі сатыларында ж?не бас?а п?ндерді о?у барысында ?ажет болатын білімді ме?гермей ?алады. Ал, м?ндай о?ушылар саны сыныптан сынып?а ?ткен сайын к?бейе береді.
Математика?а о?ытуды? ма?саты, ол бір ?ана о?ытуды? міндетті н?тижесіне жету емес екенін айта кету керек. Сонымен ?оса математикадан ?рбір о?ушыны? іскерлігі мен м?мкіндігін дамытатындай жа?дай жасау. О?у?а ?ызы?тыруды? басты элементтеріні? бірі – ол н?тижеге жетуге ынталандыру. ?ойыл?ан талапты ?р о?ушы ?з м?мкіндігіндегі де?гейде орындайды. Осы к?з?арастан ?ара?анда білімні? міндетті де?гейін аны?тау басты міндет болып табылады.
Педагогикада о?у ?рдісін « технологияландыру» м?селесі к?п ?арастырылады. Осындай зерттеулерді? н?тижесінде бірнеше ірі – ірі ба?ыттар с?рыпталды: о?у ?рдісін іс –?рекет негізінде (п?ндік жоспар ?рекеті – (Т.Талызина, П. Гальперин) концептуалды негізде (негізгі ж?не ?осымша саба?, курсты? жалпы идеясын аны?тап алу, ?айшылы? тудырмайтын п?н аралы? байланысты ?алыптастыру) ірі блокты? ж?йе негізінде ( Шаталовты? педагогикалы? ж?йесі) алдын –ала дайындау ( опережение) негізінде;проблемалы? жа?дай негізінде (А. М. Атюшкин, М. Махмутов, Е. Ильин); жеке м?ндік негізде (теориялы? материалды ?тпес б?рын о?ушы санасына эмоционалды-психологиялы? ?сер ету, И. Шварц, м. Щетинин); белгілі бір жа?дайда?ы ?алыптастыру немесе ойын негізінде; диалогты? негізде; коллективтік негізде, жа?а информациялы? технология негізінде ?йымдастыру технологиялары.
Педагогикалы? технологияны ??руды? ал?аш?ы сатысы технологияландырууды? мынадай ба?ыттарынан т?рады:
1).м??алімді методикалы? ?амтамасыз ету;
2). Мектеп о?улы?тарын дайындау ж?йесі;
3). М??алімні? к?сіпкерлік дайынды? ж?йесі;
4). О?у ?рдісін жобалау;
5). О?ушыларды? жалпы ж?не о?у ж?ктемелері.
О?у ?рдісін орта мектепте технологияландыру м?селесінде ресейді? к?птеген айма?тарында іс ж?зінде жа?сы н?тижелереге жетіп ж?рген, ?ылыми т?р?ыда негізделген академик В. М.Монаховты? педагогикалы? технологиясыны? орны ерекше. ?зіні? педагогикалы? технологиясына В.М.Монахов мынадай аны?тама береді: педогикалы? технология дегеніміз – о?у ?рдісін жобалауды? ж?йелік ?дісі, о?ытуды? тиімді т?рлеріне жету ма?сатында, адам мен техникалы? ресурстарды, оларды? ара – ?атынасын ескере отырып б?кіл о?у мен білімді ме?геру ?рдісін ж?ргізу, оны ба?алау.
Педагогикалы? технология д?рыс жобалан?ан болу ?шін онда міндетті т?рде мынадай бес элемент ?амтылуы керек.
Ма?сат ?ою. М??алім курсты?, тарауды? та?ырыпты? к?лемінде о?у ?рдісіні? ща?ын ма?саттарын аны?айды. Б?л б?лімні? орындалу н?тижесі о?у та?ырыбыны? ша?ын ма?саттарын ??ру, ?детте ол ма?саттар та?ырып к?леміне байланысты 2-ден 5-ке дейінгі аралы?та болады.
Болжау. О?ушылар білімін болжау жегеніміз де?гейлік о?ыту?а ба?ытталып ??рыл?ан ?здік ж?мыс. ?рбір ша?ын ма?сат?а с?йкес болжау ж?мысы болады ж?не ол ша?ын ма?сатты? орындалуын аны?тайды.
О?ушыларды? саба?тан тыс ?з ьетімен орындайтын ж?мыстары. Де?гейлік м?лшерде сараланып жазыл?ан тапсырмалар жиынты?ы. М?нда о?ушы?а о?уды? міндетті де?гейін (стандарт), жо?ары (4 ж?не 5) де?гейін орындау?а жеткілікті м?лшерде тапсырмалар беріледі.
Логикалы? ??рылым. Ша?ын ма?сатты? мазм?ны мен саны о?ушыларды? даму айма?ын ?за?ты?ын аны?тайды. ?р айма? ?здік ж?мысты (болжау) орындаумен ая?талды.
Т?зету. М?нда негізгі ?ш жа?дайды басшылы??а алу керек: ?арастырып отыр?ан с?ра?та?ы м?мкін болатын ?иынды?тар; о?ушыларды? к?п жіберетін ?ателіктері; о?ушыны о?у стандарты талабыны? де?гейіне к?теруді? педагогика?а т?н шараларыны? ж?йесі.
О?у ?рдісін педагогикалы? технология т?р?ысынан жобалау жекелеме тарауларды? технологиялы? карталарынан ??рылады.
Технологияны? негізі жо?арыда айтып ?ткеніміздей ма?сат ?оюдан басталады, я?ни та?ырып?а байланысты ша?ын ма?саттарды аны?тау.
Ма?сатты на?ты ж?не аны? к?ре білу, я?ни та?ырыпты? негізгі с?ра?ын аны?тай білу м??алімні? методикалы? шеберлігін к?рсетеді. ?ойылатын ма?сат м??алімге ж?не о?ушы?а ??ыны?ты т?рде ы?шам ?рі т?сінікті болуы ?ажет. ?ойыл?ан ма?сат бойынша м??алім болаша? о?у ?рдісін ма?саттар т?рінде к?руі керек, ал о?ушы ?шін оны? білімі мен біліктілігіне ?ойылатын талаптар ж?йелі т?рде берілуі керек. Ілгеріде ?ойылатын ма?сат саны та?ырып к?леміне ?арай 2 -5 аралы?ында болу керек дегенбіз. Оны? себебі ма?сат ?са?талып, к?бейген сайын оны? на?тылы?ы азайып ал?аш?ыларыны? м?ні жойыла бастайды. Ма?сат ?ою технологиясы ж?не педагогты? методикалы? ж?мысыны? ма?саттылы?ы о?у та?ырыбында?ы ?рбір саба?ты? м?нділігін арттырады, саба?ты? н?тижелілігіне ж?не мазм?ндылы?ына м??алімні? сол сия?ты о?ушыны? да жауапкершілігін арттырады, осы саба?ты? берілген ма?сатты? ме?герілуіндегі орнын на?тылай т?седі, ал б?нын барлы?ы жобалаудан, технологиялы? картадан басталады.
Берілген та?ырыпты ма?саттар?а б?ліп ал?аннан кейінгі ж?мыс осы ?ойыл?ан ма?саттар?а байланысты о?ушылар білімін болжау ж?мысын ??ру.
Біз бірінші рет о?ушы?а жеке т?л?а ретінде ?араймыз, себебі о?ушы ?з де?гейін ?зі тандайды, я?ни ?зіні? білім м?лшеріне ?арай болжауда?ы ?ажетті тапсырмалар м?лшерін тандап алады. Болжау деп отыр?анымыз о?ушыларды? ?ойыл?ан ма?сатты ме?геруін аны?тау?а арнал?ан ?здік ж?мыс.
В.М.Монаховты? педагогикалы? технологиясы бойынша болжауды ??ру барысында мына жеті аксоима орындалуы керек:
1 –аксиома. ?зіндік ж?мысты? (?Ж) екі т?рі бар: білім беру стандарты (программа) де?гейіндегі тапсырма, к?тері?кі де?гейдегі тапсырма.
2 –аксиома. Стандартты ?Ж т?рт тапсырмадан т?рады:ал?аш?ы екеуі стандарт де?гейінде, со??ы екеуі к?тері?кі де?гейде.
3 – аксиома. ?Ж –ты? жалпы т?рі: 1) білім беру стандартты талаптары де?гейіндегі тапсырма; 2) білім беру стандартты талаптары де?гейіндегі тапсырма; 3) «т?рттік» ба?а де?гейіндегі тапсырма; 4) «бестік» ба?а де?гейіндегі тапсырма.
4 –аксиома. Ал?аш?ы екі тапсырма ?иынды?ы ж?нінен ірдей, о?ушылар?а т?сінікті ?рі ?арапайым болу керек.(Тапсырма ??рылымыны? аны?ты?ына баса назар аударылады).
5 –аксиома. Білім беру За?ына (?рбір о?ушы стандарт де?гейіне жетуге міндетті, одан ?рі ол осы де?гейде то?тай ма, жо? ?лде ?рі ?арай?ы де?гей тапсырмасын орындай ма, ол о?ушыны? ?з еркі) с?йкес кез келген о?ушы тапсырманы берілген т?ртіп бойынша орындауы керек, я?ни бірінші ж?не екінші тапсырма орындалмай т?рып ?шінші, сол сия?ты т?ртінші тапсырманы орындау?а болмайды.
6 –аксиома. «Т?рттік! Ба?а?а берілетін №3 тапсырма ал?аш?ылар?а ?ара?анда ?иыныра? болу керек. Тапсырманы? ?иынды?ы болжанатын ма?сатты? мазм?нына байланысты.
7 –аксиома. «Бестік» ба?а?а берілетін №4 тапсырма №3 тапсырма?а ?ара?анда ?иындау болу керек.
Міне, осы аксиомалар талаптары толы? са?тал?анда болжау ж?мысыны? тапсырмалары ал?а ?ой?ан ма?сат?а толы? жеткізеді.
Осы аксиомалар?а на?тыра? т?сініктемелер берейік. 3 –аксиомада болжамда?ы тапсырмалар саны к?рсетіледі. Онда білім беру стандарты талаптары де?гейіндегі тапсырма саны екеу екені айтыл?ан. Оны? себебі, егер о?ушы ал?аш?ы екі тапсырманы еш?андай ?атесіз орындаса, онда оны? білімі «мемлекеттік стандарт талаптарына» сай келеді ж?не ол сына?тан ?тті деген белгі алуына толы? м?мкіндігі бар. Егер тапсырманы? екеуі де орындалмаса, онда о?ушы т?зету (коррекция) тобына т?седі. Егер екі тапсырманы? біреуі д?рыс, ал екіншісінде ?ателік болса, онда ол о?ушыны? да сына?тан ?туге м?мкіндігі бар, егер ол технологиялы? картада?ы «Саба?тан тыс ?з бетісен орындайтын тапсырмалары» б?лігіндегі тапсырманы? стандарт де?гейіндегі жатты?уларын толы? орындаса.
Келесі кезекте м??алім «бестік» де?гейін аны?тайды, я?ни №4 тапсырманы? ?лгісін ??рады. «Бестік» немесе е? жо?ары де?гей тапсырмасы о?ушыларды? ойлау, есте са?тау да?дыларын, жылдамды?ын тексеру ма?сатында болу керек. Сонда №3тапсырманы? («т?рттік ба?а де?гейіні? талаптары) ?иынды?ы стандарт пен жо?ары де?гейді? арасында?ы аралы? де?гей болып шы?ады. В.М.Монахов эксперименттік зерттеу н?тижелеріні? ?орытындысы бойынша «т?рттік» де?гейдегі ба?аны? о?у орныны? т?ріне ?арай мынадай м?лшерін ?сынады: егер гимназия немесе лицей болса, онда «т?рттік» ба?аны? де?гейі «бестік» ба?аны? де?гейіне, ал жалпы орта білім беретін орта мектепте «т?рттік» ба?аны? де?гейі стандартты? де?гейіне жа?ындатып алу тиімді болады.
3).О?ушыларды? саба?тан тыс ?з бетімен орындайтын тапсырмаларын м?лшерлеу б?лігі:
Б?л б?лікті? практикалы? ма?саты – о?ушыларды? болжау тапсырмаларына дайынды?ы (арнаулы т?рде дайындал?абелгілі бір к?лемдегі тапсырмалар ж?йесін ?з бетімен орындау ар?ылы).
Адамгершілік ма?саты – о?ушы?а бірінші рет «Білім туралы» За??а с?йкес ?з ба?асын тандау?а м?мкіндік беріледі, я?ни ?ойылатын ба?а де?гейіндегі тапсырмалар жиынты?ын тандау.
Негізгі ма?сат –арты? тапсырмадан арылу.
М?нда да ?ойылатын ма?саттар ?ш де?гей бойынша тапсырмалар жиынты?ы беріледі. Технологиялы? жобаны? авторы саба?тан тыс ?з бетімен орындайтын тапсырмаларды м?лшерлеу б?лігінде о?ушы?а тексеру ж?мысы кезінде ?зіні? танда?ан де?гейіндегі ба?аны алу?а кепілдік беретін тапсырма к?лемін орындап дайындалуды ?сынуы керек. Технология бойынша о?ыту ?рдісі кезінде де ?деттегі ?йге берілетін тапсырмадан бас тарту?а болмайды. ?й тапсырмасыны? ?р?айсысын де?гей бойынша аны?тап, оны? ?ай де?гейін орындауды тандауын о?ушыларды? ?з еріктеріне беру ?ажет.
4). Ма?сатты? саны мен мазм?ны, онда аны?тал?ан о?ушыларды дамыту міндеттері та?ырыпты о?ытуды? логикалы? ??рылымын ??райды. М?нда ?рбір ма?сат?а жетуді? уа?ытша ?за?ты?ы беріліп, саба?ты? негізгі ж?не к?мекші ??ралдары аны?талады, о?ушыларды дамыту ба?дарламасы ??растырылады.
Уа?ытпен есептелген ?за?ты? ?ойыл?ан ма?сат?а жетуге жеткілікті болатын та?ырып?а берілетін са?ат санымен аны?талады. ?деттегі к?нтізбелік жоспарлаудан айырмашылы?ы, м??алім о?у ?рдісіні? субъективті жа?дайлар?а байланысты болатын саба?ты? ?йлесімді ?демелілігін ма?сат етіп ?ояды: м??алімні? к?сіпкерлік шеберлігі, сыныпты? білім де?гейі ж?не к?мекші ма?сатта на?ты берілген со??ы н?тиже.
Саба?ты? негізгі ж?не к?мекші ??ралдарын ??растыру ?зара байланысты болатын жа?а білім элементтерні? тізбесін ж?не негізгі та?ырыпты ?ту барысында ?ажет болатын ?осымша ??ымдарды? тізбесін аны?тауды ?ажет етеді.Бізді? ж?мысымызда к?мекші ??рал ретінде ?айталау та?ырыптары алын?ан. ?айталау та?ырыптары жа?а ??ымды енгізу барысында, оны? т?сінікті болуы ?шін ж?не жа?а ??ымды ілгеріде ?ткен ??ымдармен байланыстыру ?шін ?ажет.
Сыныпта?ы о?ушыларды? жекелеме ерекшеліктеріне байланысты о?у ?рдісіні? логикалы? ??рылымына о?ушыларды? ойлау ?абілетін, есте са?тау, с?йлеу м?нерін, ынтасын дамыту енгізіледі.
Бірінші – ?ойыл?ан ма?сат?а ?атысты о?у материалын ме?геру барысында?ы м?мкін болатын ?иынды?тар.
Екінші – ?тілетін та?ырып бойынша о?ушыларда жіберілген негізгі ?ателіктер.
?шінші – о?ушы білімін стандарт де?гейіне дейін к?теру ?шін ?олданылатын педагогикалы? ж?не методикалы? т?рдегі іс шаралар.
Технологиялы? картада неше ма?сат болса сонша т?зету ж?мысы болады, я?ни осы атал?ан ?ш жа?дай ?р ма?сат ?шін жеке – жеке жазылады.
Осы айтыл?андарды ?орыта келіп технологиялы? картаны? жалпы ??рылымын т?мендегі сызбадан к?руге болады.
Сызбада технологиялы? картаны толтыру реті Рим цифрларымен к?рсетілген.
Технология негізінде жобалауды? келесі кезе?і, жобаны? негізгі ойын ж?зеге асыратын саба?ты? а?паратты? картасын (СА?) дайындау. СА? - технологиялы? картада?ы к?рсетілген ша?ын ма?саттарды, онда?ы са?ат санына байланысты жіктеп жазу?а арнал?ан. СА? – п?нді о?ытушы м??алімге арнал?ан ?дістемелік ??рал болып табылады ж?не оны? саны та?ырып?а берілген са?ат санына байланысты болады. Я?ни, егер, ?андай да бір та?ырып?а, айталы? 20 са?ат берілсе, онда осы та?ырып?а арнал?ан СА?-ты? саны да 20 болады.
Педагогикалы? технология бойынша п?н м??алімге та?ырыпты о?улы?та?ы материалдар к?лемінде немесе ?зі толы?тырып ?ткізуіне м?мкіндік берілген. Біз толы?тыру жа?ын тандап алды?. Та?ырыпты ?ту барысында ?ажет жа?дайда тапсырманы орындауды? алгоритмі беріледі.СА?-ті? келесі б?лімі «М??алімні? ?дістемелік ??ралы» болып табылады. Ол м??алімні? берілген саба? процесіні? міндеттерін ж?зеге асыру жолдарын к?рсетеді. М?нда саба? процесіндегі м??алімні? ?ызметін, ?р т?рі мен ?дістерін? ?ыс?аша сипаттамаларын, ?олданылатын ??ралдар, сыныпта орындалатын тапсырмалар жиынты?ы к?рсетіледі.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«О?у процесін технологияландыру. »
Оқу процесін технологияландыру.
Мектептегі дағдылы білім беру парадигмасы жеке тұлғаны дамытуға емес, іскерлікті, дағдыны меңгертуге арналған. Білім берудің бұл әдісі педагогика ғылымиы тұрғысынан үнемі сынға түсіп отырды. А.И. Маркушевич білім берудің мұндай жүйесі «нәтижесі бойынша тұрақты болмайды» деп атап көрсетті. Оқушылардың білімі мен білімділігін зерттеу нәтижесі оқушылардың көпшілігінің қажетті мөлшердегі білімі көлемін меңгермейтіндігін көрсетті. Оқытудың әртүрлі сатыларында курсты оқудың келесі сатыларында және басқа пәндерді оқу барысында қажет болатын білімді меңгермей қалады. Ал, мұндай оқушылар саны сыныптан сыныпқа өткен сайын көбейе береді.
Математикаға оқытудың мақсаты, ол бір ғана оқытудың міндетті нәтижесіне жету емес екенін айта кету керек. Сонымен қоса математикадан әрбір оқушының іскерлігі мен мүмкіндігін дамытатындай жағдай жасау. Оқуға қызықтырудың басты элементтерінің бірі – ол нәтижеге жетуге ынталандыру. Қойылған талапты әр оқушы өз мүмкіндігіндегі деңгейде орындайды. Осы көзқарастан қарағанда білімнің міндетті деңгейін анықтау басты міндет болып табылады.
Педагогикада оқу үрдісін « технологияландыру» мәселесі көп қарастырылады. Осындай зерттеулердің нәтижесінде бірнеше ірі – ірі бағыттар сұрыпталды: оқу үрдісін іс –әрекет негізінде (пәндік жоспар әрекеті – (Т.Талызина, П. Гальперин) концептуалды негізде (негізгі және қосымша сабақ, курстың жалпы идеясын анықтап алу, қайшылық тудырмайтын пән аралық байланысты қалыптастыру) ірі блоктық жүйе негізінде ( Шаталовтың педагогикалық жүйесі) алдын –ала дайындау ( опережение) негізінде;проблемалық жағдай негізінде (А. М. Атюшкин, М. Махмутов, Е. Ильин); жеке мәндік негізде (теориялық материалды өтпес бұрын оқушы санасына эмоционалды-психологиялық әсер ету, И. Шварц, м. Щетинин); белгілі бір жағдайдағы қалыптастыру немесе ойын негізінде; диалогтық негізде; коллективтік негізде, жаңа информациялық технология негізінде ұйымдастыру технологиялары.
Педагогикалық технологияны құрудың алғашқы сатысы технологияландыруудың мынадай бағыттарынан тұрады:
1).мұғалімді методикалық қамтамасыз ету;
2). Мектеп оқулықтарын дайындау жүйесі;
3). Мұғалімнің кәсіпкерлік дайындық жүйесі;
4). Оқу үрдісін жобалау;
5). Оқушылардың жалпы және оқу жүктемелері.
Оқу үрдісін орта мектепте технологияландыру мәселесінде ресейдің көптеген аймақтарында іс жүзінде жақсы нәтижелереге жетіп жүрген , ғылыми тұрғыда негізделген академик В. М.Монаховтың педагогикалық технологиясының орны ерекше. Өзінің педагогикалық технологиясына В.М.Монахов мынадай анықтама береді: педогикалық технология дегеніміз – оқу үрдісін жобалаудың жүйелік әдісі, оқытудың тиімді түрлеріне жету мақсатында, адам мен техникалық ресурстарды, олардың ара – қатынасын ескере отырып бүкіл оқу мен білімді меңгеру үрдісін жүргізу, оны бағалау.
Педагогикалық технология дұрыс жобаланған болу үшін онда міндетті түрде мынадай бес элемент қамтылуы керек.
Мақсат қою. Мұғалім курстың, тараудың тақырыптың көлемінде оқу үрдісінің щағын мақсаттарын анықайды. Бұл бөлімнің орындалу нәтижесі оқу тақырыбының шағын мақсаттарын құру, әдетте ол мақсаттар тақырып көлеміне байланысты 2-ден 5-ке дейінгі аралықта болады.
Болжау. Оқушылар білімін болжау жегеніміз деңгейлік оқытуға бағытталып құрылған өздік жұмыс. Әрбір шағын мақсатқа сәйкес болжау жұмысы болады және ол шағын мақсаттың орындалуын анықтайды.
Оқушылардың сабақтан тыс өз ьетімен орындайтын жұмыстары. Деңгейлік мөлшерде сараланып жазылған тапсырмалар жиынтығы. Мұнда оқушыға оқудың міндетті деңгейін (стандарт), жоғары (4 және 5) деңгейін орындауға жеткілікті мөлшерде тапсырмалар беріледі.
Логикалық құрылым. Шағын мақсаттың мазмұны мен саны оқушылардың даму аймағын ұзақтығын анықтайды. Әр аймақ өздік жұмысты (болжау) орындаумен аяқталды.
Түзету. Мұнда негізгі үш жағдайды басшылыққа алу керек: қарастырып отырған сұрақтағы мүмкін болатын қиындықтар; оқушылардың көп жіберетін қателіктері; оқушыны оқу стандарты талабының деңгейіне көтерудің педагогикаға тән шараларының жүйесі.
Оқу үрдісін педагогикалық технология тұрғысынан жобалау жекелеме тараулардың технологиялық карталарынан құрылады.
Технологиялық картаның құрамды бөліктерін және олардың атқаратын қызметтерін қарастырайық.
Технологияның негізі жоғарыда айтып өткеніміздей мақсат қоюдан басталады, яғни тақырыпқа байланысты шағын мақсаттарды анықтау.
Мақсатты нақты және анық көре білу, яғни тақырыптың негізгі сұрағын анықтай білу мұғалімнің методикалық шеберлігін көрсетеді. Қойылатын мақсат мұғалімге және оқушыға ұғынықты түрде ықшам әрі түсінікті болуы қажет. Қойылған мақсат бойынша мұғалім болашақ оқу үрдісін мақсаттар түрінде көруі керек, ал оқушы үшін оның білімі мен біліктілігіне қойылатын талаптар жүйелі түрде берілуі керек. Ілгеріде қойылатын мақсат саны тақырып көлеміне қарай 2 -5 аралығында болу керек дегенбіз. Оның себебі мақсат ұсақталып, көбейген сайын оның нақтылығы азайып алғашқыларының мәні жойыла бастайды. Мақсат қою технологиясы және педагогтың методикалық жұмысының мақсаттылығы оқу тақырыбындағы әрбір сабақтың мәнділігін арттырады, сабақтың нәтижелілігіне және мазмұндылығына мұғалімнің сол сияқты оқушының да жауапкершілігін арттырады, осы сабақтың берілген мақсаттың меңгерілуіндегі орнын нақтылай түседі, ал бұнын барлығы жобалаудан, технологиялық картадан басталады.
Берілген тақырыпты мақсаттарға бөліп алғаннан кейінгі жұмыс осы қойылған мақсаттарға байланысты оқушылар білімін болжау жұмысын құру.
Біз бірінші рет оқушыға жеке тұлға ретінде қараймыз, себебі оқушы өз деңгейін өзі тандайды, яғни өзінің білім мөлшеріне қарай болжаудағы қажетті тапсырмалар мөлшерін тандап алады. Болжау деп отырғанымыз оқушылардың қойылған мақсатты меңгеруін анықтауға арналған өздік жұмыс.
В.М.Монаховтың педагогикалық технологиясы бойынша болжауды құру барысында мына жеті аксоима орындалуы керек:
1 –аксиома. Өзіндік жұмыстың (ӨЖ) екі түрі бар: білім беру стандарты (программа) деңгейіндегі тапсырма, көтеріңкі деңгейдегі тапсырма.
2 –аксиома. Стандартты ӨЖ төрт тапсырмадан тұрады:алғашқы екеуі стандарт деңгейінде, соңғы екеуі көтеріңкі деңгейде.
3 – аксиома. ӨЖ –тың жалпы түрі: 1) білім беру стандартты талаптары деңгейіндегі тапсырма; 2) білім беру стандартты талаптары деңгейіндегі тапсырма; 3) «төрттік» баға деңгейіндегі тапсырма; 4) «бестік» баға деңгейіндегі тапсырма.
4 –аксиома. Алғашқы екі тапсырма қиындығы жөнінен ірдей, оқушыларға түсінікті әрі қарапайым болу керек.(Тапсырма құрылымының анықтығына баса назар аударылады).
5 –аксиома. Білім беру Заңына (әрбір оқушы стандарт деңгейіне жетуге міндетті, одан әрі ол осы деңгейде тоқтай ма, жоқ әлде әрі қарайғы деңгей тапсырмасын орындай ма, ол оқушының өз еркі) сәйкес кез келген оқушы тапсырманы берілген тәртіп бойынша орындауы керек, яғни бірінші және екінші тапсырма орындалмай тұрып үшінші, сол сияқты төртінші тапсырманы орындауға болмайды.
6 –аксиома. «Төрттік! Бағаға берілетін №3 тапсырма алғашқыларға қарағанда қиынырақ болу керек. Тапсырманың қиындығы болжанатын мақсаттың мазмұнына байланысты.
7 –аксиома. «Бестік» бағаға берілетін №4 тапсырма №3 тапсырмаға қарағанда қиындау болу керек.
Міне, осы аксиомалар талаптары толық сақталғанда болжау жұмысының тапсырмалары алға қойған мақсатқа толық жеткізеді.
Осы аксиомаларға нақтырақ түсініктемелер берейік. 3 –аксиомада болжамдағы тапсырмалар саны көрсетіледі. Онда білім беру стандарты талаптары деңгейіндегі тапсырма саны екеу екені айтылған. Оның себебі, егер оқушы алғашқы екі тапсырманы ешқандай қатесіз орындаса, онда оның білімі «мемлекеттік стандарт талаптарына» сай келеді және ол сынақтан өтті деген белгі алуына толық мүмкіндігі бар. Егер тапсырманың екеуі де орындалмаса, онда оқушы түзету (коррекция) тобына түседі. Егер екі тапсырманың біреуі дұрыс, ал екіншісінде қателік болса, онда ол оқушының да сынақтан өтуге мүмкіндігі бар, егер ол технологиялық картадағы «Сабақтан тыс өз бетісен орындайтын тапсырмалары» бөлігіндегі тапсырманың стандарт деңгейіндегі жаттығуларын толық орындаса.
Келесі кезекте мұғалім «бестік» деңгейін анықтайды, яғни №4 тапсырманың үлгісін құрады. «Бестік» немесе ең жоғары деңгей тапсырмасы оқушылардың ойлау, есте сақтау дағдыларын, жылдамдығын тексеру мақсатында болу керек. Сонда №3тапсырманың («төрттік баға деңгейінің талаптары) қиындығы стандарт пен жоғары деңгейдің арасындағы аралық деңгей болып шығады. В.М.Монахов эксперименттік зерттеу нәтижелерінің қорытындысы бойынша «төрттік» деңгейдегі бағаның оқу орнының түріне қарай мынадай мөлшерін ұсынады: егер гимназия немесе лицей болса, онда «төрттік» бағаның деңгейі «бестік» бағаның деңгейіне, ал жалпы орта білім беретін орта мектепте «төрттік» бағаның деңгейі стандарттық деңгейіне жақындатып алу тиімді болады.
3).Оқушылардың сабақтан тыс өз бетімен орындайтын тапсырмаларын мөлшерлеу бөлігі:
Бұл бөліктің практикалық мақсаты – оқушылардың болжау тапсырмаларына дайындығы (арнаулы түрде дайындалғабелгілі бір көлемдегі тапсырмалар жүйесін өз бетімен орындау арқылы).
Адамгершілік мақсаты – оқушыға бірінші рет «Білім туралы» Заңға сәйкес өз бағасын тандауға мүмкіндік беріледі, яғни қойылатын баға деңгейіндегі тапсырмалар жиынтығын тандау.
Негізгі мақсат –артық тапсырмадан арылу.
Мұнда да қойылатын мақсаттар үш деңгей бойынша тапсырмалар жиынтығы беріледі. Технологиялық жобаның авторы сабақтан тыс өз бетімен орындайтын тапсырмаларды мөлшерлеу бөлігінде оқушыға тексеру жұмысы кезінде өзінің тандаған деңгейіндегі бағаны алуға кепілдік беретін тапсырма көлемін орындап дайындалуды ұсынуы керек. Технология бойынша оқыту үрдісі кезінде де әдеттегі үйге берілетін тапсырмадан бас тартуға болмайды. Үй тапсырмасының әрқайсысын деңгей бойынша анықтап, оның қай деңгейін орындауды тандауын оқушылардың өз еріктеріне беру қажет.
Технологияның үш элементі: мақсат қою, болжау, үй тапсырмасын мөлшерлеу, өзара тығыз байланыста, олардың әр қайсысы екіншісінің мазмұнына толықтырылып отырады.
4). Мақсаттың саны мен мазмұны, онда анықталған оқушыларды дамыту міндеттері тақырыпты оқытудың логикалық құрылымын құрайды. Мұнда әрбір мақсатқа жетудің уақытша ұзақтығы беріліп, сабақтың негізгі және көмекші құралдары анықталады, оқушыларды дамыту бағдарламасы құрастырылады.
Уақытпен есептелген ұзақтық қойылған мақсатқа жетуге жеткілікті болатын тақырыпқа берілетін сағат санымен анықталады. Әдеттегі күнтізбелік жоспарлаудан айырмашылығы, мұғалім оқу үрдісінің субъективті жағдайларға байланысты болатын сабақтың үйлесімді үдемелілігін мақсат етіп қояды: мұғалімнің кәсіпкерлік шеберлігі, сыныптың білім деңгейі және көмекші мақсатта нақты берілген соңғы нәтиже.
Сабақтың негізгі және көмекші құралдарын құрастыру өзара байланысты болатын жаңа білім элементтернің тізбесін және негізгі тақырыпты өту барысында қажет болатын қосымша ұғымдардың тізбесін анықтауды қажет етеді.Біздің жұмысымызда көмекші құрал ретінде қайталау тақырыптары алынған. Қайталау тақырыптары жаңа ұғымды енгізу барысында, оның түсінікті болуы үшін және жаңа ұғымды ілгеріде өткен ұғымдармен байланыстыру үшін қажет.
Сыныптағы оқушылардың жекелеме ерекшеліктеріне байланысты оқу үрдісінің логикалық құрылымына оқушылардың ойлау қабілетін, есте сақтау, сөйлеу мәнерін, ынтасын дамыту енгізіледі.
5). Технологиялық картаның ең соңғы «Түзету» (коррекция) бөлігін қарастырайық. Бұл бөлік сынақтан өтпеген, яғни білім дәрежесі мемлекеттік стандарт деңгейінен төмен оқушыларға арналған.
Бұл бөлікте негізгі үш жағдай қамтылады.
Бірінші – қойылған мақсатқа қатысты оқу материалын меңгеру барысындағы мүмкін болатын қиындықтар.
Екінші – өтілетін тақырып бойынша оқушыларда жіберілген негізгі қателіктер.
Үшінші – оқушы білімін стандарт деңгейіне дейін көтеру үшін қолданылатын педагогикалық және методикалық түрдегі іс шаралар.
Технологиялық картада неше мақсат болса сонша түзету жұмысы болады, яғни осы аталған үш жағдай әр мақсат үшін жеке – жеке жазылады.
Осы айтылғандарды қорыта келіп технологиялық картаның жалпы құрылымын төмендегі сызбадан көруге болады.
Сызбада технологиялық картаны толтыру реті Рим цифрларымен көрсетілген.
Технология негізінде жобалаудың келесі кезеңі, жобаның негізгі ойын жүзеге асыратын сабақтың ақпараттық картасын (САҚ) дайындау. САҚ - технологиялық картадағы көрсетілген шағын мақсаттарды, ондағы сағат санына байланысты жіктеп жазуға арналған. САҚ – пәнді оқытушы мұғалімге арналған әдістемелік құрал болып табылады және оның саны тақырыпқа берілген сағат санына байланысты болады. Яғни, егер, қандай да бір тақырыпқа, айталық 20 сағат берілсе, онда осы тақырыпқа арналған САҚ-тың саны да 20 болады.
Педагогикалық технология бойынша пән мұғалімге тақырыпты оқулықтағы материалдар көлемінде немесе өзі толықтырып өткізуіне мүмкіндік берілген. Біз толықтыру жағын тандап алдық. Тақырыпты өту барысында қажет жағдайда тапсырманы орындаудың алгоритмі беріледі.САҚ-тің келесі бөлімі «Мұғалімнің әдістемелік құралы» болып табылады. Ол мұғалімнің берілген сабақ процесінің міндеттерін жүзеге асыру жолдарын көрсетеді. Мұнда сабақ процесіндегі мұғалімнің қызметін, әр түрі мен әдістерінң қысқаша сипаттамаларын, қолданылатын құралдар, сыныпта орындалатын тапсырмалар жиынтығы көрсетіледі.
