Al xorazmiy izdoshlari

MATEMATIKADAN Sinfdan TASHQARI

О’TKAZILADIGAN TADBIR SENARIYSI

“XORAZMIY IZDOSHLARI”

Matematikadan sinfdan tashqari tadbirlarni o’tkazish o’quvchilarning fanga bo’lgan qiziqishlarini orttirish bilan birga, ularni izlanishga, o’quvchilarning hamkorlikda muamolarni yechishga imkon beradi. Musobaqa tarzida o’tkaziladigan "O’yla, izla, top!" tadbirini o’tkazish yaxshi natija beradi. Uni quyidagicha o’tkazish tafsiya etiladi:

1. Guruh nomini ochib berish.

2. Matematika hayot ehtiyoji.

3. Uy topshirig’i, geometrik figuralar yasash.

4. Xotira mashqi.

5. Tafakkur gulshani.

6. "Oltin meros"- buyuk matematiklar hayotidan

7. Bilimdonlik sharti. Biz quyida ba'zi shartlardan namunalar keltiramiz.

1-shart guruh nomini ochib berish. Bunda har bir guruh nomini ochib berib, o’zining maqsad va vazifalari haqida gapiradi.

"Algoritm" guruhi

1. Assalom bunda yig’ ilganlarga

Eng yaxshi do’stlaru va mehmonlarga

Xalqimiz farzandim tarbiyalayotgan

Dono bilimdonu, muallimlarga 2. Assalom davramiz og’il qizlari

Assalom porlagan sho’x yulduzlari

9-"B" sinfidan keltirdik salom

Qo’limiz ko’ksimizda salom-assalom

3. Muqaddas qadim yurt bolalaridan

Shu ilm maskani toliblaridan

"Al-jabr" guruhining donolarga

Yetsin bizning do’stlik salomi

4. Bugun davra qurdik, bilim sinashga

Riyoziyot olamin chuqur o’rganib,

Bugun shunday bayram, katta an'ana

Bilimlar qiladi yana tantana

5. " Al-jabr" guruh ila bellashmoq istab,

Bog’ ladik belni biz mahkam qo' 1 ushlab,

Algoritm deb nomladik, guruh nomini

Sharhlab bermoqchimiz maqsadimizni.

6. Bizning guruh: "Algoritm"

7. Bizning shior:

Ilimli bo’lish ham cmasdir oson,

G^ayrat qil, ilm ol, hozir bor imkon

Har bir daqiqaning qadrini angla

Muallim o’gitin qoldirmay tingla!

1. Bizning maqsad:

Vatan, millat, xalqqa munosib,

Biz fidoiy inson bo’lamiz

Ilm olib kclajakda biz

"Al - Xorazmiy" dek buyuk inson bo’lamiz.

2. Xalqimizning faxridir

Necha buyuk siymolar

Al - Xorazimiy, Farobiy, Beruniy, Ibn Sinolar

Ming yil awal ham, mashhur bo’lgan bizning bobolar

Har xil ilmda tengsiz, nom qozongan daholar.

Bizdek yosh avlodiga,

Sinchkov boqar bobolar

I Iar odimni kuzatib

Ishlarimiz baholar.

4. Qoloqni kechirishmas,
Qilmang derlar xatolar.
Kashfiyotlar qilsangiz
Shunda olam tan olar _r

I Iamma: Bunda bizga ulug bobokalonlarimiz ruhi madadkor bo'lsin!

5. "Algoritm" so’zi buyuk o’zbek matematigi Al-Xorazmiyning loiincha "Algoritmiz" atalishidan olingan. Al-Xorazmiy qator ajoyib nlgoritmlar, jumladan birinchi va ikkinchi darajali tenglamalarni \ echish qoidasini muallifidir.

6. Xorazmiy davrida algebraik simvolika bo’lmagan, barcha tenglamalar va ularni yechish yo’llari, usullari so’zlar bilan bayon etilgan.

7. Sodda algoritmlarga sonlarni bo’lish, kvadrat ildiz chiqarish, ikkita sonni eng katta umumiy bo’luvchisini topish qoidasi misol boladi.

1. Keyingi yillarda mashina matematikasining-kompyuterning rivojlanishi bilan turli masalalar uchun algoritmlar topish va ba'zi masalalar uchun algoritmlarning ahamiyatini oshirib yuboradi.

2. Algoritm ma'lum sinfga kiruvchi masalalarni yechishga yordam beradigan ba'zi amallar sistemasini bajarish tartibi.

3. Algoritm ma'lum sondagi amallarda so’ng berilgan ma'lumotlar yordamida kutilgan natijaga olib keladi.

4. Eslatay Gausning durdona so’zin Hisob kitob-ilmi, aqlning ko’zi Matematika fanlarining podshohidir Har qaysi sohada ko’rsatar o’ zin.

5. Matematika fani XXI asrda yanada taraqqiylashmoqda. Al-Xorazmiy, Ulug’bek, Beruniy, Al-Farobiy, Ibn Sino kabi matematika olimlariga boy, mukammal taraqqiylashgan bo’ladi.

6. Biz va biz kabi kelajak avlodlar riyoziyot fani bo’yicha:

R raqobatda tengi yo’q

I iqtidorli bilag’on

YO yonamiz ilm uchun

Z ziyrakmiz, harrida chaqqon

I iqtisodchi muhandis

YO yoki bo’lamiz olim

T tarixda nom qoldirib,

Hamma: Oqlaymiz bobom nomin.

7. Qunt bilan o’rganib, bu buyuk fanni

Shon-shuxratga o’rang, ona vatanni

Donolar donosi bo’lgay agar kim Fanga bag’ishlasa, jon birla tanni

Hamma: Barcha bilimimiz 0"zbekiston

Ravnaqiga xizmat qilishini istaymiz!

1. Bu hayotning ziynati

Bahru-bashorat assalom,

San'ati so’z naqshi bu

Ahliga ne'mat assalom,

Xalqaro joriy etilmish

Xush ibora assalom.

3. Assalom mehribon aziz ustozlar,

Ey inson ruhining injinerlari

Salom deydi sizga kichik shogirdlar

Salom mehribonlar, salom assalom

4. Assalom domlalar azizdo’stlarim

Tengsiz bir ijoddan tuzdik guldasta

Xorazmiy bobom desam toshar hislarim

Qalbimiz qalblarga bo’lar payvasta

5. Bizning guruh:"Al-jabr"

6. Bizning shior:

Kuch bilim va tafakurda,

Uni egallash o’z qo’limizda!

7. Bizning maqsad:

Mustaqil ona yurtimizning alomalarini behad hurrqat qilib, ularning boy ilm xazinalarini o’rganishdir.

1. Ilmu urfon, madaniyat, buyuklik o’lmas,

Allomalar yoqib ketgan mash'ala so’nmas,

2. Bu mash'alning yogMulari o’zgacha bugun,

Mustaqillik sharofati berdi chin mazmun.

3. Allomalar ruhlarini yodga olaylik

Tafakkurlar xazinasin dilga solaylik.

4. Al-Xorazmiy matematik, astronom bolgan

Bashar fani xazinasin durlarga ko’mgan.

5. O’nlik hisob amalini qo’llovchi bo’ldi.

Buyuk-buyuk fanlar sari yo’llovchi bo’ldi

6. Ovropada Al-Xorazmiy ilmi tarqaldi

"Al-jabr" degan ulug’ bilimi tarqaldi.

7. "Zij" asari Ovropayu, Osiyo uchun

Yo’llar ochdi ilmu nujum ziyosi uchun

1. Bag’doddagi "Bayt ul-hikma"ilmiy markazi

Ilmu fanlar bulog’ining billur chashmasi

2. Abu Manzur, Al-Farg’oniy, Al Marvariylar,

Marvarudiy, Abul-Abbos, Al Javhariylar.

3. Abu Mattar, ibn Ishoq, ibn Luqmonlar,

Ilmu nujum sohasida edi daholar.

4. Xorazmiyning o’n asari bizgacha kelgan ayrish" "Hind hisobi", "Al-jabr" degan. 5. "Zij" kitobi, "Asturlab" va "Kitob-at-tarix".

Qolgan 10 ta kitobni yo’qotgan tarix.

6. Bu asarlar asos bo’ldi, ko’p yangi fanga

Allomaning ulug’ nomi shondir Vatanga

7. Al -jabr va algebradan matematika,

Rivojlandilandi, algoritm, arifmetika

1. E.H.M lar, kompyutr va kiberniteka,

Sirlarini ochib berdi keng gallaktika.

2. "Al-jabr" val muqobala" Bu so’zlar o’rta asr sharqning buyuk olimi Muhammad ibn Musa al-Xorazmiyning" "Al-jabr val Muqobala amallari haqida qisqacha kitobi" nomini risolasidan olingan. 3. Hozir biz ishlatadigan "Algebra" termini "Al-jabr" ning o’zgargan formasi.

4. "Al-jabr" — algebraik amal bo’lib, tenglamani sodda ko’ rinishga keltirishda, ya'ni tenglamaning har ikki qismidagi hadlarni qarama-qarshi ishorali hadlarga almashtirishda ishlatiladi. 5. Biz buni quyidagicha tushunamiz:

Tenglamaning bir qismidagi had ishorasini almashtirgan holda

ikkinchi qismiga o’tkazish mumkin.

6. "Al-muqobala" yoki "qarama-qarshi qo’yish" ham algebraik amal

bo’lib, tenglamaning ikkala qismidagi bir xil ishorali hadlarni tashlab

yuborishni bildiradi.

7. Bu qoidani shunday tushunish kerak:

Tenglamani yechayotganda o’xshash hadlar ixchamlanadi.

1. "Al-jabr" siz do’stlar izlamang chora

Uningsiz hal bo’lmas, tenglama oson,

Qoyilmiz bobomiz, sizga qoyilmiz,

Bizlar qoyilmiz, tikilgan hamon.

2. Dunyoni lol etgan sharq allomasi

Zakovat dahosi Al-Xorazmiyga

Tahsinlar ayturmiz, birinchi bo’lib,

Asos solgandirsiz, Algoritmga.

2. Matematika hayot ehtiyoji sifatida, matematikaning kundalik turmushimizdagi roli to’g’risida gapiriladi. Matematika g’oyat buyuk fan Unda mo’jiza butun bir olam Biz uning sirlarin egalasak Kelajakda bo’lamiz yetuk bir odam.

Matematika fanlar sultoni

Ximiya, fizika, unga egizak

Al-Xorazmiy, Beruniylar hissasi _v

Fanlarning ko’ksiga qo’yilgan bezak.

Matematika fan sifatida hech qachon bir yerda to"xtab qolgan emas. Hayot, tajriba, rivojlanayotgan texnika va boshqa fanlar uning oldida tobora oldiga yangi vazifalar qo’ymoqda. Ularni yechish uchun eski bilimlar kamlik qiladi, shuning uchun matematik olimlar yangi usullarni kashf etishlari, yangi nazariyalarni yaratishlariga to’g’ri keladi. Hozirgi vaqtda esa ko’plab goyat murakkab matematik hisoblarni inson o’rniga mashinalar bajarmoqda. Matematika ob-havoni oldindan aytib berish, ko’priklarning texnik imkoniyatlarini, binolarning gumbazlarini, yo’ldoshlarning orbitalarini hisoblab chiqishga yordam beradi.

Endi matematikada oddiygina ta'rif beradigan bo’lsak

matematika - raqamlar va shakllar haqidagi fan, ilmiy qilib aytadigan bolsak, matematika - sonli munosabatlar va fazoviy shakllar haqidagi fan. Matematika shartli ravishda elementar matematika (arifmetika, algebra, geometra, trigonometriya), oliy matematika va amaliy matematikaga bo’linadi.

Maktab o’quvchisi oladigan ma'lumot va malakalar matematikaning alifbosi, xolos. Biroq makatabda olingan matematik bilimlar -arifmetika,geometriya va algebra orqali qudratli va qiziqarli matematika fanining ulkan, deyarli ko’z ilg’amas sohalari sari boriladi.

3. Uy topshirig’ sifatida birta guruhga mumtazam ko’pyoqlilar berilgan, birta guruhga aylanish jismlari.

1- guruh mumtazam ko’pyoqlilar, tetraedr, gektaedr, oktaedr, ikosaedr, dodekaedr haqida ma'lumot beradi.

Pifagorchilar o’zlarining falsafasida "Dunyoning asosini sonlar tashkil qiadi" deb hisoblashgan va o’zlarining bu nazariyasida muntazam katta e'tibor berishar edi. Bunga sabab o’sha davrda muntazam ko’pyoqlarning beshtagina turining mavjudligi va ularning yoqlar va qirralari hamda uchlarining soni turlicha ekani ham edi. Qadimgi faylasuflar borliqning asosini uning to’rtta elementi-suv, havo, yer va o’t tashkil qiladi deb hisoblashgan. O’shlardan biri, idialist Platon ko’pyoqlarning matematik nazariyasiga hech narsa qo’shmasdan suv, yer, havo va o’tning atomlarini mos ravishda tetraedr, kub, oktaedr va ikosaedrga o’xshatdi. Butun borliqning atomini esa "dodekaedrga o’xshaydi", -dedi. Ko’pyolarning "Kosmik figura", "Ideal figuralar" yoki "Platon jismlari" deb atalishi ana shu qadimgi an'anadan qolgan.

2-guruh aylanish jisimlari haqida ma'lumot beradi. Piramida yordamida harakatlanuvchi aylanish jismini yasash mumkin.

4. Xotira mashqida bir guruh 7 ta ikki xonlai sonlarni aytadi, 2-guruh uni xotirasida saqab aytishi kerak bo’ladi.

1-guruh: 17, 25, 34, 45, 54, 63, 33

2-guruh: 19, 26, 33, 40, 47, 56, 96

5. Tafakkur gulshani.

Matematika tafakkur gulshani. Bilimdonlik o’yinlarida eng qiziqarli va ommalashgan krossvordir. Qomusiy lug’atda ta'riflanishicha uning atamasi inglizcha "kross" kesishgan, "vord" сhiziqlar degan ma'noni bildiradi.

Savollar. _Y

Usbotni talab qilmaydigan matematik jumlani top? 2.saanoq boshidan songacha bo" Igan masofa? 3 Nomo’lum son qatnashadigan tekislik? 4. Isbotni talab qiladigan matematik jumla? 5.Geometrik shakl? 6. /Aylana markazidan ixtiyoriy nuqtasiga masofa? 7. Noldan kichik son? 0

6. Bu shartda krossvord o’rniga quyidagilarni ham tavsiya qilinadi. Quyidagi ismlar harflarning o’rinlari almashtirib, matematika bilan bog’liq atamalar hosil qilgan:

savollar javoblar

Shoira ishora

Sobit isbot

Zafar faraz

Munira urinma

Iroda doira

Munis minus

Sohib hisob

quyida berilgan ismlarni harflarga xoxlagan biror harfmgizni qo’shib, ularning o’rnini almashtiring, natijada matematika bilan bog’liq atamalar hosil bo’lsin.

Savollar javoblar

Madina mediana

Sadir radius

Po’lat to’plam

Qodir miqdor

Ramiz prizma

Omon tomon

6 shart "Oltin meros" - buyuk matematiklar hayotidan qisqacha gapirib beradi. Al-Xorazmiy, Beruniy, Ulug^bek, Abu-Ali-ibn Sino, Umar Xayomn,Ali Qushchi, Nasriddin Tusuy, Jamshid koshiy kabi buyuk matematiklar nomi yozilgan savoldan birtasini oldilar va shu allomalarni hayotni va ijodiy faoliyati haqida gapiradilar

7 shart. Bilimdonlik sinovi bolib, kartochkalarda savollar yozilgan bo’ladi. Savollarga navbatma-navbat har bir guruh javob beradi. Oxirida har bir guruh to’plagan ballar e'lon qilinib, yakunlanadi g’oliblar rag’batlantiriladi.

"Ajoyib sonlar olamiga sayohat" nomli tadbir yo’nalishi

5-sinf o’quvchilari bilan natural sonlar bo’lishini tugatgandan keyin mazkur mavzu asosida sinfdan tashqari tabir o’tkazish mumkin 1-B: Keldim gulistonimga Ey, raqamlar

Keldim men gul quchog’inga Ey,fanlarning a'losi 2.B: Ko’rdimu, jamolingni Gangitdi, meni bu bog’ Iks-u igriklaring Tabassum qildi shu chog’

1.B: Aziz o’quvchilar. Bugun biz matematikaning naqadar mafitunkor ekanligini uning go’zal yechimga ega bo’lgan masalalari xususida gaplashamiz.

2.B: 1-asrda yashagan Gezinski quydagi so’zlarni aytgan edi: "Ajoyib sonlar chiroylidir ma'lumki chiroyli narsalar oz uchraydi". 1 .Boshlovchi:

Ajoyib sonlar olamiga sayohatimiz 3 qismdan iborat. 1 .Sonlar tilga kirganda. 2.Ajoyib tengliklarni bilasizmi? 3.Savol-javob.

1-qism: Sonlar tilga kirganda

2-Boshlovchi:

Bir kuni sanoq sonlar

Xuddi tirik insonlar

Kabi suhbat qurishdi

Tizilishib turishdi

Birinchi gapirdi bir

So’ng so’z berdi birma-bir

Besh, o’n, yigirma hatto

Qo’shilshdi ming bobo

Rosa qizidi gurum

Marhamat o’qib ko’ring

1

Bir degan sanoq sonman

Sanash uchun osonman

Bitta yurak,bitta bosh

Bitta oy-u, bir quyosh

Ona - Vatan - yagona

Yer shari ham bir dona

O’zim-ku, hali yoshman,

Barcha sonlarga boshman,

Yozish uchun o’ng’ayman

Qoziqchaga o’xshayman.

2

Ikki degan nomim bor

Ikki birdan men tayyor

Ikki qo'1, ikki oyoq

Ikki ko’z, ikki quloq

Ota-ona ikkijon

Ikkisam ham mehribon

Jufit bo’ladi ikki toq

Meni yaxshi bil, o’rtoq,

Nimaga o’xshaydi, xo’sh,

Xuddi ko’ldagi oqqush.

3

Uchta birman nomim-uch,

Birlashganda bo’lar kuch.

Qarang-uchta g’ldirak.

Velosipedga kerak

Uch og’ayni botirlar

Unga uchayotirlar

Uchga kirgan bo’taloq

Rosa otar shataloq.

Yozish qiyinmas uncha

Tishlangan ikki kulcha

4

Men to’rt degan raqamman

Ikkita ikkidan jamman

Bo’lsa ikki juft o’rtoq

To’rrta bo’lar o’sha choq

Otning bor to’rt oyog;i

Yaqin bo’lar uzog’i

Bir yilda to’rtta fasl

Bir-biridan asl

Yozishni mashq qil picha

Bir oyoqli norvoncha.

5

Besh degulik nomim bor

Raqmlar ichra ilg’or

Bir-bir qo’ shsa anchamn

Qo’ldagi besh panjaman

Besh olib o’qish - marra

Yulduzimiz besh qirra

Besh qifa bo’lsa o’rtoq,

Teng bolar yaqin-yiroq.

Yaxshi turish yozmoqqa

Sal o’ xshayman qarmoqqa.

6

Beshdan keyin oltiman

Raqamlarning oldiman

Ikki uchni qo’shsang bas,

Hech qachon esdan chiqmas

Ota-ona, to’rt bola

Bo’larkattaoila

Olti yoshing muborak

Sanash uchun men kerak.

Yozishni lozim bilmoq

Go’yoki oddiy ilmoq

7

Mening nomimdir yetti

Endi demanglar mitti.

Oltidan bitta ko’proq

Etti yulduzman to’pman

Yetti kun-hafta bo’lar

Haftalardan oy to’lar

Lozim meni bilishing

Yettiga tushar tishing

Chizganingga, kichik o’roq.

8

Beliga bog’la belbog

Sanamay demang sakkiz

Ikki to’rtni qo’shsangiz

Hosil bo’laman shu on

Yodda tuting har qachon

Men yettining akasi

Sanoq sonlar sarasi

Sakkizga yetsa yoshing

O’qiysan sinf oshib

Yozilishni bil ,qani

Tasawur qil pillani.

9

Men to’qqizman, to’qqizman.

Sonlar ichra yolg’izman

Sakkizdan bitta katta

Bilib qo’ying albatta

Uch joyga uch bo’lsa jam

Hosil bo’laman shu dam

Kim kirsa to’qqiz yoshga

Aqli to’ladi boshga

Yozishni o’rgan asta !

Ilmoq man dumi pastga .

10

Biling o’n degan sonmah

Men ko’pman o’nta jonman

Ikki qo’lda bor panja

Qancha bo’lsa men shuncha

Bilish qiyin emas hech

Qo’shilsa bas ikki besh

Yozilishimjudajo’r

Biru-nol boladi o’n

20

Derlar meni yigirma

Tag’in tanimay yurma

Ikki o’nni qo’shganda

Paydo bo’laman shunda

Yigirma yosh bo’lar zo’r

Ikkining yoniga nol.

Yigirmada, bilib ol!

30

Meni deydilar o’ttiz

Yaxshi biling o’g’il-qiz

O’n bo’lsa gar uch joyda

O’ sha yerda men paydo

Esda saqlash judajo’n

Bir oy bo’lar o’ttiz kun

Uch yoniga nol qo’ysang

O’ttiz bo’laman, bilsang

40

Topishaylik nomim qirq

Ishonmasang sanab chiq

To’rt joyga o’ndan tamom

Ancha katta raqamman.

Ertaklarda bo’lar so’z

Qirq kechayu, qirq kunduz

Qirqchillama qirq yoshda

El-yurt tashvishi bo’yida

Tanishib bo’ldikmi soz

To’rt yoniga nolni yoz

50

Meni ellikka deydilar

Feli kenglik deydilar

Yuzning rosa yarmiman

Ellik yosh yarim asr

Ellik yosh juda katta

El ishi uchun xizmatda

Yozishni bildingmi xo’sh

Besh yoniga nolni xo’sh

60 Oldmish degan nomim bor

Raqamar ichra nomdor

Oltita o’n bo’lsam jam

Tayor bo’laman men ham Y

axshi bilishchun bizni

Qo’shing ikki o’ttizni

Ko’rsang oltmish yoshli chol

Bobo deign bemalol

Oltining yonida nol

Oltmish bo’lar, ogoh bo'1.

70

Tonib ol, nomim- yetmish

Dovruglm juda ketmish

Yetita o’n bo’laman

Ulug’ yoshgato’laman

Kim ko’rsa yetmish bahor

Bilki uning baxti bor

Ko’rsang yetmish yosh bobo

Ta'zim qilgin doimo

Osondir meni bilish

Yeti nol nom, bu yetnish

80

Men sakson degan sonman

Juda bbobo kalonman

Sakkizta o’n o’g’lim bor

Soch-soqolim oppoq qor

Ikki qirqni ko’rganman

Dunyo kezib yurganman

Duch kelganda sakson yosh

Hurmat bilan egin bosh

Meni yozish op-oson

Sakkiz bilan nol-sakson.

90

To’qson deydilar meni

Ko’p son deydilar meni

Behisob o’g’l-qizim

Bordir o’nta to’qizim

Ko’p mo’jizali raqamman

Yuzdan ozgina kamman

Ulug’man xullas kalom

Ko’rgan deydi assalom

To’qizu nol to’qsonman

Juda tabarruk sonman.

100

Bilib ol, ey qora ko’z

Ro’parangda menman-yuz

Sonlar ichra ko’p yirik

Oo’nta o’n, ikki elik

Kimning yoshi bolsa yuz

Doim unda yorug’ yuz

Yuz yosh-bir asr demak

Katta baxt yuzga kirmak

Yozishni mashq qil biroz

Biru, ikki nol xolos.

1000

Ming degan yirik sonman

O’nta yuzman serjonman

Minglikarning boshiman

O’n minglarning yoshiman

Yuzta ming bo’lar yuzming

Ko’p qadim tarixga teng

Keyin bo’laman million

Cheksizdir olam va son

Bilib olgin, iltimos

Birga uch nol qo’shsang bas.

Suhbat ham xullas kalom

Hozircha bo’ldi tamom

Ammo sonlar cheksizdir

Olam kabi tengsizdir

Ko’kga yulduzlarga boq

Koinotga ko’p junboq

Topayin desang javob

Kerakdir ilmu hisob

Dunyoda ulug’ inson

Xizmatdadir sanoq son.

2-qism: Ajoyib tengliklarni bilasizmi?

Pifagor o’zining shogirdlari bilan o’tkaziladigan uchrashuvlarning

birida "Har qanday sonning o’ziga yarasha ajoyibligi bor" deb aytgan

ekan. Uning shogirdlaridan biri: "Bo’ lmasa,aytingchi 17 tub soning

qanday ajoyibligi bor?"

deb so’raganda Pifagor: "17 juda ham ajoyib sondir. U 2 ta

kvadratlarning va 2 ta 4-darajaning yig’indisidan iborat.

17=P + 4²

17=l⁴+2⁴

17 dan oldin va 17 keyin kelgan 16 va 18 sonlari ham ajoyib

xossalarga ega.

Yuzi 16 teng kvadratnng peremrtri ham 16ga teng.

P =4+4+4+4=16

S=4²=16(kv.b)

Perimetiri va yuzi 18 kv birlikka teng bo’lgan to’g’ri to’rtburchak mavjuddir.

S =6 x 3=18

P=2x6+2x3=18

Pifagor sonlari:

3²+4²=5²

12²+5²=13²

15²+8²=17²

20²+21²=29²

40²+9²=41²

35²+12²=37²

Ajoyib tengliklar:

10²+ll²+12²=365

13²+14²=365 3³+4³+5³=6³

l³+5³+3³=153

3³+7³+l³=371

4³+0³+7³=407

2¹+4²+2³+7⁴=2427 Bunday tengliklarni yana

1¹ +3²+0³+6⁴=1306 davom etirrish mumkin

3-shart

1-Savol: Shunday natural sonlar mavjudki, ularning yig’indi va

ko’paytmaga raqamlarning joylashishi bilan farq qilsin

9+9=18 9-9=81

24+3=27 24-3=81

47+2=49 47-2=94

2-savol: Shunday 2 xonali sonlar juftligi tuzinki, ularning raqamlari o’rnini almashtirilsa to’g’ri tenglik hosil bo’lsin

12-42=21-24 24-63=42-36

12-63=21-36 24-84=42-48

12-84=21-48 26-93=62-39

13-62=31-26 36-84=63-48

23-96=32-69 46-96=64-69

3-savol: 1001 qanday xossaga ega:

1001=71113

3ta ketma-ket tub sonlar ko’paytmasiga teng

4 savol: 10001 qanday xossaga ega:

10001 fokus uchun yaroqli son bo’lib 10001=137-73

5 savol: Qanday sonlarning o’zidan boshqa bo’livchilari yig’ndisini va ko’paytmasi shu sonning o’ziga teng

Javob: 1+2+3=1-2-3

28 ning boluvchilari

1; 2; 4; 7; 14; 28;

6 savol: Shunday 2 xonali sonni autinki uni 2 ga bo’lganda qoldiqga 1, 2 ga bo’lganda qoldiqga 2,4 ga bo’lganda qoldiqga 3, 5 ga

bo’lganda qoldiqga 4 qolsin

Javob:59

7 savol: 1000 sonning bo’luvchilari nechta?

1000=2³-5³

T=(3+l)(3+1) Javob: 1000 sonning boluvchilari 16 ta

Ilimli bo’lish ham cmasdir oson,

G^ayrat qil, ilm ol, hozir bor imkon

Har bir daqiqaning qadrini angla

Muallim o’gitin qoldirmay tingla!

1. Bizning maqsad:

Vatan, millat, xalqqa munosib,

Biz fidoiy inson bo’lamiz

Ilm olib kclajakda biz

"Al - Xorazmiy" dek buyuk inson bo’lamiz.

2. Xalqimizning faxridir

Necha buyuk siymolar

Al - Xorazimiy, Farobiy, Beruniy, Ibn Sinolar

Ming yil awal ham, mashhur bo’lgan bizning bobolar

Har xil ilmda tengsiz, nom qozongan daholar.

Bizdek yosh avlodiga,

Sinchkov boqar bobolar

I Iar odimni kuzatib

Ishlarimiz baholar.

4. Qoloqni kechirishmas,
Qilmang derlar xatolar.
Kashfiyotlar qilsangiz
Shunda olam tan olar _r

I Iamma: Bunda bizga ulug bobokalonlarimiz ruhi madadkor bo'lsin!

7. Qunt bilan o’rganib, bu buyuk fanni

Shon-shuxratga o’rang, ona vatanni

Donolar donosi bo’lgay agar kim Fanga bag’ishlasa, jon birla tanni

Hamma: Barcha bilimimiz 0"zbekiston

Ravnaqiga xizmat qilishini istaymiz!

1. Bu hayotning ziynati

Bahru-bashorat assalom,

San'ati so’z naqshi bu

Ahliga ne'mat assalom,

Xalqaro joriy etilmish

Xush ibora assalom.

3. Assalom mehribon aziz ustozlar,

Ey inson ruhining injinerlari

Salom deydi sizga kichik shogirdlar

Salom mehribonlar, salom assalom

4. Assalom domlalar azizdo’stlarim

Tengsiz bir ijoddan tuzdik guldasta

Xorazmiy bobom desam toshar hislarim

Qalbimiz qalblarga bo’lar payvasta

5. Bizning guruh:"Al-jabr"

6. Bizning shior:

Kuch bilim va tafakurda,

Uni egallash o’z qo’limizda!

7. Bizning maqsad:

Mustaqil ona yurtimizning alomalarini behad hurrqat qilib, ularning boy ilm xazinalarini o’rganishdir.

1. Ilmu urfon, madaniyat, buyuklik o’lmas,

Allomalar yoqib ketgan mash'ala so’nmas,

2. Bu mash'alning yogMulari o’zgacha bugun,

Mustaqillik sharofati berdi chin mazmun.

3. Allomalar ruhlarini yodga olaylik

Tafakkurlar xazinasin dilga solaylik.

4. Al-Xorazmiy matematik, astronom bolgan

Bashar fani xazinasin durlarga ko’mgan.

5. O’nlik hisob amalini qo’llovchi bo’ldi.

Buyuk-buyuk fanlar sari yo’llovchi bo’ldi

6. Ovropada Al-Xorazmiy ilmi tarqaldi

"Al-jabr" degan ulug’ bilimi tarqaldi.

7. "Zij" asari Ovropayu, Osiyo uchun

Yo’llar ochdi ilmu nujum ziyosi uchun

1. Bag’doddagi "Bayt ul-hikma"ilmiy markazi

Ilmu fanlar bulog’ining billur chashmasi

2. Abu Manzur, Al-Farg’oniy, Al Marvariylar,

Marvarudiy, Abul-Abbos, Al Javhariylar.

3. Abu Mattar, ibn Ishoq, ibn Luqmonlar,

Ilmu nujum sohasida edi daholar.

4. Xorazmiyning o’n asari bizgacha kelgan ayrish" "Hind hisobi", "Al-jabr" degan. 5. "Zij" kitobi, "Asturlab" va "Kitob-at-tarix".

Qolgan 10 ta kitobni yo’qotgan tarix.

6. Bu asarlar asos bo’ldi, ko’p yangi fanga

Allomaning ulug’ nomi shondir Vatanga

7. Al -jabr va algebradan matematika,

Rivojlandilandi, algoritm, arifmetika

1. E.H.M lar, kompyutr va kiberniteka,

Sirlarini ochib berdi keng gallaktika.

2. "Al-jabr" val muqobala" Bu so’zlar o’rta asr sharqning buyuk olimi Muhammad ibn Musa al-Xorazmiyning" "Al-jabr val Muqobala amallari haqida qisqacha kitobi" nomini risolasidan olingan. 3. Hozir biz ishlatadigan "Algebra" termini "Al-jabr" ning o’zgargan formasi.

4. "Al-jabr" — algebraik amal bo’lib, tenglamani sodda ko’ rinishga keltirishda, ya'ni tenglamaning har ikki qismidagi hadlarni qarama-qarshi ishorali hadlarga almashtirishda ishlatiladi. 5. Biz buni quyidagicha tushunamiz:

Tenglamaning bir qismidagi had ishorasini almashtirgan holda

ikkinchi qismiga o’tkazish mumkin.

6. "Al-muqobala" yoki "qarama-qarshi qo’yish" ham algebraik amal

bo’lib, tenglamaning ikkala qismidagi bir xil ishorali hadlarni tashlab

yuborishni bildiradi.

7. Bu qoidani shunday tushunish kerak:

Tenglamani yechayotganda o’xshash hadlar ixchamlanadi.

1. "Al-jabr" siz do’stlar izlamang chora

Uningsiz hal bo’lmas, tenglama oson,

Qoyilmiz bobomiz, sizga qoyilmiz,

Bizlar qoyilmiz, tikilgan hamon.

2. Dunyoni lol etgan sharq allomasi

Zakovat dahosi Al-Xorazmiyga

Tahsinlar ayturmiz, birinchi bo’lib,

Asos solgandirsiz, Algoritmga.

2. Matematika hayot ehtiyoji sifatida, matematikaning kundalik turmushimizdagi roli to’g’risida gapiriladi. Matematika g’oyat buyuk fan Unda mo’jiza butun bir olam Biz uning sirlarin egalasak Kelajakda bo’lamiz yetuk bir odam.

Matematika fanlar sultoni

Ximiya, fizika, unga egizak

Al-Xorazmiy, Beruniylar hissasi _v

Fanlarning ko’ksiga qo’yilgan bezak.

Matematika fan sifatida hech qachon bir yerda to"xtab qolgan emas. Hayot, tajriba, rivojlanayotgan texnika va boshqa fanlar uning oldida tobora oldiga yangi vazifalar qo’ymoqda. Ularni yechish uchun eski bilimlar kamlik qiladi, shuning uchun matematik olimlar yangi usullarni kashf etishlari, yangi nazariyalarni yaratishlariga to’g’ri keladi. Hozirgi vaqtda esa ko’plab goyat murakkab matematik hisoblarni inson o’rniga mashinalar bajarmoqda. Matematika ob-havoni oldindan aytib berish, ko’priklarning texnik imkoniyatlarini, binolarning gumbazlarini, yo’ldoshlarning orbitalarini hisoblab chiqishga yordam beradi.

Endi matematikada oddiygina ta'rif beradigan bo’lsak

matematika - raqamlar va shakllar haqidagi fan, ilmiy qilib aytadigan bolsak, matematika - sonli munosabatlar va fazoviy shakllar haqidagi fan. Matematika shartli ravishda elementar matematika (arifmetika, algebra, geometra, trigonometriya), oliy matematika va amaliy matematikaga bo’linadi.

Maktab o’quvchisi oladigan ma'lumot va malakalar matematikaning alifbosi, xolos. Biroq makatabda olingan matematik bilimlar -arifmetika,geometriya va algebra orqali qudratli va qiziqarli matematika fanining ulkan, deyarli ko’z ilg’amas sohalari sari boriladi