Просмотр содержимого документа
«??НДАР ТАРИХЫ.??Н МЕМЛЕКЕТІНІ? ?АЛЫПТАСУЫ»
ҚАРМАҚШЫ АУДАНДЫҚ БІЛІМ БЕРУ МЕКЕМЕСІ «273 ОРТА МЕКТЕБІ» КОММУНАЛДЫҚ МЕМЛЕКЕТТІК МЕКЕМЕСІ
АШЫҚ САБАҚ
ТАҚЫРЫБЫ: ҒҰНДАР ТАРИХЫ.ҒҰН МЕМЛЕКЕТІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ
(мерзімі 171.02.2016 жылы 6 «» сынып)
Тарих пәнінің мұғалімі:
Ө.Ө. БАЙДІЛДАЕВ
БАЙҚОҢЫР
2016 ж
Ғұндар
Пән аты: Қазақстан тарихы
Сыныбы: 6"В"
Күні. 16.02.2016 жыл
Тоқсан
2016 жыл
45 минут
Пәні: Қазақстан тарихы
Сынып 6
Сабақтың тақырыбы
Ғұндар тарихы. Ғұн мемлекетінің қалыптасуы.
Сілтеме
Жоспар
Жалпы мақсаты
1.Ғұндардың тарихы туралы мәлімет беру.
2. Ғұн мемлекеті неліктен екіге бөлініп соғысты мәнін түсіндіру.
3. Топта бірлесіп жұмыс жасауға тәрбиелеу.
Күтілетін нәтиже
1. Ғұндардың тарихы туралы білетін болады.
2. Соғыс салдарының мәнін түсінеді.
3. Топта бірлесіп жұмыс жасайды.
Негізгі идеялар
Б.з.б. 1 мыңжылдықта қазіргі Моңғолияның оңтүстігінен Каспий өңіріне дейінгі Орталық Азияны әртүрлі тайпалар мекендеген. Қытай деректерінде "ғұн" атауы б.з.б ІІІ ғ. аяғында п.б.Қытайлар ғұндардың басшысын "Шаньюй" деп атаған.
Тапсырмалар
1.Келісу - келіспеу стратегиясы
2. Топтық жұмыс. (берілген тапсырма бойынша Постер қорғау)
3. Деңгейлік тапсырма. (1.Балама тест. 2.Сәйкестендір. 3.Тарихтағы жыл санау)
Балалар бүгінгі сабақта сыныпты 3 топқа бөліп, жарыс түрінде өткіземіз.
Топпен таныстыру. Топқа бөлу барысында балалар Ғұндарға қатысты мемлекеттердің тулардың бөлісу арқылы топ құрылады. Әр топтың басшылары сайланады.
Топ басшыларының міндеті: Сабақта топтын бірлесе жұмыс істеуіне ұйымдастыру шараларының жүзеге асыру.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: Әр топқа тапсырмалар таратылады.
1. Сарматтар б.з.б. ІІ ғасырда қазіргі Батыс Қазақстан жерінің батыс аймағындағы жерлерді біртіндеп жаулап, Қара теңіздің солтүстік аймақтарына дейін жетті.
2.Сарматтардың саны б.з.б. І ғасыр мен б.з. І ғасыр аралығында 5-7 мың адамға жетті.
3. Сарматтардың өмірінде егін шаруашылығы ерекше болған.
4. Зерттеушілер Ақтөбе облысы аумағында орналасқан Бесоба қорымынан абыз әйелдер жерленген обаны тапты.
5. Сармат ескерткіштерінің ең бір жақсы зерттелгені - Шілікті патша қорғандары.
6. Сарматтардың өмірінде аңшылық үлкен рөл атқарды.
7. Сарматтарда әлеуметтік теңсіздік болғандығын тарихи жазбалардағы деректер дәлелдейді.
8. Совромат - сарматтар еліміздің батыс аумағын б.з.б. VIII ғасыр мен б.з.-дың V ғасыры аралығында мекендеген.
9. Сынтас қорымындағы обода екі абыз әйел жерленген.
10. Сарматтар торсық, саба, көнек, мес сияқты ыдыстарды теріден жасаған.
ІІІ Жаңа тақырыпқа өту кезені. (қызығушылық ояту)
Аңыз айтылады. Қытай деректеріндегі ғұн мемлекетінің тарихын баяндайтын Дунху мен Мөденің арасындағы жер үшін болған соғыс туралы айтылады. Осы аңыз бойынша өтілетін сабақтың тақырыбын оқушыларға тап қызу.
Ертеде қазіргі Қытайдың солтүстігінде екі ел қатар өмір сүрген екен. Күндердің күнінде Дунхудың елшілері Мөдеге келіп, одан, ең жақсы атын сұрайды. Бұған ақсақалдар қорланып бұл елді жазалау керек деп шешеді, ал Мөде көрші елмен бір ат үшін араздасуға болмайды деп атын беріп жібереді. Біраз уақыт өткеннен кейіен Дунхудың елшілері қайта келіп патшалықтағы ең әдемі әйел Мөденің әйелін беруді талап етеді. Ақсақалдар бұндай қорлыққа шыдау мүмкін емес, соғыс жариялау керек деп шешеді. Бірақ Мөде өзінің әйелін беріп жібереді. Тағы да біраз уақыт өткен соң, Дунхудың елшілері келіп шекаралас біраз жерді беруді талап етеді. Бұл жерде мал жаюға қолайсыз және ешкім тұрмайтын еді. Ақсақалдар бұл жерді беруге де, бермеуге де болады деп шешеді. Сонда Мөде ашуланып «Жер мемлекеттікі, оған ешкімнің де қол сұғуына рұқсат жоқ»-деп, әскер жинап соғыс жариялап, өздерінің жерің білектің күшімен, найзаның ұшымен, қылыштың жүзімен сақтап қалған екен. Ендеше балалар, Мөде қандай елдің билеушісі екен?
IV.Жаңа сабақ
1. Ғұн тайпалары туралы деректер.
2. Ғұндар мемлекетінің құрлымы.
3. Ғұн тайпаларының бірлестігі.
Электронды оқулықты пайдалана отырып жаңа сабақты түсіндіру.
Тақтадағы мәліметтерді дәптелеріне жазғызу. Ғұн атау б.з.д III ғ. Қытай деректерінде кездеседі. (хунну және сюнну, европалықтар гунни).
Қазақстан жерінде б.з.д I ғ-ң соңы мен I ғ-да келген.
Билеушілерінің аты тәңіркұты (шаньюй). Шаньюйдан кейнгі басты тұлға түменбасылар деп аталатын бекзадалар болды.
Халқы-1,5 млн адам.(шыққан тегі әртүрлі тайпалармен этникалық-саяси топтар кірген.)
24 руға бөлінген. Оларды шаньюйдің туысқандары басқарды. Түменбасыларын шаньюй тағайындаған.Олардың әрқайсысында 1000-нан әскер болған.
Ғұндардың мемлекеті әскери жүйе бойынша құрылған: олар сол қанат, орталық қанат, оң қанат болып үшке бөлінген.
Әскерлері негізінен атты жауынгерлерден құрған. Ал қарулар садақ, қылыш, найза, қалқан болған.
Жебелері ысқырып, зуылдап дыбыс шығарып ұшатын болғандықтан үрей тудырған. Ал садақтары құрастырмалы болды, сондықтан да алысқа ұшатын болған, ал қылыштары қайқы келген.
Ал ер адамдарға осындай қаруды алып жүру міндетті болған.
Ғұндар мен Қытайлардың арасындағы соғыс қимылдары 300 жылдан астам уақытқа созылды. Нәтижесінде Қытайлар ғұндардан қарғану үшін Ұлы Қытай қорғанын орнатты. Қорған 4000 шақырымға созылды, биіктігі 10 метр, әр 60-100 метр сайын күзетмұнарасы орнатылды.
Мөде-Ғұн мемлекетінің негізін қалаушы.
Б.з.д III ғ. (б.з.д. 206) Мөде шаньюй Ғұн мемлекетін нығайтып бір мемлекетке біріктіріп саяси күшке айналдырды. Белгілі шығыстанушы ғалым Л. Гумелевтің пайымдауынша бұл б.з.д. 209 жыл.
Мөде (б.з.д. 228-174) көрші жатқан елдерді бағындырды: Олар
Батыста юечжей, үйсіндерге;
Солтүстікте Саян-Алтай тайпаларына;
Оңтүстікте Хань империясына.
Хань императоры бағынып «тыныштық және келсім шартқа қол қойды», қызын берді, салық төлеп тұратын болды. Енді ғұндардың шекарасы Байқалдан Тибетке, Шығыс Түркістаннан Хуанхэнің орта ағысына дейін созылды. Көршелес елдердің барлығын өзіне бағындырып алым-салық төлеуге мәжбүр етті.
