"Барокко" ?неріні? ?нер тарихы

«Барокко» стилінің өнер тарихы

Зерттеген: Бейнелеу өнері пәнінің мұғалімі

Сайпенова Амандык Тулегеновна

Қызылорда

Жоспар

І. Кіріспе.

а) Барокконың пайда болуы және шығу себептері.

б) Батыс Европа өнері.

ІІ. Негізгі бөлім.

а) Өнердің барлық салалары мен жанрларындағы барокко стилінің шарықтап дамуы.

б) Орыс өнеріндегі барокко.

в) Барокконың Ресейде қанат жаюы және өзіндік ерекшеліктері.

г) Орыс бароккосының іргетасын қалаушылар.

д) Киімдердегі және ұлттық киімдердегі барокко стилі.

ІІІ. Қорытынды.

а) Орыс өнері мен бүкіләлемдік өнер дамуындағы барокко.

б) Өнердің тарихи даму жолындағы барокко.

Барокко-қоғам дамуындағы феодалдық кезеңдегі ұлтқа, халыққа, топқа жіктелу кезеңінде пайда болған өнер стилі. ХVІ ғасырдың соңында Италяда жаңа ағым өмірге келді. Ол ағым «барокко» деп аталды. «Барокко» деген сөз «өзгеше» деген мағынаны білдіреді.

Тың ағым ғажайып өзгешелігімен, бас айналдырар шым-шытырық әшекейлерімен, адам ойлағанынан да асып түсетін безендірулерімен көрерменді таңдандырды. Бұл өнердің қызметін католиктік шіркеу иелері мен ел билеушілері (аристократтар) жақсы пайдаланды. Осы өнер арқылы олар өздерінің мығым да айбынды билігін, күшін көрсетіп, уағыздап бақты. Сондықтан да барокко өнері шіркеулер мен король сарайларында барынша өркендеді.

Қайта өрлеу дәуіріндегі көркем мәдениеттің, өнердің орнын басқан барокко бұрыннан келе жатқан қалыпты сұлулық туралы ой ережелерін өзгертіп өтті (канонға сәйкес емес). Фактура мен материалдың, жарық пен көлеңкенің контрасы және масштаб пен ырғақтық (ритм), ойдағы мен шындықтың ерекшеленуі, зәулімділігі, қозғалыс, көтеріңкі көңіл-күй, өткір де өтімді көріністер барокко стиліне тән қасиеттер. Өнер мен тұрмыстың барлық жанрларын қамтыған барокко стилі адамның елестету қабілетін өзінің күрделілігімен таң қалдырды. Қаладағы көшелер, орталықтар, цирк, усадбалар бір-бірімен бірлесе дамыған кеңістіктегі біртұтас көркем шығарма болып көрінеді (мемлекет басшылары аристократтардың тұрмысы тіпті ең төменгі сатыдағы қоғамдық тип шаруалар тұрмысына енген). Барокко кезеңінде тұрғызылған сарайлар мен церковтар (шікеулер), олардың керемет формада (пішінде) жасалғанын қасбеттері (фасадтары) бұрқыраған бояулар сияқты белгілі бір қозғалысты білдіре отырып, қоршаған ортамен тығыз байланысты. Түрлі-түсті мүсін, ою-өрнек, айналар, бояулы туындылар интерер үшін оның кеңістігін көзбояу арқылы кеңітіп тұрды. Тағы да қоғамдағы адамдардың орнын барокко стилі өте сәнді композициялар арқылы, діни аңыздық көріністер арқылы көрсетіп өтеді. Бароккоға тән портреттерде көркем бейнені әсерлеу (әсем етіп, үлгі тұтарлықтай ету), шындық, ой мен сезім материалдық формамен қатар жүреді. Барокко стилінің пайда болған жері Италияда ең алғашқы нышандарын осы майлы бояу мен сәндік өнерде байқауға болады. Оған мысал Караваджоның шығармалары. Мүсін өнері мен сәулет өнерінде Бернини шығармалары. Батыс Европа елдерінің қатарына Фландрия, Нидерланд және Испания жатады. Яғни Нидерландиядағы буржуазиялық революция барокко стиліне өз ерекшелігін енгізді. Бұған мысал: Рубенс, Ван Деик шығармалары. Испанияда ХVІІ ғасырда енгізілген ерекшеліктердің бірі реалистік (шыншылдық) бағыт. Испаниядағы барокко ерекшеліктерін Сурбаран, Рибера шығармаларынан байқаймыз. ХVІІ ғасырдың аяғында (рококо) стилімен үйлескен. Осы үйлесімді абсолюттік Германия мемлекеттері Польша, Чехия, Словакия, Венгрия, Хорватия, Литва т. б. Осы мемлекеттердің суретшілерінің шығармаларын көреміз. Ал Франциядағы ХVІІ ғасырдағы бастапқы немесе негізгі стиль (классицизм) болатын. Ал барокко болса ғасырдың ортасынан бастап осы классицизм стилімен біртұтас болып кетті. Барокконың өз бойындағы қасиеттерін шарықтата отырып әсерлеген жері Латын Америкасы болды. Ол қасиеттеріне сәнділігі, айқындығы жатады. Оны кейде ультрабарокко (өткір барокко) деп атаған. ХVІІ ғасырдың барокко стилі өз бойына жігерлікті көркемөнер дәстүрін қабылдайды. Бұл ерекшеліктерді мына ұлы суретшілердің еңбектерінен байқаймыз. Испания да-Веласкес, Голландия Рембранд, франс Галс (Халс) және т. б.

Барокконың Ресейде дамып, бекуі ХVІІІ ғасырдың бірінші жартысына сәйкес келеді. Және де католиктік елдерге сәйкес ерекшеліктер-экзальтация және мистицизм жоқ болатын. Орыс сәулет өнеріндегі барокко ерекшеліктерін Растреллий, Ухтомский, Земцев сияқты суретшілер композицияларында байқаймыз. Оған мысал ретінде Петродворец, Царского Село секілді сәулет ескерткіштерін алуымызға болады. Барокко стилінің ерекшеліктері бірте-бірте рококо стилімен өзгертіле отырып, ХVІІІ ғасырдың аяғында классицизм стилімен алмасады.

Ең алғаш рет орыс еліне келген шет елдік сәулетші-Андреас Шлютер болатын. Ол бұл жаққа келгеннен кейін бір жыл өткен соң қайтыс болып кетті. Одан кейін екінші рет келуші Жан Батисть Леблон болды. Петродворецті ең алғаш бастап тұрғызушы осы Жан Батисть Леблон еді. Олар класицизмнің жалған элементтерін және Италиян бароккосын ала келген. Өзінің мақсатына жетіп, орыс сәулет өнерінің атын шығарушылардың бірі Растрелли болды. Оның орыс бароккосының стилімен салған сәулетті құрылыстарының бірі-«Қысқы сарай» болды. Қысқы сарайдың үстіңгі жағында иония және коринфтік ордерлер бар. Сарай қызыл, қызғылт сары, ақ кірпіштерден қаланған. ХVІІІ ғасырдың басында Строгановтың сарайы салынды. Смольныйдың жанында Воскресенский соборы (қыздардың тәрбиеленетін орны) болды. Үйдің жоғарғы бөлігіндегі өте сәнді формалармен безендірілуі және оның алтын түстес бес корпуспен аяқталуы Италия бароккосыменен орыс сәулет пішімдерін (формаларын) үйлестіре білуінің айғағы. Растреллидің кейінгі жұмыстарында сырт көрінісі алғашқы жұмыстардың пішінін сақтағанымен (мысалы: Қысқы сарай) интерердің көрінісі: фарфор, янтар бөлмелері, күміспен күптелген, алтынмен апталған бөлмелер рококо стилінің әдістерін байқатады. Кейінгі барокко стилін жалғастырған Кваренги болды. Мысалы: шағын Александровский дворец Эрмитаж театры.

ХVІІІ ғасырдың аяғында осылармен қатар орыстың өз сәулетшілері пайда болды. Олар: М. Ф. Казаковтың салғаны Москвадағы «Сот палатасы». Инженерлердің оқыған үйін тұрғызушы В. И. Баженов болды. Ал А. Н. Ворнихин болса, тау кендерін академияның үйін салды.

Мүсіндегі барокко стилінің негізін қалаушы Растрелли 2-ші болатын. Біз Петр патшаның атты мүсінін XVIIІ ғасырдағы орыс бароккосының туындысы деп атаймыз. Ол императрица Елазавиттаның кезінде құйылып, инженерлер үйінің оң жақ қабырғасына орналасқан. Оған дейінгі І Петр мүсінінің Екатрина патшайымының мүсінші Фальконе жасаған. Осы мүсіндер XVIIІ ғасырдағы орыс бароккосының ережелерінде пайда болған. Туындылар. Бұдан кейінгі орыс бароккосының мүсіндеріне Павел І-шінің бюстін жатқызамыз. Бұл мүсін Петербургтің эрмитаж залына қойылған. Осы мүсіндер туралы орыс суретшісі Гарабер былай деген екен. Бұлар XVIIІ ғасырға тән емес өнер туындылары. Себебі ел бейнелер аяусыз шындықпен бейнеленген, олардың психологиялық жан дүниесін халыққа ашып көрсеткен.

Декор – фасадта (касоетте), интерерде, сұйымдарда кездесетін сәндік эаттар. Оның көне стікпен, қоршаған ортамен байланысуы басты мақсаты. Қолданылыуына қарай декор: жәй және күрделі болып екіге болінеді. Декордың өнерде қолданылатын жаныры – сәндік өнер деп аталады. Ал сәндік өнер адамдарортасына көркем бейнелік ұғым әкелді. Сәндік өнер сәулет өнерімен байланысқан кезде зәулім сәндік (монументальді декоративтік) өнер болып есептелді. Оған сәулет құрлысының кабеттері: (фасандары, оның ішіндегі мүсіндер, витраж, ропис, рельеф (бедер) жатады. Олардан басеа күнделікті тұрмысқа қолданылатын, пайдалынатын сәндік өнер бұйымдарын қолданбалы сәндік өнер деп атайды. Олар: зергерлік бұйымдар, күнделікті тұрмыста қолданылатын бұйымдар. Қолданбалы сәндік өнер бұйымдарына сонымен қатар мынадай бұйымдар жатады: киімдер және киімдерге арналған әшекейлер.

ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бастап қолданбалы сәндік өнер металды, ағашты, жүнді, сүйекті өңдеу арқылы ары қарай дами түсті. Бұндай классификасияға бөлінуі сәнді өнердің өндіріспен байланысуынан пайда болды. Қолданбалы сәндік өнер туындылары, яғни, бұйымдары өнердің басқа да түрлері сияқты қоғамдағ материалдық және рухани байлықты туғызудағы басты өнер түрі болды. Қолданбалы сәндік өнер бұйымдары адамдардың қоғаммен байланысын, кеністікті сұлулық сезіммен пайдалануын, адам мен табиғаттын байланысын анықтаудағы, ұштастырудағы кұрал болып табылады. Басқада өнер салалары сияқты сәндік қолданбалы өнердің материал сұлулығы, пропорционалдық сәйкестілік және бұйымға рухани көркем бейне ендіру сияқты өзіндік ерекшелігін байқаймыз. Сәндік қолданбалы өнердегі пайдалынылатын ассецациялау – қоршаған ортадағы пішіндермен теңестіру арқылы (күн, ай, гүл сияқты) көркем бейнені ашады. Сондықтанда сәндік қолданбалы өнер элементтерінің теңеуін таба орналасуы күнделікті тұрмыста қолданылып жүрген қарапайым затта сәндік өнер туындысы етіп шығарады. Қолданбалы сәндік өнер бұйымдардағы жануар басы, аяғы, ал ыдыстардың белгілі бір аң, құс, өсімдік, адам тұлғасын қайталауы сәндік өнердегі-пальмент деп аталады. Декордың негізгі халықпен бұйымының көлемі мен ерекшелігі, оның көркемдік және қолданбалы жағын байланыстыру шартандыру (стилизациялау) әдісіне әкеп соғады. Бұл өнердің басқа өнер түрлерінен ерекшелігі, оның бойында көркемді және қолданбалықтың бірігіп кетуі. Осы сәндік өнер туындыоарындағы фактура, пайдаланатын әдістің көптігі. Адамның сана-сезімі не эстетикалық әсер етудегі ыңғайлы құрал. Адам және қоғам дамуының ең алғашқы сәттерінен пайда болған қолданбалы сәндік өнер түрі көптеген тайпалар мен халықтар үшін көркем шығармашылықтың ерекше бір түрі болып табылады. Қолданбалы сәндік өнер туындылары адам туралы, қоршаған орта туралы т. б. ойлардың жиынтығ болып табылады. Сәндік қолданбалы өнер дамуының осы тенденсияциясы (ағыны) халық шығармашылығында қатаң сақталды. Сәндік өнердегі ең негізгі бастаушы бір бұтағы-ол үстем тап иелерінің талғамына көзқарасына сәйкес қызмет ету. Дегенмен ХІХ ғасырдың ортасына дейін қолданбалы сәндік өнер шеберлері өзіне тән біртұтастықпен ойлау қабілетін сақтай білген. ХІХ ғасырдан бастап әр түрлі өнер жанрлары, салалары пайда болғанына байланысты сәндік өнердегі бұрынғы заңдылықтар жоғалтылады. Бұған қоса қолданбалы сәндік өнер туындыларының жасалуын өндірістік жолмен шешу туындылар бойындағы көркем әдебиетінің біртұтастығы, шығарманың мазмұндылығын әлсіретті. Дегенмен өндірістің араласқан дизайнын пайда болуына әкеп соқты. Содан кейін сәндік қолданбалы өнерде гобелен, батик, чиканка (шөкіме), хрусьтал, ойыншық (игрушка), теснение (теріні бедер түрінде ойлап, өрнектеу) пайда болды.

Зергерлік бұйымдар өте кең және ертеден келе жатқан сәндік өнер түрлерінің бірі. Өзінің даму жолында зергерлік бұйымдар тұрмыстың күнделікті өзгеріп отырған шарттарымен тығыз байланысып өз иелерінің қоғамдағы орнын белгілі бір белгі түрінде және сыйқырлы күштермен әсер еткен. Өзінің тарихи дамуында зергерлік бұйымдар көбінесе ХХ ғасырдың басына дейін қоршаған орта мен адам қатынасының сұлулығын, әсемдігін айта отырып жаңа металды немесе бастапқы материалды өңдеудегі аса шеберлікті отырған. Ежелгі Египет жеріндегі өз дамуының ең бір жоғарғы даму сатысындағы болған зергерлік бұйымдар тек қана әсемдік қана емес, сонымен қатар адам туралы ойды әсерлей айтудағы материал есебінде ежелгі Египетте құнды материалдармен табиғи асыл тастар (изумруд, рубин, аметисть), табиғм шынылар болған. Бір-бірімен контраст (қарама-қарсы) түрінде келген ежелгі Египет туындыларынан түс байланысыменен, байсалдылығымен, қарапайымдылығыменен өзінің ерекшелігіменен адамды сүйсіндіре білетін Қос өзен (Ефрат, Тигр) Эгей өнерін (ежелгі этрустар) мысал етуге болады. Бірнеше кезеңдердегі даму сатысынан тұратын ежелгі Грекия зергерлік бұйымдарында ең бір әсем түс ретінде көмескілеу келген алтынның түсі (матоной) болса, ал ежелгі Рим, Илинизм зергерлік бұйымдарында әр түрлі металл түстері басым болған. Шығыс елдеріндегі зергерлік бұйымдарда өсімдіктер әлемінен алынған ою-өрнек композициясы (құрылымы) басым, және де сонымен қатар алтын мен күмістің орнын қола металл ауыстырады. Бұлармен қатар өз ерекшелігімен орта ғасырдағы Үндістанның зергерлік бұйымдарыда көзгетүседі. Онда асыл тас ретінде кеңінен қолданылған тастың түрі алмаз болатын. Орта ғасырдағы зергерлік бұйымдарда эмаль (еріген тас) мен агат сияқты тастардың үйлесімділігі басым болған. Бұлардың құны алтын сияқты металмен тең келген. Ондағы ою-өрнек композицияларындағы элементтері жануарлар дүниесінен алынған. Византия зергерлік бұйымдарында өте жұқа қабатпен үстінен өтілген эмальмен қапталған. Ал Роман және Готика кезеңдеріндегі бұйымдарда өте сирек кездесетін ағаш түрлері қолданылған. Қайта өрлеу дәуіріндегі зергелік жұмыстарда алтын, күмістер көптеп кездескен. Алтын, күмістердің құндылығын, қажеттілігін айтпай, оны өңдеу шеберлігін бірінші орынға қойған. Онда бедерлер жасалып, эмаль қосылған. ХV-ХVІІІ ғасырлар арасындағы Европадағы бұйымдарда эмаль, алтын, күміс т. б. қымбат материалдарды пайдалана отырып, зергерлік бұйымдардағы колориттің, бояулардың мән-мағынасы алдыңғы қатарға шыққан. ХІХ ғасырдағы «рококо» стиліндегңі зергерлік бұйымдар сырт көрінісінің ерекшелегімен, әсерлілігімен ерекшеленген. ХІХ ғасырдың орта шегінен бастап зергерлік бұйымдарды жасауда машинаның араласуына байланысты жасалу тәсілдері, қолданылатын материялдар жеңілдетіледі. Мысал: бағалы тастардың орнына шыны, малахит (тау тасы) қолданылды.

ХХ ғасырдағы зергерлік бұйымдар адам өміріндегі белгілі бір проблемалық сұрақтарға жауап бергендей композитция түрінде жасалған. ХХ ғасырдың зергерлік өнері адам дамуындағы ойды көрсететін, уағыздайтын өнердің түрі болып таблады.

ХІ-ХІІ ғасырдағы орыс өнеріндегі зергерлік бұйымдар өз ерекшеліктерін көзге көрсетіп, таң қалдырады. Ол кезде құнды, қымбат металдардан куу әдісі көп қолданылса, ХІІ-ХІІІ ғасырда алтын және күміс металдардың алмастырыла пайдаланылуымен иконалар евангелия т.б. діни кітаптардың түрлері зергерлік бұйымдарға жатқан, яғни осы заттарда зергерлік бұйым туындылары болып ессептелген. ХVІ ғасырда зергерлік бұйымдардың ең бір дамыған ортасы – Москва. Негізгі ерекшелігі бұйымдарды эмалдау, металды ою, шеку (шеканка), металға белгілі бір түс беру. ХVІІІ ғасырда орыс өнеріндегі зергерлік бұйымдардағы стилдер (орталығы Петербург болған) Батыс Европа елдерінің стилдеріне ұқсауымен ерекшеленеді. Жергілікті жердің зергерлік бұйымдарының ерекшелігі (ұлттық ерекшелігі) ескерілмеді. Москва, Петербург қалаларында, аймақтарында алтын және күміс өңдейтін фабрикалар пайда болды. Жоғарғы дәредедегі құндылығымен аты шыққан, аты тарихта қалған – Фабор фирмасы.

Жежелден келе жатқанбсатапқы негізгі сұраныс адам денесін орап тастау емес, мүмкіндігі келгенше дененің қимылдауына өте қолайлы жағдай жасаған. Солтүстіктен және Шығыстан келген халықтардың киімі ретінде қаттылау матадан тігілген шалбар мен жейде қолданылған. Европадағы «роман» кезіндегі киімдер жайлы түсініктер киім үлгілерінің сақталуына байланысты аздық етеді. Тек киім үлгілеріне жоғарғы топ адамдарының, феодалдарының, серілерінің (рицарларының) киімдерінің әсері болғанын байқаймыз. Мысал: қысқа шалбарлар – бтэ, жейделер – шенс және оның үстін бастырып киетін, денеге жабысып тұратын киім – блио. Сырт киім ретінде плащ болатын болса, ал шенс пен блио әр түрлі сорттағы матералдан тігілген. Ал әйел киімдерінің үлгісінен Рим және Византия киім үлгілерінің әсерін байқаймыз.

ХІV- ХV ғасырлар Батыс Европадағы сызу дағдыларының дамуына байланысты неше түрлі киім түрлерін экелді. Олардың кейбіреуі осы кезеңге дейін кліп жетті. Киім үлгілірін даярлау, матаны пішу болашақ өте әрлі келген киім түрлерін пайда болуының негізін қалады. ХІV- ХV ғасырдағы ер адам киімі – жеиде және қысқа жеңсіз ипон және өте тар, аяқ пішінін қайталап тұратын шалбардан (шоссы) тұратын. Ал сырт киімдер киімдер үлгісіде дені пішінін көрсеткендей жабыса иігілген (котарди). Солармен қатар ХІ ғасырда жең үлгілері жоғары қарай кеңей түскенін байқаймыз. Әйелдер киімдері белдіктің жоғарлауыменен, көйлек ойындысының терең болуы және жалпақ жағадан, өте тар келген ұзын жеңнен, тек қана сол жағында орналасқан белдемшедегі қатпарлар арт жағына қарай жиналып шлеифке (юбканың салбырай шұбатылған етегі тәрізді) бекітілген. ХV ғасырдың ортасындағы «готикалық» стилдегі киім лгілерінің негізгі ерекшелігі дене пішінінің пропорцияларының ұзартылуында болды. Конус пішіндес бас киім (әйелдерде оның биіктігі 70 см жетті) мен майысқақ қозғалмалы үшкір тұмсық аяқ киім үлгілері адам бейнесін ұнамды етіп көрсетумен қатар қозғалысын жылдамдатқандай болды. Шаруалар киімдері готикалық стилддің кейбір элементтерін ғана қабылдаған.

Италияда «Қайта өрлеу» кезіндегі киім үлгілері өзінің ұстамдылығынан ірі формалар мен пропорциялардың байланысы көрінген кезде тұрақтылық және зәулімділік ұғымыменен ерекшеленеді. әйел киімдеріне тән қасиет белділіктің өз орнынында орналасуы, өте кең келген жөн, төгіле түскен әдейі жасаған қатпарлардың молдығы әйел бейнесіне салмақтылық бергендей. Бұл ұғымды материялдың түрлері және түстері де қоса айтады. Мысалға ол маталардың қатарына атлас, барқытты жазуға болады. Ал түстер үйлесімділігіне қызы, жасыл және көк түстердің байланысы кіреді.

ХVІ ғасырда Европада (Испанияда) әйел киімдерінің негізін темірден жасалған каркастар құрады. Ер киім үлгілерінің негізін ирек қыртысты (гофрированный) үлгіде жасалған тік жаға, күртеше орнына қолданылған төмеңгі жағы кеңдеу келген (хубон) және ұзын күртеше орнына киілген (ропилью), оның жеңі (алдамшы, яғни қапталынан ұзынша тілігі бар жеңді болған), өте қысқа келген шалбарлар – кальсес болған. Кальсесетің ішіге мақта немесе жылқының құйрық, жалын тығу арқылы дөңгелете томпитқан. Бұл киім үлгілері адамның қозғалмалы қабілетін тежеп, белгілі бір қимылға бара алатындығын көрсетті. Ал сырт киім үлгілерінің бірі – плащ болып саналған. Бас киім үлгісіндегі берет болса, ХVІ ғасырдың ортасында шляпамен алмастырылады.

ХVІІ ғасыр киім үлгілері бойынша қарыштап дамыған кезең болды. Сол дәуірдегі өте бір алдыңғы қатарда болған Батыс Европа елдерінің бірі Франция. Бұнда патша сарайындағы әдет – ғұрып, үрдіс өте қатаң сақталынды. Барлық киім каркастары алынып тасталды. Ер адам киімдеріне орнын соған ұқсас киім – пурпуен басты. Пурпуеннің хубоннан ерекшелігі жағасының құламалы болып тігілуінде еді. Шалбардағы ерекшелік – шоссының тізеден сәл төмен тұстан қысқарып, әрі қарай жібек шұлықпенен жалғасып етік немесе тақалы туфлейменен аяқталуында болды. Мұндай пішіндер мен түстер байланысы киімдердегі үйлесімдіктерді байқатты. ХVІІ ғасырдың ортасында пурпуен қысқаша жеңсіз күртеше брасьермен алмастырылды. Ал шалбарлар түрлері белдемшеге ұқсап кеңейіп, төменгі жағы шашақпен безендірілді (ренгравы). Міне осы киім үлгілеріндегі ерекшеліктер барокко үлгілеріне тән қасиеттер. Бұдан кейін ХVІІ ғасырдың аяғында өнердегі классицизм стилінің ағымын байқаймыз.

ХVІІ ғасырда киім үлгісі жағынан сарай маңындағы әйел киім үлгілері назар аудартады. ХVІІІ ғасырдың бірінші жартысындағы ер киім үлгілеріндегі негізгі бір ерекшелік шалбардың екі қапталындағы қатпарша оның әйел киіміне ұқсатты. Киімдегі бұл өзгеріс рококо стиліне ғана тән қасиет еді. Уақыт өткен сайын киім үлгісінде өте кең формалардан, қатпаршалардан жинақылыққа, дене пішінін айқын көрсетуге ұмтылыс пайда болды. Бұған ХVІІІ ғасыр киім үлгісінің бірі – фрак (артқы жағы ұзын пиджак) мысал бола алады. Фрактың ең алғаш пайда болған жері Англия блатын. ХVІІІ ғасырдың екінші жартысында сырт киім түрлері көбейе бастады. Алғашқы пальтолар – рединготтар (ұзын сюртук тәрізді) осы кезде шықты. Мысалға алатын болсақ, Шерлок Холмстың киносындағы киімдерді айтуға болады. Жәнеде сонымен қатар екі қатарлы түмелі, кең жалпақ жағалы каррик пайда болды. Барлық киімдерді жібектен, барқыттан тікті. Қысқы мезгілге арналған сырт киімдер сукнодан (зығыр өсімдігінен алынған талшықтан тоқыған кенеп) тікті. Олардың түстері ашық, айқын, қанық болып боялды. ХVІІІ ғасырдың аяғында киім үлгілеріне әуелі ашық, сосын қоңырқай түсті жүн маталары пайдаланылды. Сонымен қатар сол кездегі болған революция әсерінен киімдердің үлгілеріндегі «якобин» әлементтерін байқаймыз. Олар тізеден төмен түскен кең келген шалбар, қысқа ғана күрте – карманьолы, қалпақ және кеңдеу тігілген жейде міндетті түрде галстугіменен (шалма секілді) болды.

ХІХ ғасырда бүкіл Европа елдерінде жалпыға ортақ киім үлгілері пайда болды. әйел киім үлгілерінің қайнаған ортасы Франция болса, ерлер киім үлгісінің ортасы Англия болды. Мұндағы ер киім үлгісінің элементтеріне – цилиндр шляпа және қолғап кірді. Киімдер жүн матадан тігілді. Олардың түстері де күнделікті жұмыстарға сәйкес өте ашық немесе қанық емес, тұрақты болып келген. ХІХ ғасырдың жоғарғы топ адамдары визиткасы ертіндекиімдегі триода (үштік): пиджак, жилет, шалбар болды. Осы кезеңдегі әйел киімдері әйел бейнесіне бейазылық, жөнділік берген. әйел киімдеріндегі жеңнің жоғарғы қарай кеңейіп, төменгі жағы жіңішкеруі, тарылуы, белдемшенің кеңдігі, аяқ киімдегі тақаның жоқтығы, аяқ киім тұмсығының төрт бұрышты болып келуі әйел киіміне жеңілділік, нәзіктік әкелді. Шамамен 1870 жылдары ең алғаш рет Парижде «Сән орталығы» ашылды.

ХХ ғасырдағы техникадағы прогресс адам тұрмысының өзгеруі киім үлгілерінің тарихына өз үлесін қосты. Мотоцикл мен автомобил жүргізушілеріне арналған қысқа куртка, түрлі – түсті көйлектер және күнқағарлар (кепкалар) пайда болды. 1910 жылдан бастап ер адамдар қалыптасқан киім үлгілерін пайдалана бастады. ХХ ғасыр ортасында спорттық киім үлгілері шықты. Жүзу, жүгіру, шаңғы тебу, т.б. спорттық киім үлгілеріне арналып жасалды. Киімдегі негізгі принциптердің бірі – функционализм басым болды (барлық киім үлгілерінің қарапайым және өте ыңғайлы болып келуі). ХХ ғасырда өлшемдер әр бір жылға сәйес өзгеріп отырды (ұзындығы, кеңдігі, т.б.) 70 – ші жылдары арнайы қызмет түріне немесе әскери киімге ұқсас «сафарин» стилі шықты. Киім үлгілерінің дамуындағы ең соңғы пайда болған стиль «жастық стилі» болды.

Орыс киім үлгілері Х ғасырда христиан дінін қабылдаушы мен байланысты дамыды. Сонымын қатар орыстар Византиядан киім үлгілерін қабылдады. Оған дейінгі шаруа киімі кенеп матадан тігілген жейде, өте кең емес шалбар, аяқ киім орнына теріде. Жасалған және шиден тоқылған шарық болды. ХVІ ғасырға дейін Византиядан алған үлгі өз пішіндерін талай өзгерістен өткізіп келді. ХV ғасырдан бастап орыс киім үлгілеріне бояр киім үлгілерін мысал етуге болады. Бұл киім үлгілері адам бейнесінде сән – салтанатты, ұлылықты көрсете отырып, ою - өрнекпен, сәнді безендірумен тығыз байланысты. Сәнді безендіру деген ұғымға киімдегі түстердің байланысы әсер етеді. Түстерге өте ашық, бір түстің үстіне екінші түсті бедерлі кестелер, меруерт тастар, әр түрлі пішіндегі түймелер және басқада асыл тастар кіреді. Сыртқы киімдердің бірі – армяк (пальто сияқты). Армяктың төменгі жағы трапеция тәрізді болып келеді. Кафтан – ұзын жеңі бар, алдыңғы жағы қаусырынып келген шекпен секілді киім. Хабенка – төрт бұрышты иықта жата орналасқан жағалы келген киім. Фериязь – алдыңғы жағында екі қатарлы түймелері бар киім. Ал сол кездегі бас киімдер бағалы аң терісінен тігілген биік цилиндр пішінді бас киім. әйелдер киіммінен мысалға кең көлемде дамыған сарафанды алуға болады. Сонымен қатар сырт киімдері ұзын, кең келген тік жағалы тондар мен летник (салтанатты жағдайларда киетін өте ұзын, етегі кең, жеңін бойлаған тілігі бар сырт киім) болды. Сонымен қатар ерге шыққан әйелдердің бас киімдерінің түрлері өте көп. Кичка – оңтүстік губерниялардағы бас киімнің түрі. Качканың алдыңғы жағынан қарағанда мүйіз және күрекке ұқсас болып келеді. Кокошник – алдыңғы жағынан қарағанда тараққа ұқсайтын, солтүстік губернияларда кең тараған бас киім. Бұл екі бас киімді де паршамен (алтын және күміс түстес маталар) қаптайтын болған. Аяқ киімдердің еңбір кең тараған түрі – түсті теріден тігілген өкшілі, тұмсықтары қайқы болып келген.

ХVІІ ғасырда орыс жеріне келген шет ел адамдарының әсерімен І Петр патшаның киім үлгілерін өзгертуімен аяқталды. Жергілікті шаруаларда киім үлгісі сол күйінде қалғанымен, жоғары топ адамдары аристократтарда Батыс Европаның сәнді киімдерімен алмастырылды. Киімдегі Европадан келген үлгілер ер кісілердің киімдеріндегі пиджактың пайда болуыменен, ал әйелдерде қызметке арналған өте қарапайым да қатаң үлгілерімен ерекшеленеді.

1917 жылы Ұлы Октябрь революциясынан кейін киім үлгілерінің өте кең тараған түрлері: галифе шалбарлар, гимнастеркалар, буденовка шлемдер (дулыға тәріздес бас киім түрі), әскери үлгіге арналып кенептен тігілген көйлектер, әйелдер киіміндегі қызыл қиықша – косынка болды. Москвада сол киімдерге арналған (Халық Коммиссарлар Кеңесіне арналған) шеберханалар болған. Бұндай шебер ханалардың ең бір басында болған суретші Ломанава болатын. Бұл шеберханалардың ұстанған негізгі принциптері, демократиялығы (әйел, ер киімдерінің ұқсастығы). Мысалы: шалбар (қарапайымдылығы матанаң шартты аз бөлшерде үнемділігі еді). Дегенмен алғашқы кездегі тігу әдістерінің әлсіздігі, дамымандығы алғашқы модельерлердің ойын іске асыра алмады. Тек 1934 жылы Москва қаласындағы алғашқы шағын тігін фабрикалары белгілі бір жетістікке жетті. Экономикадағы сұраныс пен жетістіктер матаның сан алуан түрлерін шығарды. Соның ішінде трикотаж, химиялық маталар түрлері, мақта мата түрлері пайда болды. Теріні өңдеу арқылы арнайы бас киімдер фабрикалары да пайда бола бастады. Кеңес модельерлерінің 1934 – 1940 жылдарындағы негізгі бағыттарының бірі (тенденциясы) этонграфизм еді. Яғни бұл сәнді киімдерде ұлттық (орыстарда) өрнектердің нақыштардың пайдаланылуы еді. Бұл киім үлгілерінде көзге жарқырай көріну жоқ. Бұл киімдер ыңғайлылығымен, тігілуінің тездігіменен ерекшеленеді. Дегенмен матаның түрі, фактурасына киім үдгісінің сәйкес келуі осы модельер дизайнерлердің кейбір киім үлгілерінің әлі күнге дейін сақталып келуі бұған айғақ бола алады.