Моңғол шапқыншылығы

Сыныбы: 5^б

Пәні: Қазақстан тарихынан әңгімелер

Тақырыбы: Моңғол шапқыншылығы

Сабақтың мақсаты:

Моңғол империясының құрылуы, империяның қоғамдық құрылысы, моңғолдардың Қазақстанды жаулап алуы, жаулап алудың зардаптарын талдау. Моңғолдарға қарсылық көрсеткен қаһарман қала- Отырар қорғанысы мен Отырардың күйреуі туралы жаңа білімді меңгерту.

Сабақтың  түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың типі: аралас сабақ

Оқыту технологиясы: дамыта отырып оқыту, іс-әрекетті бақылау, тірек сызбалары арқылы оқыту, саралап оқыту, ақпараттық технологиялар

Сабақтың көрнекілігі: Ортағасырлық мемлекеттер дәуірі ескерткіштерінің суреттері, слайд, оқулықтар, карточкалар,

Пәнаралық байланыс: Дүниежүзі тарихы, Қазақстан тарихы, алгебра

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру.

Сәлемдесу. Түгендеу. Назарын сабаққа аудару.

Қызығушылықты ояту. (психологиялық дайындық)
-Қайырлы күн оқушылар !
Сабағымызды бастамас бұрын кішкене серігіп алайық!
-Егер сендер мектепке және бүгінгі сабаққа қуана- қуана келсеңдер, оң қолдарыңды көтеріңдер
-Егер сендерге еліміздің тағдыры маңызды болса, сол қолдарыңды көтеріңдер
- Егер сендер өздеріңді Отанымыздың патриотымыз деп есептесеңдер, көтерілген екі қолды қосып шапалық ұрамыз.
Рахмет балалар!

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру

1.«Келісемін + , келіспеймін - »

1. Ұлы Жібек жолы-сауда, керуен, елшілік жолы.

2.Ұлы Жібек жолы Қытайдан басталып, Римге дейін 7 мың шақырымнан астам қашықтыққа жеткен.

3.Ұлы Жібек жолы арқылы сауда жасаған мемлекеттер: Рим,Франция,Византия, Русь, Иран, Үндістан, Түркі қағанаты.

4.Шахристан-билеушілер, ақсүйектер, діни қызметкерлер және қаланың бай халқы мен қолөнершілері тұрған бөлік.

5.Рабат-қолөнер шеберханалары орналасқан жұмысшы қала бөлігі.

6.Отырар- қазіргі Батыс Қазақстан облысында орналасқан.

7.Түркістан қаласының ежелгі аты- Тарбанд.

8.Ұлы Жібек жолының бойындағы ірі қала-Түркістан.

9.Сайрам қаласының бұрынғы аты Испиджаб.

10.Ортағасырлық қалалар үш бөліктен тұрды:

1.Цитадель 2.Шахристан 3.Рабат

2. Ұлы Жібек жолынын Қазақстан арқылы өтетін бағыттарын картадан көрсетіңдер.

ІІІ.Жаңа сабақты түсіндіру. Оқушылар, өткен сабақта біз сендермен ортағасырлық Қазақстан қалаларына жеке-жеке қысқаша тоқталып өтсек, бүгін ортағасырлық Қазакстан қалалары ішінде өзіндік ерекше тарихы бар, маңызы зор Отырар қаласына жеке тоқталамыз. Себебі, бұл қаһарман қала Отырардың тарихы қазақ жерін жаулап алушы Шыңғысхан басқарған монғолдармен тығыз байланысты деп, бүгінгі сабақтың жоспарына тоқталамын. Қазақ шежіресінде Отырар Дешті Қыпшақ жерінде бас қалалардың бірі делінген.

1. Қызығушылықты ояту:
Видео көрсетіледі. Жұмбақ арқылы тұлғаның кім екендігін тапқызу және тақырыпты ашу. Мен сіздерге мынадай кілт сөздерді ұсынамын, осы сөздерге сүйене отырып, бүгінгі өтетін тақырыпқа болжам жасап көрейік. (Оқушылар өз болжамдарын жасайды)
Болжам тренингі

Адамзат тарихындағы ең ұлы жеңімпаз. Өз дәуірінің данышпаны, саясаткер және мықты әскерді ұйымдастырушы, бүкіл әлемді дірілдеткен атақты моңғол империясының негізін қалаушы.
- Сонымен бүгінгі өтетін жаңа тақырыптың аты өздеріңіз айтып отырғандай «Монғолдардың Қазақ жерін жаулап алуы». Бұл сабақта сіздер Монғол империясының басқыншылық саясатының зардаптары туралы мәліметтер аласыздар және алған білімдеріңді өз қажеттіліктеріне сай пайдалануға үйренесіздер. Сабақтың жоспарымен таныстыру.

Сабақтың жоспары:

1. Моңғол тайпаларының өмірі мен тұрмысы.

2. Шыңғысхан баскарған монғол империясының құрылуы.

4. Монғолдардың Қазақ жеріне және Орта Азияға шапқыншылығы.

5. Отырар қорғанысы.

6. Қарашаның сатқындығы.

7. Қайырханның өлімі.

ІҮ.Топтарға бөлу.

Суреттер арқылы карточка таңдайды.

Ү.Топтарға тапсырма. Постер қорғау.

1-топ.Шыңғысхан тобы. Моңғол тайпаларының өмірі мен тұрмысы.

2-топ.Қайырхан тобы. Қаһарман қала-Отырар.

ҮІ.Сандар сөйлейді.

1.600+300+200+55=1155

2.230*5+77=1227

3.200+315+495+209=1219

4.3+3=6

ҮІІ. «Орнын тауып қой».

Түркістан

Иасы

Қараша

5 ай

Қайыпхан

Орал

18 метр

Отырар

2 ай

17 метр

Қайырхан

6 ай

Қаража

Сығанақ

	Темучин
	Шыңғысхан өмір сүрген жылдар
	Таққа отырды
	«Шыңғыс» деген сөз қандай мағынаны білдіреді.
	Шыңғысхан қай қаланы ешбір қарсылықсыз басып алды.

Отырар

	1219 жылы моңғолдар қай қаланы қоршады
	Отырар қаласының әскербасшысы
	Қаланың биіктігі қорғанмен қоршалған. Биіктігі қанша?
	Жергілікті халық басқыншыларға қарсы қанша ай күресті
	Отырар қаласының жеңілуіне себепкер болған, сатқын?

Аспан

1155-1229

Шыңғыстың баласы

Күшті

1206

Шыңғыстың шын есімі

Тараз

Мықты

Жетісу

1155-1226

1219

1155-1227

1155-1127

1205

Ұлы билеуші

ҮІІІ. «Сөйлемдерді толықтыру» тапсырмасы

Шарты:Сөйлемнің ішінде бос тұрған орындарды қажетті сөздермен толтыру.

1. ХІІ-ХІІІ ғасырлар аралығында ........... Орта Азияның солтүстігіндегі ұлан-байтақ өңірді қоныстанды.

2. Шыңғысханның шын аты ...болатын (Темучин)

3. «Жасақ» бойынша өкімет билігінің жоғарғы органы ...болды. (құрылтай)

4. Шыңғыс деген сөз ...... деген мағынаны білдіреді.(Ұлы билеуші)

5. 1219 ж күзінде монғол әскерлері ... қаласын қоршады. (Отырар)

ІХ.Сөзжұмбақ шешу.

Т	е	м	у	ч	и	н
О	т	ы	р	а	р
Қ	а	й	ы	р	х	а	н
М	о	ң	ғ	о	л
Қ	а	р	а	ш	а

1.Шыңғысханның шын есімі.

2.Қаһарман қала

3.Отырар қаласының басшысы

4.12-13 ғасырларда Орта Азияның солтүстігінде ұлан-байтақ өңірде қоныстанған тайпа

5.Отырар қаласының қақпасын ашып, жауға берілген сатқын

«Тұлғаны таны».

«Шыңғыс хан кім?»

«Қайыр хан кім?»

Х. Қорытындылау.Анаграмма шешу.

Оңғомл Моңғол

Санхышңғы Шыңғысхан

Нимеутч Темучин

Тоарры отырар

Ашарақ Қараша

Рықаахйн Қайырхан

ХІ. Бағалау.

ХІІ. Үй тапсырмасы.

Осымен бүгінгі ашық сабағымыз аяқталды, қатысқандарыңызға көп рахмет! Сау 
болыңыздар!