?асым хан

Сабақтың тақырыбы: Қасым хан тұсындағы қазақ хандығы.

Күні: 03.03.2014ж

Сабақтың мақсаты:

• Қазақ жеріндегі тұңғыш дербес мемлекет Қазақ хандығының құрылу тарихы, оның алғашқы аумағы мен алғашқы хандары туралы оқушылардың білім деңгейін зерттеу, қосымша ақпараттар бойынша жан-жақты білім қорын молайту.

• Топта жұмыс жасау дағдыларын жетілдіру, сыни тұрғыдан ойлауға, салыстырмалы талдау жасауға, жүйелі қорытындылауға үйрету және шығармашылық қабілеттерін шыңдау.Мәселені тарихи шындық тұрғысынан бағалау қабілеттерін қалыптастыру.Өзара ынтымақтастықты және өзара баға беруді дамыту.

• Ұжымдасып өзара көмек көрсете білуге баулу, өзара сыйластыққа үйрету. Қазақ мемлекетін құрған қазақ хандарының іс-әрекетінің негізінде ұлттық патриоттық тәрбиеге баулу.

Оқытудың нәтижелері:

1. Жаңа тақырып жөнінде түсінік қалыптасады.

2. Берілген тақырыптан толық мәлімет алады

3. Өз пікірін жеткізу арқылы берілген тапсырманы орындай алады.

4. Оқушы өз ойын еркін, айқын түрде жеткізе алады.

Қамтылатын модульдер:

1-модуль оқыту мен оқудағы жаңа тәсіл (топтық жұмыс), 2-модуль СТО «Сұрақ қою, қайта сұрақ қою» әдісі, «Ой қозғау» әдісі, 3-модуль АКТ пайдалану ,

Қадамдар:

1. Үй тапсырмасын тексеру

2. Топпен жұмыс

3. Бағалау

4. рефлексия

5. үйге тапсырма

Сабақ барысы:

Мұғалімнің іс-әрекеті:

1. Ұйымдастыру

2. Оқушының зейінін сабаққа аудару

3. Топқа бөлу (әр түрлі гүлдер арқылы бөлінеді)

4. Мәтінді тарату

5. деңгейлік тапсырма

Оқушының іс-әрекеті

1-тапсырма Үй тапсырмасын тексеру

1-сұрақ Қазақ хандығы өз алдына қандай міндеттер қойды?

Жауап: а) Көшпелі шаруалардың жайылымдарды пайдаланудағы Дешті Қыпшақ даласында бұрыннан қалыптасқан тәртібін қалпына келтіру;

ә) Шығыс пен Батыс арасында сауда керуен жолы үстіне орналасқан Сырдария бойындағы Сығанақ, Созақ, Отырар, Йасы, т.б қалаларды Қазақ хандығына қарату;

б) Қазақ тайпаларының басын қосып, қазақ этникалық аумағын біріктіру;

2-сұрақ Көшпелі малшылар, отырықшы егіншілер, қолөнершілер арасында Қазақ хандыңы тұсында шаруашылық байланысы қандай болды? Олар бір-бірінен қандай өнім алып отырды?

Жауап: Сауда-саттық қарым-қатынастарына қолайлы жағдай болды. Отырықшы аумағындағылар егін өнімін, қолөнершілер өз бұйымдарын, көшпелілер жүн, тері, ет өнімдерін өткізсе, саудагерлер тауарларын өткізді.

3-сұрақ Қазақ хандығы жер үшін қандай көршілес елдермен ашық соғыс жүргізді?

Жауап: Қазақ хандығы Әбілқайыр ханның ұрпақтарымен және Әмір-Темір әулетімен жер үшін соғыс жүргізді.

4-сұрақ Шайбани ханмен жасасқан келісім бойынша Қазақ хандығына қандай қалалар қосылды?

Жауап: Сығанақ, Сауран, Созақ, Түркістан аумағының солтүстік бөлігі кірді.

5-сұрақ Қазақ хандығында халықтың саны кімдердің есебінде көбейді?

Жауап: Дешті Қыпшақ даласының көшпелі тайпаларын Қазақ хандығы құрамына қосып алу арқылы халық саны өсті.

6-сұрақ Қазақ хандығының күш-қуатының, билік-беделінің артқаны неден көрінеді? Жауап:Қазақ хандығындағы ішкі феодалдық қырқыстар, талас-тартыс тоқтады. Тайпа аралық қақтығыстарға тыйым салынды. Ел ішінде тыныштық орнады.Бейбіт өмір орнады, осыдан Қазақ хандығының беделі артты.

Жаңа сабаққа оқушының қызығушылығын ояту

Мұғалімнің кіріспе сөзі: Қазақ халқында «елім» деп еңіреп, «жұртым» деп жанын берген талай арыстан ұлдардың болғандығын тарихтан білеміз. Сондай айбарлыда аяулы арыстың бірегейі, қазақтың ұлы ханы-Қасым хан. Ол 1445 жылы дүниеге келіп, шамамен 1518-1520 жылдары қайтыс болған. Қасым хан Қазақ ордасының негізін салушы екі арыстың бірі-әз Жәнібек ханның үшінші ұлы. Анасы-Жаған бегім.

2-тапсырма

Миға шабуыл әдісімен «Қасымның кім» екенін анықтау. Топтастыру

3-тапсырма

Модуль СТО. Кубизм әдісі бойынша:Сипатта, баянда, салыстыр,зертте, маңызы. Әр топқа тапсырма беріледі. Постер арқылы әр топтың ішінен бір оқушы жауап береді.

1-топ Қасым ханның тұсында Қазақ мемлекетінің өрлеуі.

2-топ Қасым ханның ішкі саясаты.

3-топ Қасым ханның сыртқы саясаты.

4-топ Қасым ханның Шайбани ханмен жүргізген соғыстары.

Қасым хан тұсында

Қазақ хандығы саяси және әлеуметтік жағынан дамыды.Көрші елдерге Қасымның аты әйгілі болып,Қазақ хандығы қуатты, іргелі елге айналды.Қазақтар өз алдына тәуелсіз дербес мемлекет болып, Орта Азия мен Шығыс Еуропаға белгілі болды. ХVІ ғасыр қазақ хандығының дәуірлеу кезеңі болды. Жер көлемі ұлғайды, халқының саны артты, халықаралық беделі өсті, хандықтағы талас-тартыс біршама азайды. Қасым ханның қайтыс болуы туралы екі дерек бар:М.Х. Дулатидің деректері бойынша Қасым хан 1518 жылы қайтыс болды. Орыс деректері бойынша Қасым хан 1521 жылы Сарайшықта қаза тапқан.

Қасым ханның ішкі саясаты

• Хан өзінің қасқа жолымен елдегі жағдайды түзеп, мемлекетті күшейтіп алды;

• Қазақтардың негізгі этникалық аудандарын Қазақ хандығына біріктіріп, бір орталықтан басқару жүйесін жетілдірді.

• Ұлыс басшылығына ел басқаруға қабілетті адамдарды сайлады;

• ХVІ ғасырда Қасым хан ұлан байтақ қазақ жерінің айтарлықтай бөлігін өз қол астына қаратты.

Қасым хандығының орталығы бастапқы кезде Сығанақ қаласы болды.

Қасым ханның сыртқы саясаты

• Орта Азия хандарымен, Еділ бойындағы елдермен, батыс Сібір хандығымен, Ресеймен сада-саттық және дипломатиялық байланыс жасады.

• Моғол ханы Саид ханның Шығыс Түркістанға көшіп кетуі қасымның Жетісудағы билігінің нығаюына себеп болды.

• ХVІ ғасыр басында Қасым ханның сыртқы саясатының басты бағыты Сырдария бойындағы қалаларды қаратып алу жөніндегі күрес.

Шайбани ханмен жүргізген соғыстары

• 1500-1508 жылдары Шайбани Орта Азияны, Ауғанстан мен Хорасанды түгел жаулап алып, ҚАЗАҚ ордасына көз алартты.

• 1503, 1505, 1506 жылдары Қазақ жеріне тонаушылық жорықтарын жасады.

• 1509 жылы Жаным сұлтан қыстағына күтпенген жерден шабуылдап, қазақтарды шығынға ұшыратты. 1510 жылы қыста 5-ші жорықта Қасым ханнан ойсырай жеңілді.

4-тапсырма «Қасым ханның қасқа жолы» заңы бойынша кесте толтыру. 1.Мүлік заңы (мал –мүлік, жер-су, қоныс дауларын шешу ережелері). 2.Қылмыс заңы (кісі өлімі, ел шабу, мал ұрлау, ұрлық т.б. қолданылатын жазалар). 3.Әскери заң (қосын құру, аламан міндеті, қара қазан, тұлпар ат, ердің құны т.б.). 4.Елшілік жоралары (шешендік, әдептілік, халықаралық қатынастардағы сыпайлық, сөйлеу мәнері). 5.Жұртшылық заңы (шүлен тарту, ас-той, мерекелер мен жиындардағы ережелер, жылу, асар т.б.)

Қорытынды: Кемеңгер Қасым хан билеген кезде қазақтар тәуелсіз, дербес мемлекет ретінде барлық ел алдында беделді, белгілі болды. Осындай белгілі арысты тегі жағынан мәлімет берейін, Қасым хан Барақ ханның немересі, Жәнібек ханның ұлы. Шежіре түрінде қарасақ: Жошы хан Тоқа Темір Қоджа Ұғлан Бәдіғұл сұлтан Ұрұс хан Құйыршық Барақ Жәнібек Қасым

Бекіту тапсырмалары: Блиц-турнир. Жылдар сөйлейді:

1. 1445-1518/20ж.- 2.1475ж.- 3.1500-1508жж.- 4.1511ж.- 5.1503,1505,1506ж.- 6.1510ж.-

Рефлексия

Үйге тапсырма. Қасым хан тұсындағы Қазақ хандығын қазіргі Қазақстан жағдайымен салыстырып, венн диаграммасын құру.

Бағалау