?мірбаяны
Ал?аш ауыл молдасынан о?ып, сауат ашады. О?-солын тани келе ?нер-білім ?уып, ?ызылжар, Омбы ?алаларына келеді. Омбыда?ы орыс мектебінде о?иды, ?ала ?нерпаздарымен араласып, домбыра, сырнай, скрипка аспаптарын тартуды ме?гереді, ?зіні? сезім-к?йін ?нге ?осу?а машы?танады, музыкалы? ?деби кештерге араласады. Бойында?ы ?нерін ж?рт алдында к?рсете бастайды.
?алада ?ткерген жылдарында Жаяу М?са сол кезді? саяси-?леуметтік ?мірін тере?ірек танып, ту?ан еліні? боданды?та?ы м?шкіл халіне ой зерделетіп, санасы толыс?ан ша?ында елге оралады. Ел ішіндегі ?леуметтік ?ділетсіздіктер мен сырт?ы ?ктемдікті жай ?ана ба?ылаушы болып ?ана ?алмайды, ?зіні? ?станымын тиісті жерінде ?нерімен де, іс-?рекетімен де к?рсетіп отырады. «А? сиса» сия?ты ?леуметтік те?сіздікті ?шкерелеген ?ндері ел ішіне тарай бастайды.
А?ыры Жаяу М?са?а «Патша саясатына наразы адам» деген айып та?ылып, Тобыл?а жер аударылады. Тобыл т?рмесінде ол генерал-губернатор?а хат жазып, ?скер ?атарына с?ранады. М?саны? ?тініші ?абылданады. Осылайша, оны? ?скер ?атарында?ы ?р ?иырды шарла?ан к?рделі ?мірі басталады. Тобыл, Орынбор, ?азан, Новгород, М?скеу, Владимир, Петербор ?алаларында, Полония, Литва жерінде болады.
Кейін ?о?ан ханды?ыны? саясатына ?арсы ж?мсал?ан полковник М.Черняевті? ?скеріні? ??рамында Алатау, ?улие-ата,Шымкент жоры?ына ?атысады. Осы жоры?та Ресей ?скеріні? зорлы?шыл ?рекеттерін к?зімен к?рген Жаяу М?са ?атты налиды, ?н-жырына ?осады.
Шы?армалары
Алыста ж?ріп, ту?ан жерін са?ынып «С?йіндік» ?нін шы?арады. «Тол?ау», «Арап ?ры?а», «Бозтор?ай», «Хаулау» ?ндеріне ?мірден к?рген сондай ?иынды? ?иянаттар ар?ау болады.
?мірді? к?п тау?ыметін бастан ?ткеріп, еліне орал?ан Жаяу М?са ?леуметтік-саяси те?сіздікке арнал?ан ?ндер шы?аруды одан ?рі жал?астырады. А?мола уезіне ?арасты ??лбай деген байды? немере ?ызы Сапармен к??іл жарастырып, ?рпа? ??рып, саясатшылы?пен айналысады.
Жаяу М?са ?аза?ты? ?н ?нерін мазм?н, т?р жа?ынан байытып, шы?армашылы? жа?алы?тар енгізіп, ?уен сазын жа?а биіктерге к?терген аса дарынды композитор. Ол ?з шы?армаларында ?аза?ты? м??ын м??дап, жо?ын жо?тап, ?з заманыны? арман-а?сарын ?нмен бедерлей білді. Оны? ?леуметтік к?з?арастары, азаматты? ?станымдары сол кезді? демократты?-а?артушылы? озы? идеяларымен астасып жатты.[1][2]
Жаяу М?са ?ндерін к?ні б?гінге дейін халы? с?йіп ты?дайды. Оны? алуан на?ысты ас?а? ?ндері ?аза?стан композиторларыны? к?птеген шы?армаларына ар?ау бол?ан. М?са ата?ты "А? сиса" ?нін шы?ар?ан:
А? сиса, ?ызыл сиса, сиса-сиса,
?алмайды кімдер жаяу зорлы? ?ылса.
Шорманны? М?стафасы атымды алып,
Атандым сол себепті "Жаяу М?са".
Жаныма бат?анды?тан ашынамын,
Мен неге жаяумын деп басыламын?
Малым жо? Шорман айдап алат??ын,
?ылы?ын М?стафаны? паш ?ыламын!
