Хан Абылай

Хан Абылай

ХVIII ?асырда?ы ?аза? ханды?ы билеушілеріні? бірі - Абылай хан ?зін аса к?рнекті, к?рікті мемлекет ?айраткеріне т?н ?асиеттері жа?ынан к?рсете білді. Абылай хан ?зіні? б?кіл ??мырын ?аза? мемлекеттігіні? ны?аюы мен халы?ты? бірлігін ?амтамасыз ету ісіне арнады. Абылай ханны? ?ткен ?мір жолы о?ай бол?ан жо?. Абылай - аса ірі мемлекет ?айраткері, ?олбасшы, ?олбасшы, ?аза? ханды?ыны? негізін ?алаушыларды? бірі. Ж?нібек ханны? ?рпа?ы. Ол "А?табан ш?бырынды" т?сында жетім ?алып, Т?ле биді? ?олында болып, т?рбие алды. ?алма?тармен шай?ас алдында ?ткен бір жекпе-жекте ?алма? батыры Шырышты ?лтіріп, шабуыл?а шы??анда атасыны? ?руа?ын ша?ырып, "Абылайлап" шауып, содан ?зі де "Абылай" атанып кетті.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Хан Абылай»

Абылай хан билігі тұсындағы Қазақ хандығы.

Ақтау 2015 ж

Сабақтың тақырыбы: Абылай хан билігі тұсындағы Қазақ хандығы.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Аса көрнекті саяси және мемлекет қайраткері Абылайханның Қазақ елінің дербес мемлекет ретінде қалыптасуына, қазақтың құқықтық жүйесін қалыптастыруға, қосқан үлесін ашып көрсету.

Дамытушылық: Абылай ханның тұлғалық бейнесін талдау арқылы оқушылардың таным қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік: Оқушылар бойында өз жеріне, еліне деген сүйіспеншілікке баулу, оның қадір-қасиетін ұғынуға тәрбиелеу.

Әдісі: Модульдік оқыту технологиясы.

Түрі: Аралас сабақ

Көрнекілігі: интерактивті тақта, карта,электронды оқулық, домбыра.

Пән аралық байланыс: география, музыка, құқық.

Барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі

ІІ. Үй тапсырмасын пысықтау

ІІІ. Жаңа сабақ

1. Қызығушылықты ояту.

2. Мағынаны ажырату.

Үй тапсырмасын тексеру.

1.Кіші жүзде Әбілқайырдың өлімінен кейін жағдай қалай қалыптасты?

2.Ертіс, Жайық бойында әскери шептер салудың мақсаты неде?

3.Қазақ-орыс саудасының басты орталықтарына сипаттама беріңдер

4.Қазақ-орыс саудасындағы отаршылдықты қалай аңғаруға болады?

Ж о с п а р.

Абылай ханның өмірі.
Абылайдың ішкі саясаты.
Абылайдың Ресеймен қарым қатынасы.
Абылайдың қазақ тарихында алатын орны.

Абылай ханның өмірі.

XVIII ғасырдағы Қазақ хандығы билеушілерінің бірі Абылай өзін аса көрнекті мемлекет қайраткеріне тән қасиеттері жағынан көрсете білді. Абылай хан өзінің бүкіл ғұмырын қазақ мемлекеттілігін нығайту мен халықтың бірлігін қамтамасыз ету ісіне арнады.Абылай ханның өткен өмір жолы оңай болған жоқ.

Абылай – аса ірі мемлекет қайраткері, қолбасшысы, Қазақ хандығының негізін қалаушылардың бірі Жәнібек ханның ұрпағы. Ол “Ақтабан шұбырынды ” тұсында жетім қалып, Төле бидің қолында болып, тәрбие алады. Қалмақтармен шайқас алдында өткен бір жекпе жекте қалмақ батыры Шарышты өлтіріп, шабуылға шыққанда, атасының аруағын шақырып “Абылайлап” шауып, содан өзі де Абылай атанып кетеді.

Ол 1711жылы Түркістан қаласында дүниеге келді. Оның азан айтып қойылған аты Әбілмансұр болатын. Бірақ ол Сабалақ деген жасырын атпен жүруге мәжбүр болды. Сұлтан Абылай мұсылманша жақсы білім алды. Ол шығыстың жеті тілін білді. Домбыраны жақсы тартты. Оның өзі шығарған 20-дан астам күйі бар. Өзара бақталастық, алауыздық салдарынан болған соғыстар кезінде жастайынан жетім қалған еді. Он бес жасқа толған кезінен бастап жоңғар басқыншыларымен соғысқа белсене қатысты.

Сұлтанның бойы ортадан жоғары болатын. Жауырыны қақпақтай, дене күші зор еді. Замандастары оны батылдығы, ержүректігі және әбжілдігі үшін қатты құрметтейді. Ол өз ғұмырының ең соңғы күндеріне дейін жауынгерлерімен бірге болды. Соғыста қолға түскен барлық олжаны бөлісті. Жаумен шайқастар кезінде бірнеше рет жаралы да болды.

Сөзге шебер әрі тапқыр еді. Өз замандастары арасында сөзіне берік, алғыр ойлы, барынша адал әрі әділдігімен көзге түсетін. Керемет шешендігімен, қазақтардың ежелден келе жатқан әдет заңдарын және шежіресін өте жақсы білетіндігімен ерекшеленетін.

Өз билігін нығайта түсү және шекаралас елдермен бейбіт қарым-қатынас орнату мақсатымен Абылай көрші мемлекеттердің ықпалды отбасыларының, сондай-ақ қазақ хандары мен сұлтандарының қыздарына үйленіп, әулеттік некеге отыруды көздеді.

Абылайдың ішкі саясаты .

Абылайдың бүкіл ішкі саяси қызметі бір орталықтан басқарылатын әрі ешкімге тәуелсіз мемлекет құруға бағытталды. Абылай өзінің күш жігерін мына бағыттарға жұмсалды.

Біріншіден, бір орталықтан басқарылатын мемлекет құруының сәті түсті. 1771жылы Түркістан қаласында қазақтың бүкіл үш жүзінің ханы болып жарияланды. Өзінің қол астындағы халықты неғұрлым жақсы басқару үшін Абылай үш жүздің әрқайсысына өзінің ұлдары мен жақын туыстарын билеуші етіп тағайындады. Мәселен, елді оның атынан Жетісуда Әділ және Сүйік сұлтандар, Орталық Қазақстанда- Қасым сұлтан т.б.басқарды.

Екіншіден, ол сот билігін күшейте түсті. Сонымен қатар өз қызметінде белгілі қазақ билерінің, сондай-ақ атақты қазақ батырларының беделіне арқа сүйеді. Неғұрлым күшті, ықпалды саяси тұлға Абылайдың кеңесшісі Бұқар жырау болды.

Үшіншіден, Абылай қазақ рулары мен тайпаларының арасындағы өзара қырқыс, алауыздықтан туындайтын қақтығыстар мен барымта алуды тоқтатты. Ең соңында ол қазақтардың егіншілікпен, шөп шабумен және балық аулаумен айналысуына қолдау көрсетті.

Абылай хан.

Абылайдың Ресеймен қарым-қатынасы.

Абылайдың сыртқы саясаты өзінің икемділігімен әрі алыстан болжайтын көрегенділігімен ерекшеленді. Абылайдың негізгі сыртқы саяси қызметі Қазақстан аумағының ешкім қол сұға алмайтын тұтастығын қамтамасыз етуге бағытталды. Мәселен, Абылай Ресеймен өзара қарым қатынасында тату-тәтті көршілік саясатын ұстануға тырысты. Ресей мемлекетімен дипломатиялық және сауда байланыстарын орнатты. Өз қол астындағы халықты Ресей әскери қызметкерлерінің орынсыз талаптары мен әрекеттерінен батыл қорғай білді. Ресейдің қол астына өтуді қабыл алғанына қарамастан, ол іс жүзінде Ресейге мүлде тәуелсіз ішкі және сыртқы саясат жүргізді.

1759 жылы патша үкіметінің әкімшілігі Әбілмәмбетті тағынан тайдырып, оның орнына өзінің отыруын ұсынды және оған барлық жағынан қолдау көрсетуге уәде етті. Алайда ел арасында беделі зор әрі алыстан болжайтын көреген сұлтан бұл ұсынысты қабыл алмады. Абылай Әбілмәмбет хан қайтыс болғаннан кейін ғана қазақтың бүкіл үш жүзінің ханы болуға келісім берді.

1778 жылы патша үкіметі Абылайды бір ғана Орта жүздің ханы деп таныды. Бірақ хан ант қабылдаудың және патшаның сенім грамотасы мен тарту-таралғыларын тапсырудың салтанатты рәсіміне барудан бас тартты. Өйткені Абылай хан былай деп санады: мені билеуші хан етіп халық сайлады. Олай болса, орыс патшасының тағына тағзым етіп, ант беруге тіпті де міндетті емеспін деп білді.

Абылайдың Қазақ тарихында алатын орны.

Абылай хан 1781 жылы Ташкенттен Түркістан қаласына келе жатқанда дүние салып, Қожа Ахмет Йасауи кесенесіне жерленді. Абылай ханның болғанын естіген Қытай үкіметі көңіл айтып, елшілік аттандырды. Абылайдың артында 30 ұлы мен 40 қызы қалды. Абылай қайтыс болғаннан кейін хан тағына оның үлкен ұлы Уәли отырды. Бірақ ол өзінің атақты әкесінің бастаған ісін жалғастырып, алып кете алған жоқ. Шыңғыс тұқымының арасындағы алауыздық салдарынан шиеленісті айтыс-тартыс басталды. Сонымен 1795 жылғы қаңтарда 2 сұлтан,19 старшын, 120 мыңнан астам қазақ ІІ Екатерина атына өтініш жолдап, өздерін орыс императорына тікелей бағынатын етіп қол астына қайтадан алуды сұрады.

Абылай хан қазақ халқының тарихында ерекше маңызды орын алады. Абылайдың күш жігері ең алдымен күшті және тәуелсіз Қазақ мемлекетін құруға жұмсалды. Ол қазақтардың басын қосып біріктіру үрдісіне басшылық етті және ұлан байтақ далада бір орталыққа бағынатын мемлекет құруға зор ықпал етті.