"Тарих қадамдары" атты зияткерлік ойыны

Алматы қаласы Әуезов ауданы

№104 жалпы білім беретін мектеп

«Тарих қадамдары»

8 сыныптар арасында өткізілген зияткерлік ойыны

Өткізген:тарих пәнінің мұғалімі:Алимбетова А.Ж.

«Тарих қадамдары»

(зияткерлік ойыны)

Мерзімі:12.12.2018 ж

Мақсаты:

Білімділік: Интеллектуалдық сайысқа қатысушы оқушылардың тарихи білімдерін дамыту.

Дамытушылық: Қазақстан тарихы пәніне қызығушылықтарын арттыру, шығармашылық қабілеттерін нығайту, тарихи зерделік қасиеттерін дамыту.

Тәрбиелік: Қазіргі заман талабына сай күнделікті теледидардан көрсетіліп жүрген танымдық бағдарламаларды негізге ала отырып, оқушыларды қоғамдық жаңалықтардан және өзгерістерден тыс қалмауға баулу.

Түрі: «Тарихи қадамдар» атты зияткерлік ойын

Ойын барысында оқушылар сыныптар бойынша топтастырып, 5 - оқушыдан 4 топқа бөлінеді. Әр топтан бір - бір капитан сайланады. Әрбір орындалған тапсырма 5 балдық жүйемен бағаланады.

Көрнекіліктер: сынып бөлмесін пәнге сай безендіру, тарих пәні бойынша түрлі тапсырмалар, қазақ хандарының суреттері, музыкамен көркемдеу;

Мектепте өткізілетін сыныптан тыс жұмыстар оқушыны тәрбиелеу мен оқытудың бір формасы деуге болады. Сыныптан тыс жұмыстар балаларды біріктіріп қана қоймай, олардың шығармашылық қабілеттерін арттыруға мол мүмкіндік береді және оқушының өзіне деген сенімін арттырады, оқушы мен мұғалім арасында берік қарым – қатынас орнап, мұғалімнің оқушыны танып – білуіне мол мүмкіндік туғызады.

Барысы

І. Ұйымдастыру кезеңі

1. Ойынның шартымен, сайыстың түрлерімен таныстыру

2. Әділ қазылар алқасымен, топ құрамымен таныстыру

Жүргізуші:Құрметті ұстаздар және оқушылар!

« Бірлік, ынтымақ, тұтастық - Қазақ­станның арғы-бергі тари­хының ең ғибратты тағылымы » атты тарих апталығында өткізілгелі отырған 8 сыныптар арасындағы «Тарихи қадамдар» атты зияткерлік сайысымызға қош келдіңіздер

Сіздерді алда келе жатқан Тәуелсіздік күні мерекесімен құттықтаймыз!

Тарих ол-уақытқа ұқсас толмайтұғын,
Қадайды қасыңа әкеп шалғай туын, 
Тарих ол-бір ғаламат алтын көпір,
Ұрпақты ұрпақтарға жалғайтұғын.

Мұғалім сөзі

Сонау ежелгі өркениет кезеңдерінен — ақ адамзаттың дамуы мен қалыптасуы жайында көптеген ғалымдар ғылыми әрі теориялық, тәжірибелік ізденістерін, пікірлерін ұстанумен келеді. Бұл тұрғыдан қазақ халқы да кем де емес.

Ұлы Абай, Шәкәрім, Ыбырай сынды алыптарымыздың осы жолда көрсеткен тәлімі мен білімі еш ұмытылмақ емес.

Ал Елбасымыз Н. Ә. Назарбаев «Біз өмір бойы жететін білім моделінен өмір бойы білім алу моделіне көше алуға тиіспіз» — деп білімнің маңызын айрықша жоғары бағалаған. Ендеше, құрметті жас достар! Ғылым мен білім бәсекесі туындаған ХХІ ғасырдың тәуелсіз, егеменді еліміздің болашақтары қош келдіңіздер. ХХІ ғасырдың қазақстандық көшбасшылары, құрметті қонақтар, жаратылыстану-гуманитарлық пәндер апталығына байланысты мектепішілік «Тарих қадамдары» атты тарихи танымдық сайысымызды бастауға рұқсат етіңіздер.

Әділқазы алқасына бір сәлем!

Әділдікке бас иеді күллі әлем!

Жүйрік озар сайыстарда неше бір.

Сарапқа сап әділдікпен шеше біл!

Сайыстың әділ бағасын беретін, әділқазы алқасымен таныс болыңыздар..

1.Жақсыгельдинова Асел (тарих пәнінің мұғалімі)

2.Бекмуханбетов Дастан (тарих пәнінің мұғалімі)

3.Ерғали Мөлдір (өзін-өзі тану пәнінің мұғалімі)

1 тапсырма

Әр топ өз топ атауын, ұрандарын және эмблемаларын қорғайды. 3 мин (5 балл)

2 тапсырма «Миға арналған жаттығу» Командаларға 5 - сұрақ қойылады, көп ұпай алған команда ойынды бірінші бастауға мүмкіндік алады. Бұл кезеңде оқушының ойын жинақтау мақсатында төменгі сыныптарда өткен материалдар қамтылады:

2 тапсырма Әр жауапқа 5 балл беріледі

1 топқа

1.Сырым Датұлы бастаған ұлт-азаттық көтеріліс болған жылдар 1783-1797 жж

2.Түркістан қаласында дүниеге келген хан – Абылай,,,,,,,,,,,,,,,ағылшын

3.1635 жылы - жоңғар хандығы құрылды,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ағылшын

4.Жалпы қазақтың ұраны – Алаш

5.18 ғасырға жататын ақын-жыраулар – Бұқар жырау,Ақамберді,Шал,Көтеш,Үмбетей

2 топқа

1. Бұланты шайқасы болған жыл -1728 ж........................ ағылшын

2. Қазақстанды Азияға шығатын кілт пен қақпа деп таныған орыс патшасы -1 Петр

3. 1731 жылы 10 қазанда Әбілхайыр хан мен батыр,билердің Ресейдің қол астына өту туралы антты қабылдаған жері – Майтөбе

4. 1756 жылы Абылай хан қай елмен дипломатиялық байланыс жасады –Қытай...............ағылшынша

5. Жоңғар шапқыншылығына қатысқан қазақ батырлары-Қабанбай,Бөгенбай,Малайсары,Баян,Наурызбай

3 топқа

1. Қазақтың әйгілі ақын-жырау, «Көмекей әулие» атанған,Абылай ханның бас кеңесшісі –Бұқар жырау

2. Казак әскерлері Қазақстанның қай аймақтарына орналастырылды

Жайық,Жетісу,Орынбор,Сібір.....ағылшынша

1. 1786 жылы Кіші жүздегі хандық биліктен қуылып,Уфаға жер аударылған хан-Нұралы

2. Кіші жүздің ішндегі он екі ата Байұлы бірлестігінің Байбаұты руынан шыққан ірі тұлға,батыр,шешен – Сырым Датұлы

3. Абылай хан қазақ халқының мазасын алған қырғыздарға қай жылы жорыққа шықты – 1779 ж

4 топқа

1. Қазақ жеріне Ресейдің қол астын өту туралы келісімге барған елшілер – С.Қойдағұлұлы,Қ.Қоштайұлы..................ағылшынша

2. Әбілхайыр ханмен келісімге келген орыс патшаймы мен орыс елшісін ата- Анна Ионовна мен Тевкелев

3. 1730 жылы болған Аңырақай шайқасы болған жер – Балқаш көлінің оңтүстік-батысындағы Итішпес Алакөл деген жер

4. Жоңғар шапқыншылығына қарсы күреске қатысқан қазақ қыздары мен келіншектері

Абылай сұлтанның қызы-Айтолқын,Бұланбай батырдың қызы-Айбике,Қабанбай батырдыі әйелі-Гаухар

1. 1792 жылы Сырым Датұлы қай жерге,неше әскерімен шабуыл жасады – 1000 сарбазымен Елек қорғанысына..........................ағылшынша

3 тапсырма

«Терминология»

Тапсырма. Берілген терминдердің мағынасын жазу ,әрбір жауапқа (5 балл)

1 топ

Сепаратизм		А. Тұрғылықты мекенінен басқа аймаққа көшіп-қону
Миграция		В. Суықтан малдың қырылуы
Жұт		С. Жеке билікке ұмтылу

2 топ

Сардар		А.Ру басшысы
Шежіре		В. Әскери басшы
Старшын		С.тарихи жылнама,қазақтардың генеологиялық жүйесі

3 топ

Құрылтай		А.Ру ақсақалдары кіруге тиісті болған отарлау жүйесінің әкімшілік органы
Казак		В.14 ғасырда Украина мен оңтүстік Ресейдегі әскери топ
Расправа		С. Шешім қабылдайтын жиналыс

4 топ

Аманат		А.Ескерткіш,құлпытас
Стела		В.Түрлі бағалы заттар,материалдық байлық
Қазына		С. Кепілдікке берілген адам

Дұрыс жауаптары

1 топ

Сепаратизм	С	А. Тұрғылықты мекенінен басқа аймаққа көшіп-қону
Миграция	В	В. Суықтан малдың қырылуы
Жұт	А	С. Жеке билікке ұмтылу

2 топ

Сардар	В	А.Ру басшысы
Шежіре	С	В. Әскери басшы
Старшын	А	С.тарихи жылнама,қазақтардың генеологиялық жүйесі

3 топ

Құрылтай	С	А.Ру ақсақалдары кіруге тиісті болған отарлау жүйесінің әкімшілік органы
Казак	В	В.14 ғасырда Украина мен оңтүстік Ресейдегі әскери топ
Расправа	А	С. Шешім қабылдайтын жиналыс

4 топ

Аманат	С	А.Ескерткіш,құлпытас
Стела	А	В.Түрлі бағалы заттар,материалдық байлық
Қазына	В	С. Кепілдікке берілген адам

4 тапсырма «Математикалық шкатулка»

Тапсырма. Есеп шығарып, сол датада қандай оқиға болғанын айту. 3 минут 10 балл

1. (25+16)*(20*2)=1640 жыл «Далалық Жарғы» заң жинағы

2. (500*3)+(200+26)= 1723 жыл Ақтабан шұбырынды,Алқакөл сұлама

3. (450+120)*(2+1)=1710 жылы Сыртқы жауға қарсы тұру үшін Қарақұмда құрылтай өтті

4. (500*3)+(200+26)=1726 жылы Ордабасы тауында бүкілқазақтық құрлтай өткізілді

5. (3*500)+200+28=1728 жылы Ұлытаудағы Бұланты өзенінің бойында Қарасиыр деген жерде қазақтар жоңғарлармен ұрысқа шығып жеңіске жетті.Бұл оқиға тарихта қалмаққырылған деген атпен қалды

6. (20*50)+(2*336+99)=1771 жылы-Абылай Түркістан қаласында қазақтың үш жүзінің ханы болып жарияланды

7. (284+716)+(350+431)=1781 жылы Абылай қайтыс болып Қ.АЯссауи кесенесіне жерленді

8. (20*62)+265+278=1783 жылы Сырым Датұлы бастаған көтеріліс басталды

5 тапсырма

«Ғалымдар айтады»

Оқылған мәтінді тыңдап деректердің авторын табу. (10 балл)

1. « Олар мылтықтарын аттан түсіп ататын» деп жазған неміс ғалымы –Георги

2. Жоңғар шапқыншылығында қазақтардың үштен екі бөлігі қырғынға ұшыраған. Бірқатары құлдыққа сатылған. Халық ашаршылыққа душар болған. Өлмей аман қалу үшін қайңның сөлін ішкені туралы кімнің дерегінде кездеседі. - Ш.Құдайбердіұлы

3. «Қырғыздарда әскер өнер қасиетті саналып,онымен бүкіл халық айналысты» -деп жазған зерттеуші-Гавердовский

4. «Олар өлімнен қорықпайды,жау қолына түскеннен гөрі қолына қару ұстап ақырғы демі шыққанша шайқасып өленді ерлік санайды»- деп қазақ жауынгерлерінің ерлігі жайлы жазған ағылшын ғалымы- Д.Флэтчер

5. «Жайық өзені қашан сарқылып,арнасы кеуіп қалғанша қазақтар оның бойынан кетпейді» - деген Кіші жүз ханы-Әбілхайыр

6. «Ешбір ханның Абылайдай шексіз билікке қолы жеткен жоқ»-деп жазған ғалым Ш.Уалиханов

7. «Абылай қалыптасқан нақты жағдайларға қарай бірде Ресейге,бірде Қытайға,енді бірде Жоңғарияға шын берілген болып көрінгенімен,шын мәнінде ешкімге де бас иген жоқ» -деп жазған орыс ғалымы – Крафтт

8. « Сырым батыр – жігерлі,терең ойлы,қайратты,батыл,тапқыр,айлалы ерекше тұлға»- деп жазған ағылшын журналисі Д.Ч.Бульжер

6 тапсырма:

«Ел тарихының білгірлері» бұл кезеңде әр топқа ел тәуелсіздігіне, 2018-2019 оқу жылында мерекеленетін мерейтойлық тұлғаларға байланысты үш сұрақ қойылады:

(5 балл)

І топ:

1. Ақын, ұлы ойшыл Қожа Ахмет Ясауидің туғанына неше жыл толды - 925 жыл

2. Бұқар жыраудың туғанына - 350 жыл

3. Қазақ ханы, қолбасшы Әбілқайыр ханның туғанына - 325 жыл

ІІ топ:

1. Қолбасшы, би, шешен Сырым Датұлының туғанына - 295 жыл (1723-1802);

2. Бүкілхалықтық Президент сайлауы қай жылы өтті? - /1991 жылы, 1 желтоқсан/

3. Қазақ елінің тұңғыш астанасы болған қала? - /Орынбор/

ІІІ топ:

1. Ақын, педагог, түрколог, ғалым, ҚазАКСР халық ағарту комиссары Ахмет Байтұрсыновтың туғанына - 145 жыл (1873-1938жж.);

2. Педагог, ғалым, журналист, қазақ дәрігері, қоғам қайраткері, профессор - Халел Досмұхамедовтың туғанына 135 жыл (1883-1939 жж.);

3. 12. Ақын, Алаш қозғалысының қайраткері - Мағжан Бекенұлы Жұмабаевтың туғанына 125 жыл (1893-1938 жж.);

IV топ:

1.. Ұлы Отан соғысының ардагері, әйгілі партизан, Халық Қаһарманы - Қасым Қайсеновтың туғанына 100 жыл (1918 – 2006 жж.);

2.. Қазақстан Республикасының ұлттық валютасы Теңгенің енгеніне - 25 жыл (1993 ж.);

3. Елордамыз – Астана қаласына - 20 жыл (1998 ж.).

Қорытынды

Өткенім бар-өкініш, жасыра алман,
Тарихым бар жазылған ғасырлардан.
Қазақ деген ел барын әйгіледім,
Жаңа ғасыр, сен енді бас ұр маған!
Орындалсын аңсаған асыл арман!
Мирас : Уақыт қарқыны зымыран. Күні кеше өткен сияқты уақиғалар бүгінде тарих беттеріне айналып та үлгірді. Бұл жаңа мемлекет пен жаңа қоғамның дүниеге келуінің азапты толғаққа толы, сонымен бірге ғаламат сәті еді. Бірақ ең қиын белестерден аса білдік. Ең қиын жылдар дәл қазір артымызда қалды, сондықтан да мен еліміздің еңсесі биіктей беретініне сенемін.
Тәуелсіздік бұл егеменді еліміздің ең биік тұғыры. Осы тәуелсіздік жолында қаншама ғасырды бастан кешірдік, азаматтық туы көкте желбіреп, бостандық қыраны көгімізде еркін самғап қалықтауы үшін өткелі қиын, бұралан жолдардан өтттік. Халқымыз батырлығы мен жігерлігі, рухының жоғарылығының арқасында тәуелсіздікке қол жетікізді.

Қазақстан көк байрақты нұр едің

Сен дегенде лүпілдейді жүрегім

Өзің менің қуанышым, бақытым,

Өзің менің мақтанышым, тірегім.

Қыран құсым көк аспанда самғасын,

Желбіресін көк байрағың сан ғасы р

Жас ұландар берік ұста туыңды

Жарқыратып туған елдің таңбасын.

Баршаңызды келе жатқан Тәуелсіздік күнімен шын жүректен құттықтаймын. Мектебімізде дәстүрге айналған тәуелсіздік күні атты айтулы мереке қарсаңында тарих апталығы ашылуда. Апталықтың ашылуын еліміздің тәуелсіздігі, амандығы жолында өзіндік керемет үлесін қосқан керемет тарихи тұлғаларға,тарихи оқиғаларға арнаймыз.