Қазақ хандары,батырлары,билері
Мақсаты: 1.Білімділік:Оқушыларды қазақ халқының хандары,билері,батырларының өмірімен
таныстыру,олардың тарихта алатын орны,өнегелі істері жайында мәлімет беру;
2.Тәрбиелік:Оқушыларды Отансүйгіштікке,батылдыққа,әділдікке тәрбиелеу;
3.Дамытушылық:Қазақ хандарының ,батырларының ,билерінің әділдік істеріне,ерлігіне
тарихи тұрғыдан баға беруге дағдыландыру,танымдық қабілеттерін арттыру;
Сабақтың түрі:аралас
Әдісі:СТО.топпен жұмыс
Көрнекілігі:карта,суреттер,кесте
Сабақтың барысы:І.Ұйымдастыру кезеңі
А)Оқушылармен жұмыс
ІІ.Үй тапсырмасын тексеру
Тақырып:Қазақ хандығының құрылуы.
І. «Ой қозғау».Оқушыларға төмендегідей сұрақтар қойылады.
1. «Қазақ» атауы қандай мағына береді?
2.Қазақ хандығы қай ғасырда құрылды?
3.Қазақ хандығын алғаш құрған кімдер?
4.Қазақ жүздері нешеге бөлінеді?
5.Қазақ хандығы қай ханның тұсында күшейді?
ІІ.Мағынаны тану.Симантикалық карта./үш жүз ге кіретін ру-тайпаларды көрсету/№1 кесте
Мазмұны | Ұлы жүз | Орта жүз | Кіші жүз |
12 ата байұлы, 6 ата Әлімұлы, Жетіру | | | + |
Арғын,найман,уақ,керей,қыпшақ,қоңырат | | + | |
Албан,суан,дулат,жалайыр,сіргелі,сарыүйсін, ысты,ошақты,шапырашты,шанышқылы,қаңлы | + | | |
ІІІ.Ой толғаныс. Оқушылар бұл кезеңде ХҮ ғасырдағы Қазақ хандығы мен ХХІ ғасырдағы Қазақстан туралы өз ойларын айтады.
ІІІ.Жаңа сабақ
Оқушыларды 3 топқа бөлеміз.
1-топ:Қазақ хандары
2-топ:Қазақ билері
3-топ:Қазақ батырлары
Сабақты мынадай сұрақтармен бастаймыз:
1.Қазіргі кезде дүние жүзінде қанша мемлекет бар?
2.Мемлекетті басқару түрлері қандай?
3.Монархиялық билік дегеніміз не?
4.Біздің мемлекет қандай басқару түріне жатады?
5.Хан деп кімді айтамыз?
Хан
Орта ғасырлардағы Қазақ мемлекетінің билеушісі,хандықтың басшысы
Сұлтан-ханның мұрагері
Төлеңгіт-ханның қасында жүретін жасауыл тобы
Аты аңызға айналған қазақ хандары:
Уыз хан(Оғыз хан) Жошы хан
Алаша хан Б.З.б ІҮ-ІІІ мың-да б.з.б І мыңж-б.з-дағы І мыңж басы (1187-1227жж)
билік құрған.Алаш мемлекетін Сарыарқа өңірінде 16 жыл патшалық Шыңғысханның
құрушы. құрған. үлкен ұлы
Қазақ хандары .№2 кесте
Оқушыларға қазақ хандары туралы мәлімет беріледі.
№ | Қазақ хандары | Билік құрған жылдары | Сипаттама |
1 | Керей | 1470-1471жж | Қазақ хандығының негізін салушы |
2 | Жәнібек | 1473-1474жж | Қазақ хандығының негізін салушы |
3 | Бұрындық | 1474-1511жж | Сыр бойын азат етуде күрес жүргізді |
4 | Қасым | 1511-1521жж | Қазақ халқының саны 1-млн-ға жетті. |
5 | Мамаш | 1521-1523жж | Билік үшін талас күшейді |
6 | Таһир | 1523-1533жж | әлсіреді |
7 | Бұйдаш | 1533-1534жж | әлсіреді |
8 | Хақназар | 1538-1580жж | Қазақ хандығы күшейді |
9 | Шығай | 1580-1582жж | Орта Азия халықтарымен қарым-қатынаста болды |
10 | Тәуекел | 1582-1598жж | Қазақ халқын біріктірді |
11 | Есім | 1598-1628жж | «Есім ханның ескі жолы» заңдар жинағы |
12 | Тұрсын | 1613-1614жж | Қос хан биледі.Елде бытыраңқылық болды |
13 | Есім | 1627-1628жж | Екінші рет биледі |
14 | Жәнібек | 1628-1629жж | белгісіз |
15 | Жәңгір | 1628-1652жж | Жоңғарларға қарсы ерлікпен күресті |
16 | Тәуке | 1680-1715жж | Қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған заман |
Қазақ билері
Төле би Әлібекұлы Қазыбек би Келдібекұлы Әйтеке би Байбекұлы (1663-1756жж) (1667-1764жж) (1682-1766жж)
Қазақ батырлары.№3 кесте
№ | Қазақ батырлары | Өмір сүрген жылдары |
1 | Қанжығалы Бөгенбай | (1680-1778жж)Түркістан өңірінде Бөген өзені бойында дүниеге келген |
2 | Қаракерей Қабанбай | (1691-1769жж) |
3 | Шапырашты Наурызбай | (1706-1781жж) |
4 | Баян батыр | (1710-1757жж) |
5 | Шақшақ Жәнібек | ХҮІІІ ғ |
6. | Малайсары батыр | (1700-1756жж) |
7 | Табын Бөкенбай | (1667-1742жж) |
ІҮ.Бекіту сұрақтары:
Дискуссиялық өрнек.Оқушылар берілген тапсырмалар бойынша әр сұрақтың тұсына +,- таңбасын қояды.
Мазмұны | келісемін | келіспеймін |
Хан-Қазақ елін билеуші | + | |
Ханның мұрагерін төлеңгіт деп атаған | | + |
Қазақ хандығын алғаш Қасым хан құрды | | + |
Қазыбек би ұлы жүздің биі | | + |
Қабанбай батырдың шын есімі-Дарабоз | | + |
Бөкенбай батыр 1742 жылы түрікмендермен соғыста қаза болды | + | |
Қорытынды.Оқушыларға батырлық,ерлік,бірлік туралы мақал-мәтелдер беріледі. /жалғастыру/
1.Ел үмітін ер ақтар,(ер атағын ел сақтар)
2.Батыр туса,ел ырысы,(жаңбыр жауса,жер ырысы)
3.Бірлік болмай,(тірлік болмас)
4.Қосылып еккен ағаш-орман,(ынтымақ-бұзылмайтын қорған)
5.Айлалы батыр(алдырмас)
6.Ерлік білекте емес,(жүректе)
Бағалау
Үйге тапсырма:Қазақ хандары,батырлары,билері
Тоқа Сәмет батыр туралы деректер жинақтау.