· Білімділік. Хан бас?ар?ан мемлекеттік бас?ару ж?йесіні? ерекшелігі, ханны? ат?аратын ?ызметі ж?не ?аза? ханды?ыны? ко?амдык саяси ??рылысымен таныстыра отырып, аты а?ыз?а айнал?ан Кенесары?а дейінгі ?аза? хандарыны? ?ызметіне ба?а беру.
· Дамытушылы?. ?азіргі ?аза?стан Республикасы мен ?аза? ханды?ыны? мемлекеттік бас?ару ж?йесін салыстырып, ерекшеліктерін таба білуге ?йрету.
Т?рбиелік. ?аза? хандарыны? ?лт мемлекеттігіні? негізін салуы мен ны?айту жолында?ы ерлікке толы е?бектеріне ба?а бере отырып, оларды? ?аза? ханды?ын жау?а бермей, ?лан-?айыр жерді ?рпа??а м?ра етіп ?алдыруда ат?ар?ан ?ызметін ?лгі етіп, жастарды? бойларына сі?іру.
Саба?ты? т?рі: аралас
?дісі: т?сіндіру
П?наралы? байланыс: география
К?рнекілік:
Кесте, карта, суреттер.
Саба?ты? барысы. I.?йымдастыру кезе?і.
II.?й тапсырмасы.
?йге берілген тапсырмаларды т?мендегі с?ра?тар негізінде тексеремін. С?ра?тарды сыныпты екі н?с?а?а б?ліп таратамын.
І-н?с?а.
1. «?аза?» деп ал?аш?ыда кімдерді атады?
2. Алтын Орда мемлекетіні? негізін салушы хан.
3. Жошы хан к?мбезі кайда орналас?ан?
4.1227 жылы Жошы ?лгеннен кейін, оны? ?лысын кай балалары иеленді?
5. Алтын Орда мемлекетіні? хал?ын ?алай атады? Ал-тын Орданы? ыдырауы кай ?асырда ж?рді?
6. ?аза? ханды?ыны? негізін ??р?ан хандарды ата?дар.
7. М. Ж. К?пеев ?аза? хал?ыны? ж?не мемлекетіні? пайда болуын аты а?ыз?а айнал?ан ?ай ханны? есімімен байланыстырады?
ІІ-н?ска.
1. А? Орда мемлекеті ?алай пайда болды?
2. Орда Ежен ?рпа?тарынан А? Ордада?ы билікті 1428 жылы кім тартып алды?
3. ?біл?айырды? билігін мойындама?ан рулар Шу ?зені бойына к?шіп болаша? ?ай мемлекетті? негізін салды?
4. ?лы ж?з тайпалары ?ай айма?ты мекендеді?
5. Алаш тайпалары б?рын ?ай мемлекетті? ??рамында ?мір с?рген?
6. Ш. ??дайбердиевті? «Шежіресі» бойынша Алтын Орда мемлекетіні? ?збек, ?аза?, но?ай болып б?лінуіні? себебі неде?
7. ?аза? ханды?ыны? орны?уы ?ай ханны? есімімен байланысты?
Жа?а саба?ты? жоспары:
1. Хан-ел билеушісі.
2. ?аза? ханды?ыны? ?о?амды? ??рылысы.
3. Аты а?ыз?а айнал?ан ?аза? хандары. Алаша хан.
4. Уыз хан.
5. Жошы хан.
6. Орда Еженнен тарайты? ?аза?ты? ?лы хандары. ?азіргі кезде д?ние ж?зінде 200-ден аса мемлекет бар.
Республика - мемлекет басшысы белгілі бір мерзімге сайланатын халы?ты? бас?ару т?рі.
Монархиялы? - ?кеден бала?а м?ра ретінде берілетін, мемлекетті бір ?улетті? бас?ару т?рі.
Б?гінде монархиялы? т?ртіп са?та?ан мемлекеттер ?лі де бар. Сол сия?ты XIX ?-?а дейін ?аза? елінде монархиялы? ж?йе са?талып мемлекетті Шы??ысханнан тарайтын т?ре ?рпа?тары бас?арды. ?аза? билік ж?йесін кестені? к?мегімен т?сіндіремін.
ê ХАН
ê С?ЛТАН
ê БИ
ê А?СА?АЛ
ê АУЫЛБАСЫ
ê БАТЫРЛАР
ê Т?ЛЕ?ГІТТЕР
Осы кестені? негізінде оларды? ?ызметіне ?ыс?аша то?талып ?темін немесе ?здеріне тапсырма беремін.
Саба?ты? келесі сатысында ?аза? хандарыны? тарихына то?таламын. Алаша хан, Уыз хан, Жошы хандарды? билік еткен жылдарын д?птеріне жаз?ызып ?ояды. Оларды ?осымша ?дебиеттерді пайдалана отырып, ??гімелеп беремін. О?ушылар?а Алаша хан?а, Жошы хан?а арналып салын?ан к?мбездерді? суреті к?рсетіледі.
Одан кейінгі ?аза? хандары та?ырыпшасын о?ушылар?а кезек-кезек о?ытып, ?ал?ан о?ушылардан мазм?нын с?раймын. Д?птерге о?ушылар «?асым ханны? ?ас?а жолы», «Есім ханны? ескі жолы», «?з Т?укені? «Жеті жар?ысы» деп жазып ?ояды.
?орытындылау: ?аза? д?ст?рінде ірі ?лыстар?а билік ж?ргізген с?лтандарды да хан деп д?ріптеді. Дегенмен алтын та?та отыр?ан ?лы хандарды? орны жо?ары бол?ан. ?аза? хал?ы хандарын сыйлап ак киізге кетеріп отыр?ан, сонымен бірге ?аза?ты? хандары караша елін, ту?ан жерін ??рметтеген, игі жа?сыларын сыйла?ан, елге жау келгенде алдымен ?арсы т?р?ан. Хандарды? ішінде жауымен жа?аласып со?ыста ?айтыс бол?андары да аз емес.
Бекіту ?шін мына с?ра?тарды ?оямын:
1. Ханны? ат?аратын ?ызметіне ба?а бері?дер.
2. Хан болу ?шін ?андай басты талап ?ойылды?
3. ?аза?ты? ?андай хандарымен, оларды? ерлік істерімен танысты?дар?
Ба?алау: ?йге тапсырма. 13-параграфты о?у.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«?аза? хандарыны? тарихы.»
Сабақтың тақырыбы: §13. Қазақ хандарының тарихынан.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік. Хан басқарған мемлекеттік басқару жүйесінің ерекшелігі, ханның атқаратын қызметі және Қазақ хандығының коғамдык саяси құрылысымен таныстыра отырып, аты аңызға айналған Кенесарыға дейінгі қазақ хандарының қызметіне баға беру.
Дамытушылық. Қазіргі Қазақстан Республикасы мен Қазақ хандығының мемлекеттік басқару жүйесін салыстырып, ерекшеліктерін таба білуге үйрету.
Тәрбиелік. Қазақ хандарының ұлт мемлекеттігінің негізін салуы мен нығайту жолындағы ерлікке толы еңбектеріне баға бере отырып, олардың Қазақ хандығын жауға бермей, ұлан-ғайыр жерді ұрпаққа мұра етіп қалдыруда атқарған қызметін үлгі етіп, жастардың бойларына сіңіру.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: түсіндіру
Пәнаралық байланыс: география
Көрнекілік:
Кесте, карта, суреттер.
Сабақтың барысы. I.Ұйымдастыру кезеңі.
II.Үй тапсырмасы.
Үйге берілген тапсырмаларды төмендегі сұрақтар негізінде тексеремін. Сұрақтарды сыныпты екі нұсқаға бөліп таратамын.
І-нұсқа.
1. «Қазақ» деп алғашқыда кімдерді атады?
2. Алтын Орда мемлекетінің негізін салушы хан.
3. Жошы хан күмбезі кайда орналасқан?
4.1227 жылы Жошы өлгеннен кейін, оның Ұлысын кай балалары иеленді?
5. Алтын Орда мемлекетінің халқын қалай атады? Ал-тын Орданың ыдырауы кай ғасырда жүрді?
6. Қазақ хандығының негізін құрған хандарды атаңдар.
7. М. Ж. Көпеев Қазақ халқының және мемлекетінің пайда болуын аты аңызға айналған қай ханның есімімен байланыстырады?
ІІ-нұска.
1. Ақ Орда мемлекеті қалай пайда болды?
2. Орда Ежен ұрпақтарынан Ақ Ордадағы билікті 1428 жылы кім тартып алды?
3. Әбілқайырдың билігін мойындамаған рулар Шу өзені бойына көшіп болашақ қай мемлекеттің негізін салды?
4. Ұлы жүз тайпалары қай аймақты мекендеді?
5. Алаш тайпалары бұрын қай мемлекеттің құрамында өмір сүрген?
6. Ш. Құдайбердиевтің «Шежіресі» бойынша Алтын Орда мемлекетінің өзбек, Қазақ, ноғай болып бөлінуінің себебі неде?
7. Қазақ хандығының орнығуы ңай ханның есімімен байланысты?
Жаңа сабақтың жоспары:
1. Хан-ел билеушісі.
2. Қазақ хандығының қоғамдық құрылысы.
3. Аты аңызға айналған қазақ хандары. Алаша хан.
4. Уыз хан.
5. Жошы хан.
6. Орда Еженнен тарайтың қазақтың Ұлы хандары. Қазіргі кезде дүние жүзінде 200-ден аса мемлекет бар.
Республика - мемлекет басшысы белгілі бір мерзімге сайланатын халықтық басқару түрі.
Монархиялық - әкеден балаға мұра ретінде берілетін, мемлекетті бір әулеттің басқару түрі.
Бүгінде монархиялық тәртіп сақтаған мемлекеттер әлі де бар. Сол сияқты XIX ғ-ға дейін қазақ елінде монархиялық жүйе сақталып мемлекетті Шыңғысханнан тарайтын төре ұрпақтары басқарды. Қазақ билік жүйесін кестенің көмегімен түсіндіремін.
ХАН
СҰЛТАН
БИ
АҚСАҚАЛ
АУЫЛБАСЫ
БАТЫРЛАР
ТӨЛЕҢГІТТЕР
Осы кестенің негізінде олардың қызметіне қысқаша тоқталып өтемін немесе өздеріне тапсырма беремін.
Сабақтың келесі сатысында қазақ хандарының тарихына тоқталамын. Алаша хан, Уыз хан, Жошы хандардың билік еткен жылдарын дәптеріне жазғызып қояды. Оларды қосымша әдебиеттерді пайдалана отырып, әңгімелеп беремін. Оқушыларға Алаша ханға, Жошы ханға арналып салынған күмбездердің суреті көрсетіледі.
Одан кейінгі Қазақ хандары тақырыпшасын оқушыларға кезек-кезек оқытып, қалған оқушылардан мазмұнын сұраймын. Дәптерге оқушылар «Қасым ханның қасқа жолы», «Есім ханның ескі жолы», «өз Тәукенің «Жеті жарғысы» деп жазып қояды.
Қорытындылау: Қазақ дәстүрінде ірі ұлыстарға билік жүргізген сұлтандарды да хан деп дәріптеді. Дегенмен алтын тақта отырған ұлы хандардың орны жоғары болған. Қазақ халқы хандарын сыйлап ак киізге кетеріп отырған, сонымен бірге Қазақтың хандары караша елін, туған жерін құрметтеген, игі жақсыларын сыйлаған, елге жау келгенде алдымен қарсы тұрған. Хандардың ішінде жауымен жағаласып соғыста қайтыс болғандары да аз емес.
Бекіту үшін мына сұрақтарды қоямын:
1. Ханның атқаратын қызметіне баға беріңдер.
2. Хан болу үшін қандай басты талап қойылды?
3. Қазақтың қандай хандарымен, олардың ерлік істерімен таныстыңдар?
