ТІЗБЕКТЕЛГЕН САБА?ТАР ТОПТАМАСЫ
Аманжолова Р.?
(№42 орта мектеп»КММ м??алімі,Петропавл ?.)
Ба?дарламаны? негізгі міндеті - ?аза?станды? м??алімдерге педагогикалы? т?жірибелерін жетілдіру мен ба?алау?а к?мектесу. Сонды?тан о?ыту мен о?уды? ?азіргі заман?ы ?дістері м??алімні? к?нделікті т?жірибесі ж?не к?сіби м?нм?тінмен ?зара байланыста ?арастырылады. Ба?дарламаны? негізгі ?а?идаты т?жірибелік ?ызметті на?ты ?ылыми зерттеулерді? д?лелденген н?тижелерімен кіріктірілу болып табылады.[1.12б]
Білім ?дерісіні? н?тижелі болуы м??алімдерді? о?ушы ?здігінен ме?геріп,таныта білген білім-да?дылары мен амал,к?з?арастарын зейін ?ойып,зерделей білген білім модельдері аясында ?ана ж?зеге асырылады. .[1.35б]
Курсты? бірінші « Бетпе - бет »кезе?інде біз о?ушыларды ?алай о?у керек екендігі бойынша теориялы? білім ал?ан едім, енді мектептегі т?жірибемнен ?ту барысында осы курстан ал?ан білімдерімді к?рсетуге тырыстым.
О?ушылар арасында?ы ынтыма?тасты? пен бірлестік ?асиеттерін ?алыптастыру барысында бірінші саба?тан со??ы саба??а дейін «Ж?ректен ж?рекке», «Са?ат тілімен достар», «Атом» мен «Молекула», «Мен кіммін» атты тренингтері ар?ылы ж?не г?л шо?ы мен т?рлі т?сті шарлар,кесілген открытка суреттері ар?ылы топ?а б?ліп отырдым. Осы с?ттен балаларды? саба??а деген ?ызы?ушылы?ы к?ріне бастады.
Саба?ты? та?ырыптарына ?атысты мазм?ндарын ашатын тапсырмалар дайындадым. Олар: м?тінді м?нерлеп о?у, с?здік ар?ылы аудару, та?ырып?а байланысты постерлер,коллаждар, кластер, пікірталастар мен диалогтар, шы?армашылы? ж?мыстары. Балалар та?ырыптар?а берілген жа?а с?здер мен с?з тіркестеріне байланысты постер, коллаж жаса?ан кезде ?иыншылы?тар?а кезікті. Мысалы, о?ушылар «постер», «коллаж» деген с?зді? ма?ынасы мен оны ?алай ?олдану керектігін т?сінбеді,постерді? пайдасы мен тиімділігіне м?н бермегендері деп ойладым. Біра?, мен бірінші бетпе-бет кезінде постер, диаграмма жасауды? саба? барысында ?андай тиімді екендігін тере? т?сіндім ж?не оны? саба? барысында?ы орны ?те зор, ?йткені постер ар?ылы жасал?ан ж?мысты ?ор?ау барысында сыныпта?ы т?йы? балалар ашылып, с?йлеу м?дениеті ?алыптасады. Осы?ан байланысты ?ол жеткізген жетістіктерімді атап ?ткім келіп отыр, тобымда?ы А,В де?гейлі о?ушыларымны? ?лгерімдері жа?сы бол?анды?тан, ?андай тапсырмаларды берсе? де ал?а алып кетеді. Постер жаса?ан кезде атал?ан о?ушылар тапсырманы? мазм?нын ашу барысында тез т?сінік бере отырып, С де?гейлі о?ушыларына к?мек к?рсетіп, ?олдайды.
Мектептегі т?жірибеде ?зімні? алдыма ?ой?ан ма?саттарым: жеті модульді ?р саба?ыма кіріктіру, ойлау, с?йлеу, есте са?тау, шы?армашылы? ?абілеттерін, тіл байлы?тарын дамыту. Саба?ымда мынадай ж?мыс т?рлері топты? ж?мыс, ?зіндік ж?мыс, соны? ішінде де?гейлік тапсырмалар, шы?армашылы? ж?мыстары,диалогтік о?ыту,ойлану,ж?пты? ж?мыстар болды. Саба?тарымда о?ыту мен о?уда?ы жа?а т?сілдерді кіріктіруге, ?алай о?ыту керек идеяларын т?сінуде ма?сат ?ойдым. Саба?ты ?ткізбес б?рын ма?саты д?рыс, на?ты ?ойыл?ан саба? жоспарын ??рып алу керек болды. Саба? жоспары – м??алімні? саба? берудегі негізгі ?аруы. Жоспарлан?ан саба? сыныпта ынтыма?тасты? ?арым-?атынасты ?алыптастыра отырып, ж?йелі саба? беруіне, н?тижесінде ?з ма?сатына жету.
. Атал?ан модульдерге с?йене отырып, орта мерзімді саба? жоспарында?ы екінші саба?ым « Мен ата-анама к?мектесемін» модулі бойынша лексикалы? та?ырып «Мені? ?уес ісім», оны? ішінде «Мен кесте тігемін» м?тінімен ж?мыс жасау, салалас ??рмалас с?йлем бойынша тапсырмалар орындай білу та?ырыбына то?тал?ым келіп отыр, ?йткені б?л саба?та о?ушылар ?ткен саба??а ?ара?анда белсенділіктері артып, шы?армашылы? ж?мыс істей алу де?гейі біршама жо?ары болды. О?ан негіз бол?ан диалогтік о?ыту т?сілі, а?паратты?–коммуникациялы? технологияны ?олдану, топты? ж?мыс, де?гейлік тапсырмалар, топтау, ойлану, ж?пта тал?ылау, постер жасау. Саба?ты? кезе?дері бір - бірімен байланысуына, ж?йелі ?йымдастырылуына к??іл б?лдім. Осыны? н?тижесінде саба?ым ?ызы?ты ж?не ?серлі ?тті деп ойлаймын.
Саба?ты бастамас б?рын сыныпта жа?сы ынтыма?тасты? атмосфера ?алыптастыру ?шін о?ушылармен психологиялы? «Са?ат тілі» тренингін ?ткіздім. О?ушылар «Са?ат тілі» деген ?а?аз?а достарыны? есімдерін толы?тырды. Орта?а шы?ып,са?ат тіліне жаз?ан балаларды? есімі бойынша, бір-біріне жылы лебіздерін білдірді. Сонан со?, о?ушылар?а кесілген открытка таратып, оны д?рыс жинау ар?ылы ?ш топ?а б?лдім . Содан кейін ?й тапсырмасын тексеремін. Алдын-ала ?й тапсырмасына берілген «Мені? ?уес ісім» та?ырыбына эссені тексеру барысында, о?ушылар дайындап келген ж?мыстарын топ ішінде о?ып талдап, е? жа?сы дегенін м??алім алдында о?ыды. Осындай т?сілді? ар?асында о?ушылар сыни т?р?ыдан ойланады.Е? жа?сысын та?дап о?у барысында, о?ушылар бір-бірін ба?алап, формативтік ба?а шы?арады. ?й тапсырмасын тексеріп бол?асын ,ба?аны т?сті стикерлерге жазып, топ бір-біріне сыйлайды.
Жа?а саба?ты бастамас б?рын о?ушылар?а ба?алау пара?ын таратып беріп, критерийлерін айтып таныстырып, т?сіндірдім.
Мерсер мен Литлтон (2007) ?з е?бектерінде диалог – саба?та о?ушыларды? ?ызы?ушылын арттырумен ?атар оларды? білім де?гейіні? ?суіне ?лес ?осатынын атап к?рсетеді. Ал Выготский о?ыту моделі о?ушы диалог ??ру н?тижесінде білім алады деп жорамалдайды. [1.39б] Сонды?тан о?ушыны? білім де?гейін дамыту?а ?леуметтік ?олдау к?рсетуде м??алімні?, я?ни мені? р?лім ерекше. О?ушыларды? к?бірек білетін бас?а адамдармен, ?рине, б?л р?лдерде сыныптастары да болуы м?мкін, диалог ж?ргізу м?мк?ндігі бол?ан жа?дайда, о?ыту же?іл болма?.. Саба?ты? негізгі б?лімінде та?ырыпты? мазм?нын ашуда «Блум» т?ймеда?ыны? с?ра?тарын ?олдандым. Сонымен бірге та?тада саба? та?ырыбына байланысты с?здік минимум к?рсетілді. ?р топты? білім де?гейін тексеру барысында ?ш топ?а белгілі д?режедегі тапсырмалар берілді:
О?ушылар бас?а топтарды? жауаптарын ты?дай отырып, «Ба?даршам» ?дісі бойынша сары (3), жасыл (4), ?ызыл (5) ба?аларын берді.
Осыдан кейін та?ырып мазм?нына байланысты топтар?а постер,коллаж жасау тапсырмалары берілді. Постер,коллаж жасап, м?тінні? та?ырыбын аша отырып, ?ор?а?ан кезде диалог?а т?седі
Диалог барысында о?ушылар (сонымен ?атар оларды? м??алімдері де) келісілген н?тижеге жету ?шін к?ш-жігерін ж?мсайтын ж?не Мерсер (2000)сипатта?андай,білімді бірлесіп алуда немесе «пікір алмасу» барысында те? ???ылы серіктестер болып табылады. Пікір алмасу о?ушылармен диалог ??ру ар?ылы іске асады,дегенмен оны о?ушылар бірлескен зерттеулер барысында да аны?тай алады.[1.40б] Осы кездеп бастап о?ушылар арасында диалог ар?ылы сыни т?р?ыдан ойлауды дамыту ж?ргізіледі. ?ор?аудан кейін ?р топ ?здеріні? тиісті ба?аларын ?ойды.Топты? ж?мыс кезінде о?ушыларды? арасында сыйласты?, жауапкершілік, досты? ?арым –?атынас орнады.Жалпы о?ушыларды? та?ырыпты т?сінгені ма?ан ?нады. Шы?армашылы? тапсырмалар ар?ылы о?ушыларды логикалы? ойлау?а м?мкіндік бердім.О?ытуды сыни т?р?ыдан ойлап ?йретуді? ма?саты не о?ып білгенін жина?тау болып табылады. О?ушыларды? о?у?а деген к?з?арастарында ?згерістер пайда болды, білім алуда, ?й тапсырмасын орындауда жауапкершіліктері артты.
О?ушыларды? ?ызы?ушылы?тарын арттыру ?шін интербелсенді та?тада суреттерді пайдалана отырып, саба?та жа?а с?здерді ме?гертуде о?ушылар ауызша с?з тіркесін ж?не с?йлемдер ??растырды. Саба? барысында жа?а с?здерді ме?герту ар?ылы оларды? т?сіну д?режелерін аны?тауыма к?мегін тигізеді ж?не с?здік ?орлары молая т?седі. Сонымен ?атар о?ушылар м?тінге жоспар ??растырып, сол жоспар ар?ылы ?з с?здерімен мазм?ндау ар?ылы, пікірталас ??рады.
«Талантты ж?не дарынды балаларды о?ыту» модулі бойынша ?ш бала?а ба?ылау жасадым. Топпен ж?мыс барысында АВС ба?ыладым.А– ?абілетті о?ушы, жылдам ж?мыс істейді,есте са?тау ?абілеті жа?сы. Ж?мыс барысында ?з тобы ?шін жанашырлы? білдіріп, сыныптастарына к?мек к?рсеткісі келіп отырады. В о?ушы ж?мыс істеуге ?абілеті бар, тапсырманы баяу орындайды, біра? ?здігімен ?олын к?термейді. Тапсырма орындау барысында жауабыны? д?рыс немесе б?рысты?ына ?арамастан жауабын бере салады. С о?ушы – ?абілеті т?мен, біра? ?з ж?мысына пысы?. ?й тапсырмасын к?біне орындамай келеді.Себебін де т?сіндіре алмайды. Сыныпта саба??а белсене ?атысады, ?иын тапсырмалар орында?ан кезде же?іл жолдарын іздеп, к?шіріп ал?ысы келеді. Мен осы ?ш о?ушыны бір топ?а біріктіріп, ба?ылауж?ргіздім ж?не т?мендегі жа?дай?а назар аудардым. А де?гейлі о?ушыма топта ж?мыс істеген ?те ?найды, оны? бірден-бір себебі жо?арыда?ы ерекшелігіне байланысты, сонымен ол бірден берген тапсырманы тез орындайды да топта?ы жолдасына к?мектесіп отырады. В де?гейлі о?ушым бірден ж?мыс?а кіріскенімен тапсырманы баяу, біра? м??ият орындау?а тырысады ж?не ж?мыс барысында ?з ойын жеткізе алады, келесі тапсырма?а ??лшыныспен ж?не сенімділікпен орындай білді. ?шінші о?ушыма топта ж?мыс істеген ?нады, сонды?тан ?зін жайлы сезініп, тапсырманы м??ият орындау?а тырысып ба?ты, алайда мен м?ны істей алмаймын деген сенімсіздігі бар. Келесі саба?тарда б?л о?ушылармен ?рі ?арай ж?мысымды жал?астырамын деген ойдамын.Саба? бойы о?ушылар топта?ы о?ушыларды ба?алап отырды.
Грамматикалы? тапсырмаларды орындауда да о?ушылар белсенділік танытты.Топ бойынша тапсырмалар берілді:салалас ??рмалас с?йлемдерді? жасалу жолдарын ?айталай отырып,с?йлемдер ??растыру,жал?аулы?тарын,т?рлерін ажырата білу,с?йлемдерді толы?тыру тапсырмалары бойынша ж?мыс істеді.
Сыни т?р?ыдан ойлану?а берілген «Елестету к?рінісі» тапсырмасы бойынша о?ушылар м?тінні? м?нін к?з алдарына елестетіп, алдарында?ы ватман?а суреттерін салады. Суреттерді та?та?а іліп,келесі топ оны? мазм?нын ашты. О?ушылар мазм?нын ашуда ?инал?анда, топ м?шелері олар?а к?мекші с?ра?тар ?ойып отырды.Б?л тапсырманы о?ушылар ?ызы?ушылы?пен орындады деп айту?а болады. Сонымен бірге «?атені тап» о?ыта ?йрету ойынын ойнады. Б?л ж?пты? ж?мыс болды. Ж?п м?шелері алдарына таратыл?ан суреттер бойынша саба? та?ырыбына байланысты топтастыру ??рады. Оны ??ра отыра ?дейі 1-2 ?ате жібереді. Осы ?ателерді келесі топ м?шелері табу керек. Осындай ?рт?рлі тапсырмалар логикалы? ойлау ар?ылы о?у ?дерісінде табысты, тиімді болады
Александер\2011\ айт?андай , тек ?ана техникалы? т?сіл емес.Ба?алау – одан ар?ы о?у туралы шешімді ?абылдау ма?сатымен о?ытуды? н?тижелерін ж?йелі т?рде жина?тау?а ба?ыттал?ан ?ызметті белгілеу ?шін ?олданыл?ан термин. .[1.56б] О?ушыларымны? ?рбір жетістіктерін ?рдайым ?олдап отырдым, формативті т?рде ба?алап , саба? барысында?ы жетістіктерін мада?тап отырдым. Формативті ба?алауды о?ыту ?шін ба?алау ретінде ?олдануды? ?те ма?ызды екендігіне к?з жеткіздім. Кемшіліктеріне ?арамастан,о?ушыларды? ж?мыстарын ма?тап-мада?тап формативті ба?алап отырдым.Олар?а т?рткі с?ра?тар ?оя отырып, тере? ойланып жауап берулеріне , жан-жа?ты ізденулеріне ба?дар беріп отырдым. О?уды ба?алау ж?не о?ыту ?шін ба?алау – о?ытуды? барлы? жа?а т?сілдерімен ?зара ты?ыз байланысты. О?ушыны? орында?ан тапсырмасы , ?рбір ж?мысы орынды ба?алануы тиіс.
?р саба?та ба?алауды? ?р т?рлерін ?олданып, о?ушыларды? ?сыныстарын ескерсек , жетістіктерге жетуге болатынына сенемін.Сонды?тан о?ушыларды ?рдайым мада?тауымыз керек,?олданылатын ба?алау т?ріне ?арамастан о?ушыны? ж?мысына т?сініктеме берілу керек, о?ушылар?а ?здерін ба?алап, білімді ?алай жетілдіру керектігін о?ушылар?а ?йрету керекпін.Осы саба?тарымнан к?тілетін н?тиже: ынтыма?тасты? атмосфера ?алыптастырады ,о?ушыларды? ?ызы?ушылы?тарын арттырады,тап?ырлы?ы, белсенділігі артады,ойланып ?з ойын д?лелдей ж?йелі жеткізе алады,с?йлеу м?дениеті артады деп ойлаймын.Ба?дарламаны? модульдері бойынша о?ушылар саба??а ?ызы?ушылы?тары жо?арылап, саба??а деген белсенділіктері артты. О?ушыларды? ?здігінен ж?мыс істеу да?дылары ?алыптасты, сыни т?р?ыдан ойлау ?абілеттері арта т?сті.
Пайдаланыл?ан ?дебиет:
ü М??алімге арнал?ан н?с?аулы? , 2012 ж.