Исемд?р доъя?ында
Баш?орт хал?ыны? матур исемд?ре бик к?п.Улар?ы? ??р бере?ене? м???н??е бар.Т?би??т к?ренешт?рен? б?йле исемд?р:Буранбай, Айсыуа?, ?ояш.Т?? атамаларынан я?ал?ан исемд?р :А?йегет, ?арас?с, А?сура.??емлек, с?ск? атамаларынан я?ал?ан исемд?р:Муйылбик?, Г?лшат,Г?лд?р.Ер-?ыу атамаларына б?йле исемд?р:Ир?ндек, Урал,Дим,И?елбай, Яйы?бай.Таш,т?рл? металл атамаларынан я?ал?ан исемд?р:Таштимер, Биктимер, Айбулат, Алтынбик?, Алмас,Ынйы?ай.Януар, ?ош-?орт атамаларынан я?ал?ан исемд?р:Ары?лан,?арлу?ас,?анду?ас.
Тарихи ш?хес, халы? батыр?ары исемд?рен м??гел?штереп ?ушыл?ан исемд?р:М?х?мм?т,??йш?,Х??ис?,Салауат,Юлай.
Г?л ???ен ??м г?л ???е мен?м я?ал?ан (Г?лн?зир?, Г?лъямал, Г?лбик? ?. б.) исемд?р?е б?г?нг? к?нд? бер?? ?? баш?орт ???е т?гел, ? фарсы ???е ик?н тип уйламай. Улар?ы т?п баш?орт исемл?рен?н айырыу м?мкин д? т?гел.??л?штерелг?н исемд?р т?рк?м?н? совет д??еренд? барлы??а килг?н исемд?р ?арай. Был т?р исемд?р?е? бер гилке?е Октябрь революция?ыны? кеше а?ына, тормош?а, социаль х?лен? индерг?н я?ылы?тар?ы ?? эсен? ала. Урта Азия халы?тарыны? исемд?ренд? Колх?зб?к, Советб?к, Совет, Совхоз, Женотдел тиг?н исемд?р бар-лыкка килг?н. Баш?орттар ?а был шау?ымдан ситт? ?алма?ан. Райфа (районный финансовый отдел), Райза (районный земельный отдел), Коммунар, Комунара исемд?ре ошо осор?а я?ал?ан. Революция юлбашсыларыны? исемд?ре, революция?а б?йле ва?и?алар атамалары кеше исемен? ?йл?н?. М??., Вил (Владимир Ильич Ленин). Вилена, Ленар (ленинская армия), Маркс, Ким (коммуниетический интернационал молодежи), Октябрина, Маш, Рифмир (революцион ны й мир), Марат, Клара, Фрунзе, Феликс ?. б.Бер т?рк?м исемд?р Б?й?к Ватан ?у?ышы осоронда барлы??а килде. М??., Анфиса, Флорида, Франгиза, Моряк, Майор. Эльза, Эльвира, Лариса, Лиза ?. б. ?у?ыштан ?у??ы исемд?р ара?ында б?т?нл?й м???н??е? исемд?р осратып була. М??., Рафинад, Винегрет, Лек, Академия, Юрис (юрист), Филиал, Эдик, Венерик ?.б
Баш?орт хал?ы элек-элект?н я?ы тыу?ан бала?а исем ?ушыу?а бик яуаплы ?ара?ан. Исем ?ушыу ?аил?не? ген? т?гел, ? бала й?ш?г?н т?б?кте? байрамына ?йл?нг?н.??р кем й?ш бала?а исем туйы мен?н ?отлап, б?л?кт?р алып килер бул?ан.? баланы? ата-?с??е ?уна?тар?а ?? б?л?кт?рен ??ерл?г?н.
Хал?ыбы??ы? б?й?к ша?иры М.К?римде? «О?он-о?а? бала са?» ???ренд? исем ?ушыу йола?ын к???теп кит?йек. «Б?пес тыу?ан йорт?а, уны? м?лк?тлеме, м?лк?т?е?ме булыуына ?арама?тан, икенсе к?нд? ?к ?ый а?ыла башлай.К?рше к?л?н, ту?ан-тыумаса,ду?-иш, таныш-белеш ?атындар, ти?д?ш ?хир?тт?р, бала ?с??ен? к?ст?н?с ташый. Бер????р - ?ы?ыу табала ?ойма?, икенсел?р – б?леш, ?с?нс?л?р- ?ы?тыбый, д?ртенсел?р- тултырыл?ан тауы?, бишенсел?р – ?атлама, алтынсылар – бауыр?а?, етенсел?р. та?ы ла ?лл? н?м?л?р, ?лл? н?м?л?р килтер?.??р кем х?лен?н килг?нс? л?, арты?ында тырыштыра, ??енд? булма?анды к?ршен?н ?теск? алып тора.Бына нинд?й ?ый?ар мен?н х?рм?тл?й??р я?ы тыу?ан баланы! Ирт?н?н киск? тиклем т?р??н самауыр т?шм?й.Т?р башында мамы? менд?р ??т?нд? кендек ?бейе ултыра, уны? эрг??енд? кем ти?еге?ме – мин.Бер а?на шулай ултырабы?.Хатта ашып та кит?.Был к?рк?м тормошто тик бер ген? н?м? бо?а.Ул да бул?а – б?пес мунса?ы».
К?п ата-?с? бала?а исемде алдан уйлап,ту?андары мн?н к???шл?шеп ?уша. Исем ?уш?анда уны? я??ырашына,м???н?ле булыуына, русса –баш?ортса ?йтелешен? и?тибар ит?л?р.Бала исемен ??мер буйы й?р?т?. Исем кешене? бер сифатына ?йл?н?.?ы??ар исемен? ?ара?анда, малай?ар?а исем ?ушыу?а ?ур яуаплылы? ята, с?нки улар?ы? исеме кил?с?кт? та?ы ла бер кешене? исемен? ?йл?н?.
Исемд?рене? т?рби??и м???н??е
Бала б?л?к?й??н ?? исемене? м???н??ен белеп, исемен яратып ????, унда ??ене? милл?тен? ?арата ?орурлы? уяна.??р кеше исемен ?орур й?р?т??н, бо?ма?ын ??г?ртм??ен, оялма?ын,с?нки атай-?с?й был исемде яратып, матур тел?кт?р мен?н ?уша.
Мостай К?римде? «Бе??е? ?й??? й?ме»повесында?ы ?ай?ы бер герой?ар?ы? исемд?ре? м???н??ен асы?лап ?т?м:
Якуп - 1)?аршылы? белдереусе,ти?к?ре;2)х?йл?к?р
Й?мил-1)матур;2)хол?ло
Ф?рит -1)ти?д?ш?ез,берз?нбер
Марат-1)совет д?уеренд? 1930 й. барлы??а килг?н исем
Тимерб?к-1)ны?, тимер ке?ек
Мансур-1)е?е?се
М?хмут-1)ма?таулы,ма?тал?ан
Ф??им?-1) а?ыллы,зир?к
Ш??ит-1) ?орбан,хак ?орбаны
С??и??-1)б?хетле,мул тормошло
Рауза-1)г?л ба?са?ы
Ш?рифулла-1)алланы? данлы
Г?лнур-1)Г?л ??м нур 2) я?ты с?ск?.
Йола буйынса борон т??ге исемде бала?а кендек ин??е (кендек ?бейе) ?уш?ан. Кендек ?бейе я?ы тыу?ан сабый?ы ?абул итеп ал?ас (донъяла ??р н?м?не?, ??р затты? исеме –там?а?ы була тиг?н ?араштан сыгып), баланын бер ?улына еб?к еп б?йл?й, ?ола?ына шыбырлап ?ына. исеме? шулай бул?ын, тип бер исем айтеп-й?рг?кк? т?рг?н. Был т??ге исем - «й?рг?к исеме» тип атал?ан."й?рг?к исеме ??м еб?к еп баланы т?рл? яман заттан, ен-п?рей??н ?а?лай, тиг?н ышаныу й?ш?г?н,?у?ынан бала?а р?сми исем ?ушыу йола?ы ат?арыл?ан. Исемде ырыу а??а?алдары, ата-бабалар, ололар ?уш?ан. Халы? йолаларына, ??р?ф-????тт?рен? ниге?л?неп барлы??а килг?н «исем туйы» ?тк?релг?н.
Исем ?уш?анда тик я?шы тел?кт?р ген? тел?г?нд?р.
1.Ата-?с??? иш булып ??!
2.Ауы?ы?да бал да май:теле? балдай татлы бул?ын, эше? май?ай шыма бар?ын!
3.Изгелекле, игелекле бала бул!
4.Исеме?? тап т?ш?рм?!
5.Исеме?де сы?арма!
6.Ватаны?ды данлар бала бул!
7.Исеме? ??е?де ??тер?ен!
М.К?римде? «Декабрь йыры» поэма?ында бала?а исем ?ушыу халы? йола?ы буйынса баш?арыла.Йоланы? ?ануны : к??г? т?? салын?ан н?м?-бала?а исем.Тик к?? алдында ят?ан таштан алып Ташбулат исеме ?уш?а?, баланы? к??еле таштай ?аты булыр; ай?а ?арап Айсыуа? ата?а?, ??мере ай?ай ?ы??а? булыр;и? ?улайы –о?он ??м нурлы юл?а о?шашы –Юлдаштыр тип уйлай кендек ?бейе.
?г?р анау таштан ал?а?
Баланы? атын?
Тар бул?а ?у? уны? к??еле.
Таш ?ыма? ?аты?
.
К?кт? тулы ай.Бала?а
Айсыуа? ?уш?а??
Бик ?ы??а бул?а ??мере ошо ай ?ыма??
.
Ана, юл ялтырап ята,
Г?й? са?маташ,
Х?йерле м?лг? тап кил?ен
Был исем – Юлдаш!
Шу?а ла халы?та « исме?? тап т?ш?рм?” “исеме?де сы?арма” тиг?н ?????р бар.
Йом?а?лап шулай тип ?йтер инем, ата-олатай?арыбы? нис? быуат буйы, ?ан ?ойоп, ??мер??рен биреп, хал?ыбы??ы, телебе??е, илебе??е, ижадыбы??ы, рухыбы??ы ?а?лап ?ал?ан. Я?мышыбы? кил?с?ге бе??е? ?улда. Б?г?нг? к?нд? Данил,Вадим, Руслан, Богдан, Артем исемд?рен уры?, сыуаш, мардва, татар, баш?орт малай?ары ла й?р?т?. Заман я?ылы?тарына ынтылып ?? тамыр?арыбы??ан ситл?шеп китм?йенс?, ?ебе??е? исемд?р?е ?йр?н?йек, кил?с?к быуындар?а еткер?йек. Б?й?к ш?хест?ребе? Салауат, Юлай,?ара?а?ал, Кинй? ке?ек бе??е? д? исемд?ребе? ?орур я??ыра?ын!
